محمد نبی شهیکی چهارشنبه هفتم خرداد در شصت‌وششمین اجلاس معاونان فرهنگی‌اجتماعی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی سراسر کشور اظهار کرد: امروز بیش از هر زمان دیگر، دانشگاه نیازمند آن است که محیطی امیدآفرین، نشاط‌آور، پویا و بالنده را برای نسل جوان فراهم آورد؛ فضایی که در آن، نوآوری نه‌تنها یک ضرورت، بلکه یک خصلت ذاتی باشد. به باور من، یکی از عرصه‌هایی که بیش از دیگر حوزه‌ها به نگاه خلاقانه، نو و متفاوت نیاز دارد، حوزه فرهنگ و مسائل اجتماعی است. در همین راستا، طرحی مشترک میان معاونت فرهنگی و معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم آغاز شده که به گمانم می‌تواند در محیط دانشگاهی کشور، ثمراتی ارزشمند به همراه داشته باشد. این تعامل میان انجمن‌های علمی زیر نظر معاونت فرهنگی و مراکز رشد و پارک‌های فناوری که بازوان اجرایی معاونت فناوری‌اند، ظرفیتی هم‌افزا و مولد را در دل دانشگاه‌ها شکل داده است.
وی افزود: امروز با گستره‌ای از نهادهای فناور در سطح کشور مواجه‌ایم؛ ۵۹ پارک علم و فناوری، مراکز متعدد رشد واحدهای فناور و سه پردیس علم و فناوری که در دل دانشگاه‌ها بنا شده‌اند، برخی با رویکرد دانشی و برخی فناورانه. در کنار این‌ها، ۱۶۷ هزار فارغ‌التحصیل مستعد و توانمند کشور نیز حضور دارند و ۴۱ صندوق پژوهش و فناوری نیز به‌عنوان بازوی مالی زیست‌بوم نوآوری فعالیت می‌کنند. با وجود شکل‌گیری این نهادها طی دو دهه گذشته، هنوز نیازمند شبکه‌سازی مؤثر و جریان‌سازی در درون دانشگاه‌ها هستیم؛ جریانی که هم‌افزایی میان نهادهای موجود را تقویت کند.
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم ادامه داد: از یک‌سو انجمن‌های علمی را داریم، نهادهایی اصیل در فرهنگ دانشگاهی و از سوی دیگر، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری را که نقش به‌سزایی در زیست‌بوم نوآوری دارند، اما متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم مدلی پویای ارتباطی و ساختاری میان این دو حوزه خلق کنیم، در حالی‌که هریک از این نهادها ظرفیت بالقوه‌ای برای ایجاد تحولی ژرف در دانشگاه دارند. به‌عنوان نمونه، شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان یکی از الگوهای موفق در زنجیره توسعه فناوری کشور است که تجربه‌ای ارزشمند برای سایر استان‌ها فراهم آورده است. در سراسر کشور می‌توان نمونه‌های مشابهی را مشاهده کرد که نشان از ظرفیت‌های نهفته در پیوند میان انجمن‌های علمی و نهادهای فناوری دارد. این پیوند، اگر به‌درستی شکل گیرد، می‌تواند انرژی عظیم نهفته در نسل دانشجویی کشور را به فعلیت برساند.
شهیکی گفت: باید بپذیریم که دانشگاه تنها نهادی آموزشی نیست، بلکه نهادی پیشرو در فرایند توسعه کشور است. اگر همچنان به مدل‌های دانشگاه نسل اول و دوم بسنده کنیم، ناچاریم کارکردی صرفاً آموزشی برای آن قائل شویم. در حالی‌که واقعیت امروز و فردای کشور ایجاب می‌کند که دانشگاه‌ها به زیست‌بوم‌هایی چندوجهی بدل شوند، زیست‌بومی که در آن، مهارت‌آموزی، شخصیت‌سازی، کارآفرینی و نوآوری هم‌تراز با آموزش قرار گیرد.
وی افزود: دانشگاه نسل امروز، باید از سنت‌های ایستا فاصله بگیرد. دانشگاه دو دهه پیش برای نسل فعلی، جاذبه‌ای ندارد. مدل‌های ما، متأسفانه، همچنان مبتنی‌بر ساختارهای سنتی است؛ در حالی‌که تحولات اجتماعی، ورود فناوری و دگرگونی الگوهای زندگی، ما را ناگزیر از بازطراحی نهادی می‌کند. انجمن‌های علمی ما، دیگر نباید به سبک دهه‌های گذشته اداره شوند. مراکز رشد، باید به نسل چهارم ارتقا یابند، نسلی که ساختار، کارکرد و مأموریت آن متفاوت از الگوهای پیشین باشد. ما باید بپذیریم که مفاهیم «رشد»، «فناوری» و حتی «دانش» در جهان امروز دگرگون شده‌اند. در همین راستا، طرحی ملی در ۲۱ دانشگاه کشور آغاز شده است که حاصل همکاری مشترک معاونت‌های فرهنگی و فناوری است. این طرح با هدف ارتقای مهارت‌های دانشجویان، تقویت سبد قابلیت‌های آنان و اتصال مؤثر میان انجمن‌های علمی و مراکز رشد طراحی شده است. در قالب این برنامه، مدرسه‌های استارتاپی در سطح دانشگاه‌ها شکل گرفته‌اند که می‌کوشند ایده‌های دارای قابلیت تجاری را شناسایی و حمایت کنند.
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم بیان کرد: اکنون ۱۴ هزار و ۷۰۰ واحد فناور و دانش‌بنیان در پارک‌های علم و فناوری کشور فعالیت می‌کنند، اما این عدد هنوز با چشم‌انداز و نیاز کشور فاصله زیادی دارد. هدف ما این است که طی یک برنامه ۱۰ ساله، بیش از ۵۰۰ هزار نفر از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان کشور را وارد چرخه نوآوری و فناوری کنیم، با ارتقای کیفی معنادار و مستمر. طرح پیشرو، علاوه بر ارائه گرنت‌های هدفمند، سه بسته حمایتی مشخص نیز در خود جای داده است؛ بسته «امید»، «جوانه» و «توسعه» که هر یک متناسب با شرایط استان‌ها و مناطق جغرافیایی کشور طراحی شده‌اند. این سه بسته در مدت زمان یک‌ساله فاز نخست طرح، به اجرا در می‌آیند.
شهیکی گفت: در انتخاب دانشگاه‌های مشارکت‌کننده، سعی کرده‌ایم استان‌ها و ظرفیت‌های آن‌ها را به‌درستی شناسایی کنیم. بسته‌ها در مناطق مختلف، از جمله اصفهان، سیستان و بلوچستان و دیگر استان‌ها با مدل‌های بومی اجرا خواهند شد. طرح، در گام نخست، سه حوزه اصلی را پوشش می‌دهد؛ اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی، صنایع فرهنگی و خلاق و نهایتاً فعالیت‌های مرتبط با زیست‌بوم کارآفرینی دانش‌بنیان.
وی اظهار کرد: با توجه به اهمیت موفقیت این پروژه، تلاش داریم دانشگاه‌هایی را که ورود جدی نداشته باشند، در ادامه مسیر جایگزین کنیم. منابع اولیه تزریق شده‌اند و این پروژه از پشتوانه جدی دو معاونت فرهنگی و فناوری برخوردار است. در این میان، نقش کلیدی معاونان پژوهشی، معاونان فرهنگی، انجمن‌های علمی، مراکز رشد و پارک‌های فناوری انکارناپذیر است.
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم افزود: در پایان امید دارم این طرح به همت جمعی استادان، مدیران و نخبگان دانشگاهی، به الگویی موفق بدل شود؛ الگویی که با ایجاد پیوندی مؤثر میان نهادهای دانشی و فناور، بتواند زمینه‌ساز رشد، بالندگی و افتخارآفرینی نسل جوان ایران در عرصه علم، فرهنگ و فناوری شود، چرا که بی‌تردید، سرمایه انسانی این کشور، گنجینه‌ای بی‌بدیل و ستون فقرات آینده توسعه است.
صیانت از ساحت علم؛ رویکرد جدید حراست وزارت علوم با تأکید بر امنیت ایجابی و حراست هوشمند
اصغر بیات، سرپرست مرکز حراست وزارت علوم نیز در این اجلاس اظهار کرد: امروز، در سپهر مأموریت‌های مرکز حراست وزارت علوم، ضرورت ایجاد امنیت در حوزه آموزش، نه تنها به مثابه یک وظیفه، بلکه به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از زیست‌بوم علمی و فرهنگی کشور مطرح است.
وی افزود: دانشگاه‌ها، میزبان نخبگان و آینده‌سازان این مرز و بوم‌اند؛ استاد، دانشجو، پژوهشگر و فرهیخته، جامعه هدف ما هستند. از این رو، امنیت در محیط‌های علمی و آموزشی، باید واجد ویژگی‌هایی متمایز از سایر حوزه‌های اجتماعی باشد.
سرپرست مرکز حراست وزارت علوم ادامه داد: در گفتمان انقلاب اسلامی، امنیت نه پدیده‌ای سلبی و محدودکننده، بلکه ضرورتی ایجابی، عقلانی و فرهنگی است. امنیت در دانشگاه یعنی اطمینان از وجود محیطی پایدار، خالی از ترس، تهدید و ناامنی روانی؛ محیطی که در آن، تولید علم، تربیت نیروی انسانی و پیشبرد مرزهای دانش با آرامش و انگیزه صورت گیرد.
بیات گفت: راهبرد جدید مرکز حراست، فراتر از نگاه صرفاً انتظامی یا سخت‌افزارمحور تعریف شده است. ما خود را موظف به صیانت از ساحت علم و از ظرف تولید علم می‌دانیم؛ از استاد، دانشجو و سرمایه‌های انسانی که گران‌بهاترین دارایی نظام هستند. حراست در دوره جدید، مأموریت خود را در قالب “حراست هوشمند” بازتعریف کرده؛ با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، هوش مصنوعی، تحلیل داده‌های امنیتی، حکمرانی فضای مجازی و پرهیز از روش‌های سنتی ناکارآمد گذشته.
وی افزود: امنیت فرهنگی و شناختی، پاسخ متناسب به جنگ نرم و هجمه‌های شناختی علیه دانشگاه است. ما در برابر این جریان، نه با ابزار سلبی، بلکه با قدرت استدلال و تعامل سازنده، وارد میدان می‌شویم. به بیان روشن‌تر، دو سلاح اصلی در راهبرد نوین حراست، «استدلال علمی» و «تعامل فرهنگی» است.
سرپرست مرکز حراست وزارت علوم افزود: ما امروز در پی آن هستیم که نهاد حراست را نه در تقابل با دانشگاه، بلکه در خدمت تعالی آن بازآرایی کنیم؛ حراستی که آینده‌نگر، مسئول، همدل و آگاه به تحولات روز باشد. حراستی که نه صرفاً حافظ اطلاعات، بلکه تحلیل‌گر داده‌های فرهنگی و علمی برای مدیران ارشد وزارت علوم باشد.
بیات اضافه کرد: در نهایت، این راهبرد نوین، مبتنی بر سه‌گانه امنیت پایدار، امنیت ایجابی و امنیت اثباتی است. هدف ما، نه صرفاً رفع تهدید، بلکه فراهم‌سازی بستر رشد، شکوفایی، و مصون‌سازی نخبگان در مسیر تعالی علم و فرهنگ کشور است.
انتهای پیام
نظرات