علی‌اصغر طلایی مشعوف در گفت‌وگو با ایسنا پیرامون پدیده پاره کردن کتاب‌های درسی در پایان سال تحصیلی، گفت: تحلیل پدیده‌های اجتماعی ذاتاً چندبُعدی است و این رفتار هم تنها یک تخلیه ساده هیجانی نیست، بلکه زنگ خطری جدی درباره وضعیت روانی، فرهنگی و ساختاری نظام آموزشی ماست.

طلایی با اشاره به فشارهای روانی وارد شده به دانش‌آموزان، خاطرنشان کرد: نظام آموزشی ما تا حد زیادی مبتنی بر محفوظات، رقابت‌های ناسالم، آزمون‌های پرفشار و آموزش‌های تک‌بعدی است. بسیاری از دانش‌آموزان، مدرسه را نه محلی برای رشد و خلاقیت، بلکه فضای اجبار و اضطراب می‌دانند.

وی با بیان اینکه پاره کردن کتاب، واکنشی ناپخته اما طبیعی به این فشار انباشته است، افزود: دانش‌آموزان ما عموماً مهارت مدیریت احساسات مثل شادی، خشم یا بی‌حوصلگی را یاد نگرفته‌اند. زمانی‌که ساختار رسمی آموزشی مراسم یا برنامه‌ای برای پایان سال ندارد، دانش‌آموز با نوعی «ضدنظم» تلاش می‌کند این خلأ را با یک رفتار شخصی و گاه پرخاشگرانه پُر کند.

این پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت با نگاهی ساختاری به موضوع، بیان کرد: از نگاه دانش‌آموزان، کتاب‌ها معمولاً با زندگی و آینده‌شان ارتباطی ندارد. وقتی دانش‌آموز احساس کند محتوای درسی به او کمکی نمی‌کند، نسبت به آن احساس تعلق هم نخواهد داشت. در نتیجه پاره کردن کتاب به نوعی اعتراض نمادین به بی‌معنا بودن آن محتوا تبدیل می‌شود.

طلایی، نبود فرهنگ نگهداری و احترام به کتاب را  یکی دیگر از ابعاد این مسئله دانست و تأکید کرد: در ساختار کلان آموزشی و فرهنگی کشور، کتاب درسی پس از پایان سال، نه بازیافت می‌شود، نه هدیه داده می‌شود و نه در جایی نگهداری می‌شود. این پیام غیررسمی به دانش‌آموز منتقل می‌شود که کتاب، پس از امتحان، بی‌ارزش است.

وی ادامه داد: در جامعه‌ای که فرهنگ احترام به دانش و منابع علمی تضعیف شده باشد، کتاب نه به عنوان یک منبع دانایی بلکه به‌عنوان یک کالای مصرفی دیده می‌شود. اگر از سنین پایین، در مدرسه و خانه، ارزش فرهنگی و اخلاقی کتاب به کودک آموزش داده شود، کمتر شاهد چنین رفتارهایی خواهیم بود.

طلایی مشعوف با اشاره به خلأهای مهم نظام آموزشی، تصریح کرد: نبود آموزش مهارت‌های زندگی، عدم توجه به هوش‌های چندگانه و تفاوت‌های فردی و نداشتن فضایی امن برای ابراز احساسات، زمینه‌ساز بروز پرخاشگری، افسردگی، اضطراب یا خشم درونی در دانش‌آموزان است.

وی افزود: مدرسه باید فضایی برای مدیریت هیجانات باشد. معلمان اگر با روانشناسی رشد و اجتماعی آشنا باشند، می‌توانند شنوندگان خوبی برای دانش‌آموزان باشند. همچنین جایگاه دروسی مانند مشاوره، نقاشی، تئاتر، موسیقی و فعالیت‌های ورزشی در برنامه‌ریزی درسی باید تقویت شود.

این پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت راهکارهایی برای جایگزینی این رفتار نیز مطرح کرد و گفت: می‌توان مراسمی با عنوان «وداع با کتاب» طراحی کرد؛ مثلاً دانش‌آموزان از هر کتاب بنویسند چه چیزی یاد گرفتند، یا یکی از کتاب‌ها را تزئین کنند و به دانش‌آموزان پایه پایین‌تر هدیه دهند. این کار به جای تخریب، یادگیری و احترام را تقویت می‌کند.

طلایی با تأکید بر نقش نهاد خانواده و مدرسه، افزود: اگر فرهنگ کتابخوانی، احترام به کتاب و ارزش دانایی در خانواده و مدرسه نهادینه شود، نه‌تنها این رفتارها کاهش می‌یابد، بلکه مدرسه به جای «محل اجبار»، به فضایی برای رشد شخصیت و خلاقیت نوجوانان تبدیل خواهد شد.

انتهای پیام