احسان سایه‌میری در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا به بررسی ابعاد روان‌شناختی انتشار شایعات و اطلاعات نادرست در شرایط بحرانی پرداخت و اظهار کرد: وقتی جامعه در معرض تهدید قرار می‌گیرد، مغز انسان وارد حالت بقا می‌شود و در این وضعیت، واکنش‌های سریع و هیجانی بر تحلیل منطقی غالب می‌شود. به همین دلیل، مردم تمایل دارند هر خبری را که نشانه‌ای از تهدید یا خطر دارد، بلافاصله باور کرده و منتشر کنند، حتی اگر منبع آن نامشخص یا نامعتبر باشد.
وی به افزایش اضطراب عمومی در بحران‌هایی نظیر درگیری‌های نظامی اشاره کرد و گفت: حس فقدان کنترل و نااطمینانی، افراد را به این سمت سوق می‌دهد که برای کاهش اضطراب خود یا کمک به دیگران، اخباری را که شاید صحت آن‌ها تأیید نشده، بازنشر کنند. این رفتار ناخودآگاه می‌تواند موجب گسترش شایعات و اطلاعات غلط شود و ما را با پدیده‌ای به نام «خستگی خبری» یا «اطلاعات فرسودگی» روبه‌رو کند.
سایه‌میری با بیان اینکه اطلاعات نادرست اغلب با بار هیجانی بالا همراه است، تصریح کرد: در بحران، مغز به‌دنبال سیگنال‌های هشداردهنده می‌شود و هر اطلاعاتی که رنگ و بوی خطر داشته باشد، اولویت پردازشی بیشتری پیدا می‌کند، اینجاست که خبر جعلی، چون مهیج‌تر است، حتی از واقعیت‌های میدانی مثل حمله موشکی، سریع‌تر در شبکه‌ها می‌چرخد. 
این روانشناس بالینی بر نقش آموزش و پیشگیری تأکید کرد و گفت: مهم‌ترین ابزار مقابله با این موج اطلاعاتی، افزایش سواد رسانه‌ای و تقویت مهارت‌های راستی‌آزمایی است. هر فرد باید پیش از به اشتراک‌گذاری هر خبری، سه سؤال کلیدی شامل منبع این خبر کجاست؟ آیا خبر توسط نهادهای رسمی یا منابع معتبر تأیید شده و هدف از انتشار این خبر چیست، را از خود بپرسد.
وی بر نقش رسانه‌های رسمی در شرایط بحرانی تاکید کرد و گفت: رسانه‌های معتبر باید در برابر شایعات، با سرعت و شفافیت عمل کنند تا زنجیره انتشار اخبار جعلی شکسته شود. هر تأخیر در اطلاع‌رسانی می‌تواند به بی‌اعتمادی عمومی و تشدید اضطراب دامن بزند.
سایه‌میری آموزش خانواده‌ها، مدارس و نهادهای مدنی را کلیدی‌ترین راه‌حل برای مقابله با اثرات روانی شایعات در شرایط بحرانی دانست و گفت: اگر ما بتوانیم مردم را برای مواجهه منطقی و درست با اخبار بحرانی آموزش دهیم، می‌توانیم از اضطراب جمعی بکاهیم و مانع از آسیب‌های روانی گسترده در جامعه شویم.
انتهای پیام
نظرات