به گزارش ایسنا، روزنامه قدس با این مقدمه نوشت: این‌ها ساده‌ترین دلایلی است که مسئولان آموزش عالی از اوایل دهه ۸۰ تا امروز برای کاهش طول تحصیل دانشجویان و به قول خودشان پس از بررسی نحوه تحصیل دانشجویان دوره کارشناسی (لیسانس) در دیگر کشورها به آن استناد کرده‌اند.
به گفته آن‌ها، طول دوره لیسانس در ۸۰ کشور جهان سه تا پنج سال است، ضمن آنکه ایران دومین کشور دنیاست که دانشجویانش بیشترین واحد را در دوره کارشناسی می‌گذرانند.
این دلایل و اجرای سه‌ساله این دوره در چند کشور دیگر مثل استرالیا، اتریش، بلژیک و نروژ کافی بود تا طراحان طرح کاهش طول دوره لیسانس، اجرای این طرح را در دانشگاه‌های کشور دنبال کنند.
نگذاریم عمر جوانانمان تلف شود
اردیبهشت سال ۸۸ معاون آموزشی وقت وزارت علوم از کاهش طول مدت تحصیل در دوره کارشناسی خبر داده و گفته بود: در این دوره با حذف برخی واحدها و دروس، طول مدت تحصیل کمتر از چهار سال می‌شود.
عباس صاحبقدم لطفی می‌گفت: در این طرح، معاونت آموزشی در راستای بهینه‌سازی و ارتقای کیفیت آموزشی، بررسی می‌کند آیا می‌توان با حفظ محوریت برنامه که به یک رشته مربوط می‌شود و موارد مهم آن کاری کرد که زمان تحصیل دانشجویان کم شود.
اگر این طرح اجرا شود، دانشجویان در مدت زمان کمتری از عمرشان می‌توانند به مراتب علمی بالاتر کارشناسی ارشد و دکترا برسند.
وزارت علوم در اواخر دولت نهم برای تحقق این هدف، چهار طرح ازجمله حذف برخی از واحدهای درسی، کاهش سقف واحدها، ارائه برخی دروس به صورت مجازی و سه‌ترمی شدن هر سال تحصیلی را در دستورکار برنامه‌های خود قرار داده بود.
قرار بود طرح کاهش مقطع کارشناسی از اوایل سال تحصیلی ۹۰- ۸۹ اجرا شود؛ اما در روزهای پایانی اسفند ۸۸ علی عباسپور تهرانی‌فرد، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس از جلسه مشترک اعضای این کمیسیون و معاون آموزشی این وزارتخانه خبر داد و اعلام کرد طرح کاهش دوره تحصیلی لیسانس فقط یک بحث مقدماتی بوده و اجرایی نمی‌شود.
خلاصه آنکه با تمام آنچه گفته شد، طرح یاد شده تا ابتدای دولت دهم مسکوت ماند و راه به جایی نبرد، تا آنکه بار دیگر رئیس وقت نهاد نمایندگی رهبر معظم انقلاب در دانشگاه‌ها در شصت و پنجمین اجلاس رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی در نخستین ماه همان سال، از ضرورت کاهش طول دوره لیسانس گفت.
حجت‌الاسلام محمدیان با اشاره به اینکه می‌شود برخی رشته‌های دانشگاهی را که البته تعداد آن‌ها زیاد هم است، در عرض دو یا سه سال دوره لیسانس فشرده‌سازی کرد، گفته بود: هر عقل سالمی حکم می‌کند این فشرده‌سازی صورت گیرد و نگذاریم عمر جوانانمان تلف شود.
یک پیشنهاد؛ از حمایت تا تردید
این پیشنهاد با اعتراض به طولانی بودن دوره تحصیل و زیاد بودن اوقات فراغت در نظام آموزشی کشور آغاز شد و با تأکید بر کاهش دوره لیسانس از چهار به دو سال در برخی رشته‌های تحصیلی ادامه پیدا کرد.
پیشنهاد محمدیان واکنش‌های متفاوت افراد مرتبط با بخش آموزش عالی کشور را در پی داشت.
ضیاء‌الله اعزازی ملکی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هشتم به فارس گفته بود: اگر دوره لیسانس به‌طور کامل به پژوهش و آموزش اختصاص یابد، چهار سال هم برای گذارندن مقطع کارشناسی کم است.
فرهاد بشیری، دیگر عضو این کمیسیون کاهش دوره لیسانس به چهار سال را مناسب ندانسته و معتقد بود کاهش این مقطع در این شرایط مقدور نیست، چون زمان کافی برای کسب علم و انجام تحقیق و پژوهش از بین می‌رود. در این میان، مدیران دانشگاه‌ها نیز هر یک به‌گونه‌ای دیگر به این موضوع واکنش نشان دادند؛ برای مثال محمدسعید جبل عاملی، رئیس وقت دانشگاه علم و صنعت ایران با استقبال از پیشنهاد محمدیان، با ملاحظاتی در این خصوص گفت: کاهش طول دوره لیسانس امکان‌پذیر است ولی از رشته‌ای به رشته دیگر فرق می‌کند. نمی‌توان در زمینه کاهش طول دوره لیسانس یک نسخه کلی برای کل آموزش عالی پیچید و باید رشته‌ای برخورد کرد.
احمد شعبانی، رئیس پیشین دانشگاه شهید بهشتی هم بازبینی اساسی در طول دوره لیسانس را ضروری دانست و بیان کرد: یکسری دروس در دوره لیسانس ارائه می‌شوند که دیگر دلیلی ندارد دوباره ارائه شوند. همچنین به نظر می‌رسد مقطع لیسانس می‌تواند حداقل یک ترم کم شود، ضمن اینکه با توجه به پیشرفت‌های بسیار شگرفی که در همه حوزه‌های علوم و فناوری به‌وجود آمده، لازم است در همه رشته‌ها البته بر حسب مورد و نوع رشته، دروسی با عناوین و سرفصل‌های تازه طراحی و تدوین شوند.
با کاهش طول مقطع لیسانس و حذف یک ترم از مقطع کارشناسی، حدود ۱۲ درصد صرفه‌جویی در هزینه‌ها صورت می‌گیرد. با این‌حال برخی دیگر، به‌ویژه مدیران عالی وزارتخانه به این طرح روی خوش نشان ندادند؛ چنان‌که کامران دانشجو، وزیر علوم دولت دهم ضمن مخالفت با این طرح، آن را طرحی منسجم نمی‌دانست.
ابوالفضل حسنی، مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی هم به‌صراحت اعلام کرد برای کاهش طول دوره لیسانس هیچ فکری نکرده و در وزارت علوم هم برنامه‌ای برای کاهش دوره لیسانس وجود ندارد.
حسنی چندی بعد در اظهارنظری دیگر و این‌بار با قطعیت بیشتری گفته بود: نمی‌توان برای کاهش اوقات فراغت دانشجویان کارشناسی در برخی رشته‌ها، طول دوره لیسانس را کاهش داد، بلکه باید برای آن برنامه‌ریزی کنیم تا آن وقت اضافی به‌خوبی غنی شود.
حسین نادری‌منش، معاون آموزشی این وزارتخانه نیز با نگاهی مشابه و البته به گفته خودش پس از «ارزیابی‌های مختلف» تأکید کرد: به نظر نمی‌رسد معضل ما با ۳ یا ۵/۳ ساله تمام شدن مقطع کارشناسی حل شود. در ایران با توجه به اینکه سقف تعداد واحدهای درسی در مقطع کارشناسی برابر ۱۴۰ واحد است، به نظر می‌رسد تعداد واحدها هم زیاد نیست.
از سوی دیگر، نمایندگان مجلس نیز اجرایی شدن این طرح را منوط به تصویب خانه ملت می‌دانستند. علی عباسپور تهرانی‌فرد، رئیس کمیسیون آموزش مجلس هشتم در این زمینه گفته بود: رویکرد ما درباره مدت زمان تحصیل باید در سطح مجامع بین‌المللی نیز قابل پذیرش باشد تا با مشکل روبه‌رو نشویم.
نباید کیفیت فدای کمیت شود؛ با اجرای این طرح، دانشجویان ضرر می‌کنند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تعداد واحدهای درسی برای دوره کارشناسی ۱۷۰ واحد تعریف شد که مطابق نرم بین‌المللی نبود و از سویی دوره لیسانس بیش از ۶ سال طول می‌کشید.
با این اظهارات، طرح کاهش دوره کارشناسی باز هم برای چند سال دیگر به محاق رفت؛ اما دوباره در مرداد ۹۱ دبیر وقت شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم در گفت‌وگو با روزنامه جوان، این پرونده را گشود و از بازنگری آیین‌نامه سه مقطع تحصیلی خبر داد. سعید قدیمی اعلام کرد: کاهش سنوات در دوره لیسانس یا کاهش مدت زمان ماندگاری دانشجویان در دانشگاه با بازنگری این آیین‌نامه صورت خواهد گرفت.
چندی بعد، رضا عامری، مدیرکل دفتر نظارت و ارزیابی وزارت علوم نیز از حذف برخی دروس عمومی و اختیاری، کاهش سقف واحدها، ارائه برخی دروس به شکل مجازی و طرح سه‌ترمی شدن هر سال تحصیلی گفت.
از سوی دیگر، معاون آموزشی وزارت علوم هم از بازنگری آیین‌نامه سه مقطع تحصیلی در این شورا پس از ۱۵ سال خبر داد و اعلام کرد: با بازنگری این آیین‌نامه، کاهش سنوات در دوره لیسانس یا کاهش مدت زمان ماندگاری دانشجویان در دانشگاه‌ها محقق می‌شود.
حسین نادری‌منش با اشاره به دو تغییر اساسی در این آیین‌نامه پس از بازنگری گفته بود: کاهش ماندگاری دانشجو در دانشگاه یا همان کاهش طول سنوات در دوره لیسانس و ارتقای کیفیت آموزش از مهم‌ترین تغییراتی است که در آیین‌نامه جدید لحاظ خواهد شد.
البته طول دوره لیسانس به عوامل متعددی ازجمله تعداد واحدهای درسی که دانشجویان مقطع لیسانس می‌گذرانند، بستگی دارد.
دانشجو بلافاصله می‌تواند وارد بازار کار شود!
حالا در تازه‌ترین اظهارنظر در این خصوص، حسین سیمایی صراف، وزیر علوم با حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شنبه شب گذشته ضمن اشاره به نقش هوش مصنوعی به عنوان دستیار مهم آموزشی، ورود این فناوری را نقطه عطف تازه‌ای دانست که به کمک آن می‌توان بسیاری از سنت‌های گذشته را شکست.
به گفته وزیر علوم، با کوتاه شدن دوره کارشناسی به سه سال، دانشجو می‌تواند بلافاصله وارد بازار کار شود!
صرف‌نظر از اینکه آیا پس از تحقق چنین هدفی، بازار کار می‌تواند برای تمامی دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها فرصت اشتغال فراهم کند تا عمر آن‌ها به بطالت نگذرد، پرسش اساسی این است برای تکمیل این پرونده ۱۶ ساله چه باید کرد؟
چرا طول تحصیل دانشجویان در ایران طولانی است؟
مجتبی شریعتی نیاسر، استاد دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت علوم با طرح این پرسش که چرا حتماً باید دوره کارشناسی چهار سال، کارشناسی ارشد دو سال و دکترا چهار سال طول بکشد، می‌گوید: ما در کشورهای پیشرفته دوره‌های کارشناسی سه ساله، کارشناسی ارشد یک ساله و دکترای سه ساله داریم. اگر هم به هر دلیل نمی‌توانیم یا نمی‌خواهیم بازه تحصیل را در مقاطع رسمی کوتاه کنیم دست‌کم می‌توانیم تحت شرایطی، برای هر مقطع دو نوع دوره با طول متفاوت تعریف کرده و بازار اشتغال را نیز به همان نسبت تعریف و فراهم کنیم. اشکال ما این است در لاک سنتی خود باقی مانده‌ایم. مدیریت آموزش عالی باید شجاعت تغییر را داشته باشد و طرحی نو در اندازد تا دانش‌آموختگان بیشتر و کیفی‌تری را روانه جامعه کند.
رضا نقی‌زاده، مدیرکل برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم می‌گوید: باید سنوات تحصیلی را مدیریت کنیم. مشکل ما همین طولانی بودن برخی دوره‌های تحصیلی در دنیاست. دانشجویان ما متأسفانه تحصیلات خود را در موعد مقرر به پایان نمی‌رسانند، بنابراین سنوات غیرمجاز تحصیلی باید کاهش یابد و دانشجو باید در موعد مقرر تحصیل خود را به پایان برساند. اگر می‌بینیم واحدهای دانشجویان زیاد است و امکان اتمام طول تحصیل در موعد مقرر نیست باید واحدها را کم کنیم.
راهبرد دوم این است باید در مورد کاهش دوره زمانی مقاطع تحصیلی به‌خصوص کارشناسی تدبیر کنیم که این موضوع به کار ملی احتیاج دارد، چرا که دروس باید در لایه‌های متفاوت اعم از دروس تخصصی، پایه و عمومی کم شود. اینکه می‌شود دوره تحصیلی دانشجویان را کوتاه کرد یا نه، واقعیت این است که شاخص‌های اولیه ما نشان می‌دهد می‌توان این کار را انجام داد، اما نیازمند تدبیر جمعی است. ضمن اینکه باید از ظرفیت‌های فناوری‌های نوین و هوشمند نیز استفاده کنیم تا دانشجویان زودتر دوره تحصیل خود را به پایان برسانند.
انتهای پیام
نظرات