محمد باقر مشکلاتی به مناسبت شهادت امام حسن(ع) در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: برای پرداختن به اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی در دوران امام حسن مجتبی (ع)، باید به عمق تحولات پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) و به ویژه پس از شهادت امیرالمومنین (ع) توجه کنیم. این دوران، یکی از پیچیده‌ترین و پرفراز و نشیب‌ترین مقاطع تاریخ اسلام است که با چالش‌های سختی در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی روبرو بود.

این پژوهشگر تاریخ و سیره اهل بیت(ع)  اشاره کرد: دوران امامت امام حسن مجتبی (ع) مصادف با یک فترت سیاسی عمیق و فراگیر در جامعه اسلامی بود. پس از شهادت امام علی (ع)، کوفیان با امام حسن (ع) بیعت کردند، اما این بیعت از همان ابتدا با چالش‌های جدی روبرو بود. معاویه، حاکم شام، که سال‌ها سودای خلافت داشت، فرصت را غنیمت شمرد و به سرعت برای تصاحب قدرت وارد عمل شد. او با تکیه بر سازماندهی قوی، ثروت فراوان و تبلیغات گسترده، توانست جبهه مقابل را تضعیف کند.

مشکاتی گفت: امام حسن(ع) با سپاهی نامنظم و فاقد انسجام کافی روبرو بود. بسیاری از فرماندهان و حتی برخی از یاران نزدیک ایشان، یا دنیاطلب بودند و یا با تطمیع و تهدید معاویه، از اطراف ایشان پراکنده شدند. این وضعیت، امام را در موقعیت بسیار دشواری قرار داد؛ ایشان با درایت و بصیرت، دریافته بودند که ادامه جنگ با معاویه در آن شرایط، جز به نابودی شیعیان و اصل اسلام منجر نخواهد شد، از این رو، با پذیرش صلح‌نامه‌ای که بعدها به «صلح امام حسن (ع)» مشهور شد، به ظاهر از صحنه کناره‌گیری کردند.

وی با اشاره به اینکه این صلح، از سوی برخی مورد انتقاد قرار گرفت، اما در واقع حفظ جان شیعیان و بقای اصل اسلام را تضمین کرد، افزود: این اقدام امام (ع) نه از سر ضعف، بلکه از روی حکمت و مصلحت‌اندیشی عمیق برای آینده اسلام بود؛ نتیجه این تحولات، تأسیس و تثبیت حکومت اموی به رهبری معاویه بود. معاویه با زیر پا گذاشتن مفاد صلح‌نامه، اقدام به موروثی کردن خلافت کرد و پایه‌های یک نظام سلطنتی را در جهان اسلام بنا نهاد که از اساس با آموزه‌های اصیل اسلامی مغایرت داشت.

مشکاتی اظهار کرد: از سویی وضعیت اجتماعی در رخوت، نفاق و تغییر ارزش‌ها سیر می‌کرد، در بعد اجتماعی نیز شاهد تحولات منفی و نگران‌کننده‌ای بودیم از جمله فتوحات گسترده و ورود ثروت‌های عظیم به جامعه اسلامی، منجر به شیوع روحیه دنیاگرایی و اشرافی‌گری در میان بخش‌هایی از جامعه، به خصوص افراد ذی‌نفوذ و قبایل قدرتمند شده بود لذا زهد و ساده‌زیستی اولیه جای خود را به رفاه‌طلبی و تجمل‌گرایی داده بود.

وی بیان کرد: فاصله گرفتن از ارزش‌های اصیل اسلامی مانند عدالت، برابری و ایثار در حال افزایش بود، بسیاری از مردم، تحت تأثیر تبلیغات و تطمیع‌های اموی، از آرمان‌های اولیه انقلاب اسلامی فاصله گرفته بودند، جامعه اسلامی به شدت دچار نفاق و تفرقه شده بود، قبایل مختلف در پی منافع خود بودند و وحدت جامعه از بین رفته بود. خوارج، هرچند در برابر معاویه نیز ایستاده بودند، اما همچنان به عنوان یک جریان تندرو، عامل تفرقه بودند و امام حسن (ع) را نیز به دلیل صلح با معاویه مورد انتقاد قرار می‌دادند.

این کارشناس مذهبی اظهار کرد: دستگاه تبلیغاتی معاویه به شدت فعال بود و با نشر اکاذیب، جعل حدیث و تحریف حقایق، به دنبال تخریب چهره اهل بیت (ع) و مشروعیت‌بخشی به حکومت خود بود، این تبلیغات در بلندمدت، تأثیر مخربی بر آگاهی عمومی جامعه گذاشت. کوفه که در دوران امام علی (ع) پایگاه اصلی شیعیان و مرکز مقاومت در برابر معاویه بود، در دوران امام حسن (ع) دچار تغییرات زیادی شد. نفوذ معاویه در میان مردم کوفه، خیانت برخی از سران قبایل و عدم پیگری و همت کافی مردم، زمینه ساز ضعف این شهر در حمایت از امام شد.

این پژوهشگر تاریخ و سیره اهل بیت(ع)  با بیان اینکه پرداختن به ویژگی‌های شخصیتی و اخلاقی امام حسن مجتبی (ع) بسیار مهم است، ‌تصریح کرد: ایشان نمونه‌ای کامل از فضائل انسانی و اسلامی بودند و لقب کریم اهل بیت، گواه بارز این ویژگی‌ هاست. امام حسن (ع) در دامان نبوت و امامت رشد یافتند و وارث فضائل و کمالات پیامبر اکرم (ص) و امیرالمومنین علی (ع) بودند. ایشان مجموعه‌ای از صفات عالی انسانی و الهی را در خود جمع کرده بودند که در ادامه به برجسته‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.

وی مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین صفت امام حسن (ع)، را کَرَم و بخشندگی بی‌حد و حصر ایشان دانست و افزود: به همین دلیل، ایشان را کریم اهل بیت می‌نامیدند. روایت شده که ایشان دو بار تمام دارایی خود را در راه خدا بخشیدند و سه بار نیمی از اموال خود را به نیازمندان دادند. این سخاوت تنها به مال و ثروت محدود نمی‌شد، بلکه شامل بخشش آبرو، عفو و گذشت نیز می‌شد؛ این کرم، ریشه در ایمان عمیق و عدم دلبستگی ایشان به دنیا داشت.

این پژوهشگر دینی افزود: حلم و بردباری امام حسن (ع) در برابر ناملایمات، تهمت‌ها، ناسزاها و خیانت‌ها حلم و بردباری مثال‌زدنی داشتند. نمونه بارز این حلم را در برخورد ایشان با جاهلان و کسانی که به ایشان توهین می‌کردند، می‌بینیم. نقل است که فردی از اهل شام شروع به ناسزا گفتن به ایشان کرد، اما امام (ع) با آرامش و روی گشاده، نه تنها او را عفو کردند، بلکه نیازهایش را نیز برطرف ساختند؛ این حلم ایشان سبب شد که فرد شامی از کار خود پشیمان شده و به شدت تحت تأثیر قرار گیرد.

وی با اشاره به زهد و تقوای امام تصریح کرد: با وجود موقعیت اجتماعی و امکان دسترسی به دنیا، امام حسن(ع) همواره زاهد و پارسا بودند و از هرگونه تعلقات دنیوی دوری می‌کردند، ایشان به حداقل زندگی قانع بودند و هرگز در بند تجملات و زرق و برق دنیا قرار نگرفتند؛ این زهد، نه به معنای رهبانیت، بلکه به معنای عدم وابستگی قلبی به دنیا بود.

مشکاتی با توجه به صفت شجاعت و دلاوری حضرت گفت: برخلاف تصور برخی که ایشان را تنها به صلح می‌شناسند، امام حسن (ع) در میدان جنگ نیز شجاع و دلاور بودند. ایشان در دوران خلافت پدرشان، امیرالمومنین (ع)، در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان حضور فعال داشتند و دلاوری‌های بسیاری از خود نشان دادند. صلح ایشان با معاویه، نه از سر ترس، بلکه از روی بصیرت و تدبیر برای حفظ اصل اسلام و شیعیان بود.

این پژوهشگر دینی با بیان اینکه امام حسن (ع) از عابدترین مردم زمان خود بودند، تاکید کرد: ایشان مقید به انجام نوافل، تلاوت قرآن، و راز و نیاز با خداوند بودند. نقل است که وقتی وضو می‌گرفتند بدنشان می‌لرزید و رنگشان تغییر می‌کرد، و وقتی از ایشان سؤال می‌شد، می‌فرمودند: کسی که می‌خواهد در پیشگاه جبار حاضر شود، سزاوار است که اینگونه باشد.

وی در پایان با توجه به اهتمام حضرت به اصلاح و موعظه گفت: امام (ع) همواره به هدایت و ارشاد مردم اهمیت می‌دادند. ایشان با سخنان حکیمانه، موعظه‌های پندآموز و تبیین معارف اسلامی، در پی اصلاح جامعه و هدایت افراد به سوی سعادت بودند. ایشان با همگان، چه دوست و چه دشمن، با اخلاق نیکو و روی گشاده برخورد می‌کردند. هرگز کسی را با سخن ناپسند آزرده خاطر نمی‌ساختند همین اخلاق نیکو، بسیاری از دشمنان را به دوست تبدیل می‌کرد.

انتهای پیام