به گزارش ایسنا، به نقل از جماران، چند روز پیش انتشار تصاویری از ایجاد دری جدید بر دیوار کاروانسرای ثبت‌جهانی سعد السلطنه، موجی از واکنش‌ها را برانگیخت.
در حالی که کنشگران میراث فرهنگی قزوین این اقدام را تلاشی برای ایجاد ورودی هتلی تازه می‌دانند و خواستار پیگیری قانونی شده‌اند، اداره کل میراث فرهنگی استان از اقدام قضایی سخن گفته و صندوق توسعه و احیا آن را صرفاً دسترسی موقت برای مرمت معرفی کرده است.
کاروانسرای سعد السلطنه، بزرگ‌ترین کاروانسرای درون‌شهری جهان، در دوره ناصری ساخته شده و در فهرست میراث جهانی قرار دارد. این کاروانسرا که در مسیر شاهراه ابریشم قرار داشت و به عنوان پل ارتباطی بازرگانی میان اروپا و آسیا محسوب می‌شد، امروز به واسطه موقعیت تاریخی و جایگاه گردشگری‌اش، در معرض حساسیت و نظارت عمومی ویژه قرار دارد.
مدتی پیش، تصاویری که نشان می‌داد بر پیکر این میراث‌جهانی دری تازه باز شده، منتشر شد و به سرعت واکنش دوستداران میراث فرهنگی را برانگیخت!
فعالان مدنی قزوین تأکید کردند که این اقدام «دخل و تصرف غیرقانونی» است و هدف از آن، ایجاد ورودی تازه برای بهره‌برداری هتلی در مجموعه بوده است. آنان از اداره کل میراث فرهنگی خواستند با قاطعیت مانع ادامه فعالیت شود.
تخلف در قلب سعد السلطنه؟!
سعید زارع پور، کنشگر میراث فرهنگی معتقد است: دیوار بیرونی کاروانسرای ثبت‌جهانی سعدالسلطنه شکافته شد تا رفت‌وآمد هتل بدون محدودیت ممکن شود؛ اقدامی که خلاف ضوابط میراث فرهنگی انجام شده است.
او به «جماران» گفت: «پارسال در دوره مدیریت پیشین میراث فرهنگی و سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری قزوین، سرای قهرمانی که بخشی از مجموعه جهانی سعدالسلطنه محسوب می‌شود، با کاربری هتل به بخش خصوصی واگذار شد.
به نظر می‌رسد یکی از شروط بهره‌بردار، ایجاد ورودی مجزا باشد. این ورودی به سمت پارکینگ پشت مسجد سلطانی (مسجدالنبی) باز می‌شود و بر اساس شنیده‌ها، مربوط به سرای قهرمانی است تا رفت‌وآمد ساکنان و پرسنل هتل در همه ساعات، حتی هنگام تعطیلی مجموعه، امکان‌پذیر باشد.»
این کنشگر میراث فرهنگی ادامه داد: «مسأله مهم این است که این تغییر در بدنه اصلی یک اثر ثبتی جهانی رخ داده و باید دید مسئولان مرتبط چه پاسخی برای این اقدام دارند.
او با تاکید بر اهمیت این میراث ثبت جهانی گفت: بدون تردید هرگونه تغییر در کالبد آثار ثبت‌شده طبیعتا باید با حساسیت و بر اساس ضوابط حفاظتی صورت گیرد تا اصالت این میراث ارزشمند مخدوش نشود.»
میراث فرهنگی پیگیری قانونی این تخلف را ادامه می‌دهد
معاون میراث فرهنگی قزوین اما در پاسخ به پیگیری‌های خبرنگار «جماران» اعلام کرد که «هیچ‌گونه استعلامی برای چنین اقدامی انجام نشده» و وعده داد این اداره کل علیه عاملان تخلف شکایت خواهد کرد.
احسان نورانی، درباره باز شدن ورودی در حیاط قهرمانی کاروانسرای سعدالسلطنه توضیح داد: «این ورودی توسط سرمایه‌گذاری که از طریق مزایده سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری قزوین برنده بهره‌برداری از هتل واقع در این حیاط شده، بدون استعلام از اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان باز شده است. قرارداد سرمایه‌گذار نیز با سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری قزوین منعقد شده است.
پس از اطلاع از موضوع و بازدید میدانی، تذکر و اخطار لازم از سوی یگان حفاظت این اداره‌کل و ناظر صندوق توسعه و احیا به بهره‌بردار ابلاغ شده و مکاتبات لازم نیز با سازمان نوسازی شهرداری و صندوق توسعه و احیا انجام شده است. اداره کل میراث‌فرهنگی استان در حال حاضر پیگیری قانونی این تخلف را ادامه می‌دهد.»
شکاف موقت برای مرمت
مدیرعامل صندوق توسعه و احیا، نهادی که مسئولیت بهره‌برداری از برخی بناهای تاریخی به بخش خصوصی را بر عهده دارد، در واکنش به این انتقادات گفت: «آنچه اتفاق افتاده صرفاً یک دسترسی موقت برای انتقال مصالح و اجرای عملیات مرمت بخشی از مجموعه است و پس از پایان پروژه، دیوار به حالت اولیه بازخواهد گشت.»
سرای سعدالسلطنه یکی از معدود کاروانسراهای ایران است که مجموعه‌ای از امکانات مختلف از جمله حمام سرا، تیمچه شترخان، راسته، چهارسوق، مسجد، آب انبار و دیگر بخش‌های متعدد را در خود جای داده است؛ در این میان، سرا یا راسته قیصریه، سرای وزیر، سرای سعدیه گرمابه، رضوی مسجد حاج ملا آقا و شترخان، از مهم ترین قسمت‌های این کاروانسرا به شمار می‌روند. این بخش‌ها به گونه‌ای به هم پیوسته و در امتداد یکدیگر قرار دارند و به هفت حیاط به نام‌های «بهشتیان»، «نگارالسلطنه»، «سعدالسلطنه»، «سعدیه»، «قهرمانی»، «شترخان» و «حیاط خدمات» منتهی می‌شوند.
در همین راستا، مدیر عامل صندوق توسعه و احیا از بناهای تاریخی اعلام کرده است که «حیاط خدمات» نیاز به مرمت دارد و برای انجام اقدامات مرمتی مجبور به ایجاد دسترسی موقتی به حیاط قهرمانی شده‌اند.
برزین ضرغامی به «جماران» گفت: ابتدا ما مخالف بودیم، اما واقعیت این است که ممکن بود در طول مرمت حادثه‌ای برای افرادی رخ دهد و باید در تصمیم‌سازی همه ملاحظات را با هم در نظر می‌گرفتیم، تلاش کردیم با نوسازی شهرداری تعامل و همکاری کنیم تا کارهای مرمتی بر زمین مانده تمام شود و تعهداتی که شهرداری دارد ظرف یکی دو سال آینده به انجام برسد.
او گفت: دسترسی موقت بر دیواری که در سال ۱۳۹۳ ساخته شده، ایجاد شده و پس از اتمام مرمت دوباره به حالت اول بازگردانده خواهد شد.
تناقض روایت‌ها، آزمون اعتماد عمومی در میراث فرهنگی
کنشگران میراث فرهنگی تأکید می‌کنند که صرف‌نظر از نیت اولیه، اقدام به تخریب بخشی از دیوار یک بنای جهانی بدون هماهنگی رسمی، تخطی از قوانین میراثی است و پیامدهای بین‌المللی برای ایران خواهد داشت.
از سوی دیگر، مدیران بهره‌بردار بر این باورند که برای حفاظت و مرمت چنین مجموعه‌هایی ناگزیر باید اقداماتی انجام داد که گاه موقتاً حساسیت‌برانگیز به نظر می‌رسند.
با وجود همه این واکنش‌ها، آنچه در افکار عمومی برجسته شد، تضاد میان برخی مواضع نهادهای مختلف بود. اکنون بسیاری از علاقه‌مندان میراث فرهنگی منطقه چشم به آینده دارند تا ببینند نتیجه پیگیری‌های حقوقی و مرمتی چه خواهد شد و دیوار شکافته شده سعدالسلطنه بار دیگر ترمیم می‌شود یا ماجرایی طولانی‌تر پیش رو خواهد بود؟!
به نظر می‌رسد تناقض در بعضی روایت‌ها نشان‌دهنده خلأ نهادی در مدیریت میراث فرهنگی منطقه باشد! در حالی که یک نهاد وعده شکایت می‌دهد، دیگری همان اقدام را بخشی از پروژه مرمت توصیف می‌کند. این ناهماهنگی می‌تواند اعتماد عمومی به شفافیت تصمیم‌گیری در حوزه میراث را کاهش دهد.
واقعیت آن است که مرمت بناهای تاریخی به‌طور معمول نیازمند مداخلات فنی است؛ اما خط مرزی میان «مداخله مرمتی» و «تغییر کاربری غیرقانونی» بسیار باریک است و تنها با شفافیت و هماهنگی کامل میان نهادهای متولی می‌توان از سوءتفاهم جلوگیری کرد.
اکنون پرسش اصلی این است: در ماجرای سعدالسلطنه، کدام روایت به واقعیت نزدیک‌تر است؟ آیا یک تصمیم فنی برای مرمت با ضعف اطلاع‌رسانی به بحران تبدیل شد یا واقعاً طرحی برای ایجاد ورودی هتلی در کار بوده است؟ پاسخ روشن به این پرسش‌ها می‌تواند آزمونی برای نظام حفاظت از میراث فرهنگی کشور باشد.
انتهای پیام
نظرات