حسین اصغری ثانی در گفت‌وگو با ایسنا در ارزیابی عملکرد یک ساله وزارت خارجه دولت چهاردهم، اظهار کرد: آقای پزشکیان قبل از ریاست‌جمهوری، چشم‌انداز و برنامه‌های سیاست خارجی خود را بر اساس وضعیت موجود کشور ترسیم کرد و چند شعار اساسی محور برنامه‌های انتخاباتی‌اش بود که شامل رفع تحریم‌ها با محوریت مذاکره برای حصول توافق، توسعه روابط خارجی با کشورهای همسایه در قالب تقویت سیاست همسایگی، رفع چالش در پرونده‌هایی از جمله عربستان، قفقاز و عراق و توسعه روابط با چین و روسیه از طریق امضای قراردادهای بلندمدت، می‌شد. اما بلافاصله پس از تحلیف و تنفیذ رئیس‌جمهور، با ترور شهید اسماعیل هنیه در تهران مواجه شدیم. از آن روز به بعد، با چالش‌های بسیار جدی‌تری در حوزه سیاست خارجی روبرو شدیم که اوج آن جنگ ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی بود.

وی با اشاره به موفقیت‌های دولت چهاردهم در بحبوحه جنگ، اضافه کرد: در تمام کشورهای دنیا، دولت داده‌ها و اطلاعات را از نهادهای مختلف جمع‌آوری و بر اساس آن، سیاست خارجی را طراحی و اجرا می‌کند و معمولا این سیاست مورد اجماع و قبول تمام جریانات سیاسی و حتی احزاب رقیب نیز قرار دارد. اما در داخل ایران، نهادهای مختلفی متولی ارائه داده‌ها بوده و به نحوی در فرآیند سیاست خارجی تاثیرگذار هستند. طبق قانون اساسی، مجلس، مجمع تشخیص مصلحت نظام، نهادهای اطلاعاتی-امنیتی و در راس این‌ها رهبری به شدت نقش تاثیرگذار و تعیین‌کننده‌ای در سیاست خارجی دارند. یکی از موفقیت‌های آقای پزشکیان این بود که به معنای واقعی کلمه، در سطح نهادهای تصمیم‌گیر اجماع ایجاد کرد و توانست دولت را به عنوان نماینده بخش‌های مختلف نظام معرفی کند. 

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: بر همین اساس آقای پزشکیان توانست اجماع لازم را برای نشستن پشت میز مذاکره با غرب ایجاد کند. از طرف دیگر، برخلاف دولت‌های قبل، دولت آقای پزشکیان توانست این بخش از سیاست خارجی کشور را نیز به خوبی پیش ببرد.  همه این موارد یعنی سیاست همسایگی به درستی پیش رفته و دولت سعی کرد در ابتدا روابط با همسایگان را بهبود بخشد و به سمت صلح و آرامش ببرد.

اصغری‌ثانی با اشاره به سفرهای رئیس‌جمهور به ازبکستان، تاجیکستان، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، پاکستان و عراق، بیان کرد: به علاوه، در سطح وزرا نیز شاهد آمدوشدهای بسیار بودیم. در این راستا، یکی از دستاوردهای ما در حوزه گردشگری بوده است و مثلاً روابطمان با تاجیکستان واقعا دگرگون شد و با راه‌افتادن پروازهای مستقیم، سطح روابط گردشگری دو کشور ارتقا یافت. نمود این سیاست خارجی همسایگی، در محکومیتی بود که این کشورها در جنگ ۱۲روزه علیه رژیم صهیونیستی داشتند. اما در حوزه توافق با غرب، به دلایلی از جمله عهدشکنی آمریکایی‌ها و همدستی با صهیونیست‌ها برای حمله به کشور، موانعی پیش آمد. در نتیجه تا اینجا هنوز دولت پزشکیان نتوانسته در حوزه روابط با غرب به نتیجه دلخواه برسد.

وی با اشاره به بحران‌های ایجادشده برای دولت چهاردهم در بعد سیاست خارجی، بیان کرد: ترور اسماعیل هنیه، شهادت سیدحسن نصرالله و سقوط اسد در سوریه، باعث شد دولت آقای پزشکیان و دستگاه دیپلماسی کشور به خصوص در بعد محور مقاومت، شوکه شود. در این شرایط طبیعتاً هر دولت دیگری که روی کار آمده بود و حتی قدرتمندترین دولت‌ها، دچار آشفتگی می‌شدند. اما این دولت سعی کرد آرامش نسبی خود را حفظ کند تا بتواند به درستی تصمیم بگیرد. نمی‌توان گفت ابتکار فوق‌العاده‌ای به خرج داد، اما نهایت تلاش خود را به کار گرفت. به عنوان مثال وزارت امور خارجه تماس‌های زیادی با کشورهای اسلامی برقرار کرد تا از نظر سیاسی بتواند به رژیم صهیونیستی برای آتش‌بس فشار بیاورد و در موضوع بحران سوریه نیز نهایت تلاش انجام شد تا بیشترین منفعت ملی حفظ شود، اما در هر حال وقتی جنگ اتفاق می‌افتد، نباید انتظار داشت شرایط مشابه دوران صلح باشد.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به تلاش‌های دستگاه دیپلماسی دولت پزشکیان برای پیشبرد شعار انتخاباتی «توسعه ارتباطات با جهان»، گفت: ما فعلا در شرایط بحرانی قرار داریم. در حال حاضر اولویت سیاست خارجی دکتر پزشکیان، الزام رژیم صهیونیستی به پیروی از قواعد بین‌المللی و جلوگیری از آغاز و گسترش جنگ در منطقه است. دولت در میانه جنگ تحویل گرفته شد؛ جنگی که رژیم صهیونیستی در غزه شروع کرد و به سوریه، یمن، لبنان و حتی ایران گسترش یافت. در چنین موقعیتی، اولویت سیاست خارجی هر کشوری این است که اول از گسترش جنگ جلوگیری کند، سپس متجاوز را مجبور به پذیرش شرایط آتش‌بس کند، این آتش‌بش را پایدار سازد و در آخر تا جایی که می‌تواند، مانع شروع مجدد درگیری شود. 

اصغری‌ثانی افزود: علاوه‌بر این، اکنون اتحادیه اروپا به سمت فعال‌ساز مکانیسم ماشه رفته است. لذا در حال حاضر اساس سیاست خارجی دولت این است که با کمک متحدین، دوستان و کشورهایی که می‌توانند بیشترین منافع مشترک را با ما داشته باشند، اول اجرای مکانیسم ماشه را متوقف کند و دوم مذاکرات را با استراتژی رو به جلو پیش ببرد که نهایتا به حصول توافق ختم شود و به رفع تحریم‌ها کمک کند، چراکه تا تحریم‌های ما رفع نشود و برخی موانع را پشت سر نگذاریم، نمی‌توانیم انتظار روابطی فعالانه را در عرصه بین‌الملل داشته باشیم.

وی با بیان اینکه مسائل سیاست خارجی ما ریشه چندین دهه‌ای دارد، اظهار کرد: بخشی از این ریشه‌ها به اتفاقات پس از انقلاب ۵۷ و بخش دیگر آن به سیاست خارجی پهلوی اول و دوم برمی‌گردد. ایران به عنوان کشوری با مختصات میان‌راهی که چندین قاره را به هم متصل می‌کند، نیاز دارد که سیاست خارجی‌ خود را بر پایه صلح‌دوستی مختص به خود پیش ببرد؛ یعنی در نظام بین‌الملل، به دنبال تنش‌زدایی و روابط دوستانه باشیم، اما در داخل نیز نیروی نظامی خود را تقویت کنیم. اکنون اگرچه روابطمان با برخی کشورهای همسایه بهبود یافته، اما تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار گرفته‌ایم، جنگ را پشت سر گذاشتیم و نمی‌توان با قطعیت گفت که شاهد جنگ دیگری نخواهیم بود. بنابراین آقای پزشکیان برای اینکه بتواند کشور را به تحول اساسی برساند، اول باید اتحاد و همبستگی مدنظر رهبری را میان تمام نهادهای کشور و حتی افراد تأثیرگذار خارج از حاکمیت ایجاد کند.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: دولت با کلیت مجلس، قوه قضاییه و سایر نهادهای نظام وفاق دارد، اما در زیرمجموعه‌ها دچار مشکل هستیم. یعنی برخی نمایندگان اظهاراتی بسیار تند دارند و ۱۸۰ درجه مقابل دولت قرار گرفته‌اند. لذا ما باید در زیرمجموعه‌ها هم به اجماع برسیم و همه پشت سیاست خارجی دولت بایستند. نهایتا وقتی شاهد تحول هستیم که دیپلماسی صلح ایرانی بر اساس مختصات تاریخی ما فعال شود. کشور ما در میانه دنیا قرار گرفته و ۵۰۰۰ سال حیات تاریخی تجارت بر پایه سیاست خارجی صلح‌جویانه داشته است. با اینکه در مقاطعی از تاریخ ابرقدرت بودیم، اما سیاست خارجی تسامح‌گرا داشتیم. اکنون هم باید برای توسعه کشور به پیگیری همان سیاست برگردیم.

اصغری‌ثانی اضافه کرد: ما چهار مزیت نسبی برای توسعه داریم‌؛ نفت و گاز، معادن، ژئوپلیتیک و گردشگری مبتنی بر میراث فرهنگی. در تمام این حوزه‌ها، به سیاست خارجی صلح‌گرا و توسعه‌گرا نیازمندیم. برای جذب سرمایه خارجی در حوزه نفت و گاز، جذب گردشگر خارجی و استفاده از شاهراه‌های خود، برخورداری از یک سیاست خارجی توسعه‌گرا ضروری است. لذا زمانی تحول اساسی در وضعیت فعلی کشور ایجاد می‌شود که برای تغییر پارادایم کلی سیاست خارجی‌مان اجماع انجام شود و با پشتوانه این اجماع، ابزارهای لازم را برای اجرا و تامین اهداف سیاست خارجی به کار گیریم.

انتهای پیام