به گزارش ایسنا، روزنامه ایران نوشت: حجم بالای گرفتاری های روزمره و مشغله های کاری؛ مصرف غذاهای پرکالری با ریز مغذیهای اندک در جامعه امروزی را افزایش داده است. تغییر سبک زندگی و تمایل به زندگی ماشینی میل به فعالیت بدنی در جامعه را کم کرده است، تا جایی که براساس آمارها ۵۵ درصد از مردم حتی روزی ۳۰ دقیقه هم پیاده‌روی نمیکنند. سؤالی که مطرح می‌شود این است که چه اتفاقی رخ داده که مردم طی دو دهه از مصرف غذاهای سالم خانگی به سمت غذاهای چرب و شور فست فودی سوق پیدا کرده‌اند؟
تغییر الگوی مصرف مردم از غذای سالم به سمت غذای مضر مهم‌ترین نکته‌ای است که باید به آن توجه شود. دکترسیدرضا سبحانی استاد دانشگاه تغذیه و رژیم شناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره تغییرات الگوی تغذیه در جامعه ایرانی می‌گوید: «مردم ایران طی سالهای گذشته به علت تغییرات اقتصادی و اجتماعی که پیرامون جامعه ایجاد شده است، مانند کشورهای درحال توسعه گذار تغذیهای را تجربه کرده‌اند. هنگامی که ازگذار تغذیه صحبت می‌شود، یعنی تغییر سبک غذاخوردن و فعالیت بدنی. این تغییر در کشورهایی مثل ایران، برخلاف کشورهای غربی و توسعه‌یافته سریعتر رخ می‌دهد. اتفاقی که در کشورهای توسعه‌یافته صدسال طول می‌کشد در کشورهای درحال توسعه به علت حضور شبکه‌های اجتماعی و تولیدات صنعتی با سرعت بالاتری اتفاق میافتد. مثلاً در زمان پدران ما الگوی غذایی سنتیتر، مملو از حبوبات و محلی بوده ولی درحال حاضر به سمت غذاهای فرآوری شده حرکت کردهایم. البته نمیتوان گفت، همه غذاهایی که در گذشته مصرف میشدند، مناسب بودند اما نسبت به الگوی غذای غربی همخوانی بیشتری با سبک زندگی ایرانی داشتند.»
دکتر سبحانی توضیح می‌دهد: «اکنون به دلیل مشغله کاری، مردم به سمت مصرف غذاهای آماده یا زودپخت مثل کنسروها حرکت کرده‌اند. نکته مهم این است که با چنین سبک غذایی چه اتفاقی برای بدن رخ می‌دهد. این نوع غذاها به علت نوع فرآوری دارای نمک بالا، چربی اشباع و عمدتاً قندهای ساده هستند. تمام این موارد زمینه ساز بیماریهای جسمی و روحی است. بیماریهایی که قرارنیست در ۴۰ سال آینده نتیجه آن را ببینیم بلکه همین امروز و فردا عوارضش را در بدن افراد نشان می‌دهد.»
۲۰ درصد کودکان ایرانی اضافه وزن دارند
«تغییر دیگری که اکنون بلای جان مردم شده است، کاهش فعالیت بدنی و تغییر سبک زندگی است.» دکتر سبحانی با بیان این موضوع درباره کاهش میزان فعالیت بدنی جامعه می‌گوید: «امروز با پدیدهای به نام سه گانه سوءتغذیه در کشور روبه‌رو هستیم. یعنی با وجود اینکه هنوز اشکالی از سوء تغذیه را در بخشهایی از کشور داریم، بخشهای دیگر با سوء تغذیه جدیدی به نام اضافه وزن و چاقی روبه‌رو شدهاند، نوع سوم هم گرسنگی پن‌هان است. یعنی فرد اگرچه در ظاهرگرسنه نیست، اما کمبود ریزمغذیها را به علت انتخاب غذای نادرست دارد. یعنی غذاهایی با روغن، چربی و قندبالا که کالری خوبی هم برای بدن ایجاد میکنند، می‌خورد اما از نظر ریزمغذیها فرد را دچار چالش میکند. در حال حاضر ما از این سه نوع سوء تغذیه رنج میبریم، اما اگر بخواهم به نوع مهم آن‌ها اشاره کنم، نگرانی متخصصان بیشتر اضافه وزن و چاقی است.»
با تغییراتی که در سبک زندگی افراد جامعه ایجاد شده است، امروزه اضافه وزن و چاقی میان بزرگسالان ایرانی از ۳۰ درصد به حدود ۶۰ درصد رسیده است. دکتر سبحانی با بیان اینکه آمار چاقی و اضافه وزن در زنان نسبت به مردها کمی بیشتر است، توضیح می‌دهد: «به عنوان کشوری که قبلاً زیر ۱۰ درصد چاقی داشتیم، اکنون این آمار به ۲۰ درصد در کودکان رسیده است. موضوعی که میتواند زمینه‌ساز بسیاری از بیماریها در سنین بالاتر مثل دیابت، فشارخون، انواع سرطانها و بیماریهای قلبی و عروقی شود.»
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به ضرورت تغییر در این الگوی ایجاد شده، می‌گوید: «باید وارد فاز پنجم‌گذار از تغذیه شویم. در این مرحله آموزشهای تغذیه سالم و سیاست‌گذاری سالم در تغذیه شکل میگیرد که بهرغم دریافت کالری کافی، دریافت مناسبی از ریزمغذیها را هم خواهیم داشت و درعین حال از اضافه وزن و چاقی جلوگیری می‌شود. اما این‌گذار تغذیه به سیاست‌گذاری و تغییر فرهنگ میان جوامع امروزی نیاز دارد.»
ایرانی‌ها یک سوم میانگین جهانی لبنیات مصرف میکنند
هر فرد باید روزانه دو تا سه نوبت لبنیات مصرف کند که میتواند شیر، ماست یا دوغ کم نمک باشد. دکتر سبحانی درباره کاهش مصرف برخی از مواد غذایی ضروری بدن طی سالهای گذشته توضیح می‌دهد: «یکی از تغییرات منفی که در سالهای قبل در جامعه ایجاد شده، کاهش مصرف برخی اقلام غذایی است. متأسفانه در بعضی از گروه‌های غذایی کاهش شدید مصرف از جمله لبنیات دیده می‌شود. یکی از دلایل کاهش مصرف لبنیات افزایش قیمت این محصولات بوده که سبب شده، مردم در حال حاضر یک سوم میانگین جهانی، لبنیات مصرف کنند. میانگین مصرف جهانی سالانه بین ۱۶۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم برآورد شده، اما در ایران سالانه این آمار حدود ۷۰ کیلوگرم برای هر نفر است. آثار این کاهش مصرف را میتوانیم در افزایش بار بیماریها ببینیم. متأسفانه تهیه لبنیات در گروه‌های پایین درآمدی، بسیار دشوارترهم شده است و این موضوع به وضوح در کشور قابل مشاهده است.»
به گفته این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، آمار دریافت میوه و سبزی در پی آموزشهایی که در چند سال گذشته انجام شده، کمی بالا رفته اما همچنان مصرف سبزیجات پایینتر از میانگین توصیه شده است، او می‌گوید: «به طور کلی کالری مصرفی در ایران از سالهای ۱۳۸۴ با روند نزولی همراه شده است که بخشی از آن میتواند به علت شرایط اقتصادی باشد. البته این کاهش از نظر ما مثبت ارزیابی می‌شود، چون میزان مصرف کالری در کشور بالاتر از نیاز است. البته زمانی که حرف از کاهش دریافت کالری در جامعه میزنیم باید گروه‌های کم درآمد جامعه را تفکیک کنیم، چون کاهش دریافت کالری به دلایل اقتصادی در این گروه بیشتر است و ممکن است تا مرز سوء تغذیه هم پیش رود. به همین دلیل برای این گروه باید نگاه‌های حمایتی وجود داشته باشد. اگر گروه‌های در خطر سوءتغذیه را تفکیک کنیم، میانگین جامعه ایرانی همچنان کالری بالاتر از نیاز دریافت میکنند. این کالریها هم از گروه‌های کم خاصیت هستند، مثل نانهای تصفیه شده که با آردهای سفید درست میشوند و از نظر ریزمغذیها فقیر محسوب میشوند و از لحاظ قندخون، گزینه مناسبی برای مصرف نیستند. به غیر از این محصولات، باید به مصرف مواد غذایی اشاره کنم که حاوی قندهای ساده فراوانی هستند، مثل آب میوه‌های مصنوعی، میان وعده‌هایی که قندهای بالایی دارند. کنار این اقلام، مصرف روغنها را هم داریم البته در ایران چربیها در حد اعتدال مصرف میشوند، اما همچنان نوع روغن مصرفی ما چربی اشباع شده است. این نوع چربی زمینه ساز بیماریهای قلبی و عروقی است. یکی از تغییراتی که باید برای آن سیاست‌گذاری انجام شود، تغییر نوع روغنهای مصرفی مردم است، این تغییر میتواند باعث کاهش مصرف کالری و رسیدن به حد استاندارد باشد.»
تغییر نگرش خانواده ایرانی نسبت به کودک تپل و لاغر
دکتر سبحانی به تغییر نگرش مردم هم اشاره میکند و می‌گوید: «متأسفانه فرهنگ همه چیز فراهم بودن و محبت بیش از اندازه، رفاه طلبی خاصی در نسل جدید ایجاد کرده است. این موضوع باعث شده وابستگی به تلفن همراه و بازی‌های رایانهای به شکل فزایندهای در کودکان امروزی رشد کند و به همان اندازه از بازی‌های جنبشی و گروهی فاصله بگیرند. میزان استفاده از تلفن همراه در حالت استاندارد ۳۰ دقیقه تا یک ساعت است، اما در کشورما بیش از این زمان کودکان در معرض استفاده از وسایل ارتباط جمعی و بازی‌های رایانهای هستند. همین باعث شده انگیزه برای فعالیت بدنی در کودکان کاهش پیدا کند. همچنین کودکان امروزی در معرض استفاده از انواع آب میوه‌های مصنوعی با قند بالا، کیک، کلوچه، بستنی و... هستند و در مقابل مقاومت خاصی برای مصرف میوه و سبزی دارند، یعنی میل به این نوع خوراکیهای مفید در کودکان کم است.»
به گفته این متخصص سیاستهای غذا و تغذیه، والدین به همان اندازه که برای دیگر ابعاد زندگی کودکان‌شان وقت میگذارند باید برای ایجاد فرهنگ درست تغذیه هم وقت بگذارند. دکتر سبحانی توضیح می‌دهد: «هرآنچه در ۵ سال اول زندگی کودکان شکل بگیرد در مابقی دوران زندگی او اثرگذار است. فرهنگسازی که توسط والدین در پنج سال اول زندگی ایجاد شود، قطعاً مؤثرتر از سیاستگذاریهای مسئولان در جامعه است. باید ارزش‌گذاری از کودکان برداشته شود، یعنی نباید کودکی را سالم بدانند که چاق و تپل باشد و در مقابل به کودکان با وزن نرمال، انگ لاغری بزنند. این نوع ارزش‌گذاری باید در خانواده ایرانی تغییر کند.»
۵۵ درصد مردم روزانه ۳۰ دقیقه هم پیاده روی ندارند
طبق آخرین مطالعات ملی در کشور ۵۵ درصد ایرانی‌ها فعالیت بدنی کافی ندارند. دکتر سبحانی با اشاره به این موضوع می‌گوید: «این فعالیت بدنی میتواند ۳۰ دقیقه پیاده‌روی ساده باشد که ضربان قلب را افزایش دهد. براساس آمارها حدود ۵۵ درصد ایرانی‌ها همین اندازه فعالیت بدنی را هم ندارند. این آمار ۲۰ سال پیش حدود ۲۰ درصد بود و نشان می‌دهد، سبک زندگی ماشینی چقدر در ایجاد این آمارها نقش دارد. حالا کافی است، کاهش فعالیت بدنی را به دریافت بیش از حد کالری در جامعه اضافه کنید و مصرف گروه‌های غذایی که فقط کالریزا هستند و ریزمغذی کافی ندارند هم چاشنی این ماجرا کنید، همین زمینه‌ساز اضافه وزن و چاقی در جامعه امروزی است.»
نظرات