به گزارش ایسنا، کتاب «شیخ حر عاملی» اثر محسن گلشاهی است که به همت پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۲۷۸ صفحه منتشر شد.

تدوین تاریخ اندیشه‌های کلامی امامیه، از زوایا و نواحی گونه گونی قابل اجرا خواهد بود. شخصیت های سامان بخش این تاریخ، جریان ها و مکاتب تاریخ ساز در عرصه اعتقادات، موضوعات و تراث برجامانده از دانش کلام، محورهای متفاوتی اند که هر کدام در این فرآیند از ویژگی خاصی برخوردارند.

«اندیشه نامه متکلمان امامیه» کلان فعالیتی از مجموعه تلاش های پژوهشکده فلسفه و کلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است که برای دست یازیدن به این هدف، پژوهش درباره متکلمان تاریخ ساز امامیه را در دستور کار قرار داده تا با رویکردی میان رشته ای، اعتقادات متکلمان امامیه را در طول تاریخ به تصویر بکشد و از نوآوری های روشی و محتوای ایشان پرده بر دارد.

اثر حاضر انعکاسی از آرا و اندیشه های شیخ حُرّ عاملی در مسائل اعتقادی و کلامی است و در آن تلاش شده تصویر مناسبی از منظومه فکری او ترسیم شود.

شیخ حر عاملی فقیه اخباری سده دوازده قمری است که اثر بزرگ او وسائل الشیعه از هنگام تألیف تا کنون، محور تلاش های فقهی عالمان شیعه بوده و در کنار فعالیت های دیگر در رجال و درایه و اصول، صحنه روشنی از شخصیت بارز وی در علم فقه در اذهان اهل علم به وجود آورده است.

اما در پس این پرده، فعالیت علمی گسترده‌ای همراه با تألیف ده ها جلد کتاب و رساله در حوزه علم کلام از وی به جا مانده که کم از ابعاد فقهی آثار او نیست و اجازه چشم پوشی از مطالعه شخصیت کلامی او را نمی دهد.

ساختار اثر

این اثر در دو بخش و هشت فصل تألیف شده است؛ در بخش اول این اثر که به «احوال و ابعاد شخصیتی شیخ حُر عاملی» پرداخته شده، در سه فصل، احوال شخصی، حیات سیاسی و اجتماعی (سفرها و اقامت ها، اوضاع سیاسی – اجتماعی در عصر صفویه، ارتباط با حکومت)، و حیات علمی (آثار، اشعار و...) این عالم مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

نویسنده در دومین بخش از این اثر که با عنوان «آرا و اندیشه های کلامی» نگارش یافته، در پنج فصل دانش کلام وی، معرفت شناسی، خداشناسی، راهنماشناسی و امام شناسی تشریح شده است.
در فصل اول این بخش، مباحثی با عنوان نهی از تکلم و امر به احتجاج، نقد علم کلام، جایزنبودن تقلید در اعتقادات، روش کلامی (عدم حجیت ظنون، کتاب، سنت، عقل، اجماع) تبیین شده است.

دومین فصل از بخش مذکور، که با عنوان معرفت شناسی تألیف شده، ضمن بیان تعریفی از علم و معرفت، معرفت در قالب اجمالی (ویژگی ها و منبع و موضوع) و تفصیلی (منبع - عقل و وحی-) تشریح شده است.

«خداشناسی» عنوان سومین فصل از بخش دوم این کتاب است که در ابتدای این فصل، توضیحاتی در خصوص شناخت عقلی و قلبی خداوند بیان شده و خداشناسی در ذات، صفات، اسما و عدل توضیح داده شده است.

در چهارمین فصل نیز که با عنوان «راهنماشناسی» تألیف شده، در دو قسمت «پیامبرشناسی» و «امام شناسی»، راه های شناخت نبی، جواز امامت، وجود معرفت و طاعت امام، ویژگی های امام، راه های شناخت ائمه(ع)، غیبت امام عصر(عج) تبیین شده است.

در پنجمین و آخرین فصل، عدم تجرد روح، مرگ، برزخ، بطلان تناسخ، علایم قیامت، معاد جسمانی، احوال عالم قیامت، حبط و تکفیر، وعد و وعید، شفاعت، بهشت و جهنم، با عنوان «فرجام شناسی» نگارش یافته است.

برشی از اثر

* جایز نبودن تقلید در اعتقادات

از آنجا که ممکن است گمان شود تقلید تنها در کلیات اعتقادی همچون توحید باطل است، شیخ بر این مطلب تأکید می کند که تقلید در هیچ یک از مسائل اعتقادی جایز نیست. دلیل شیخ بر این مطلب آیات و روایاتی است که تقلید در آنها تخطئه شده است.

بیشتر آیاتی که وی به آنها استناد می کند، آیاتی است که تقلید مشرکان از اسلافشان یا تقلید از روی عدم علم را مذمت کرده است و روشن است که این آیات مربوط به تقلید در اعتقادات است. روایات مورد استفاده شیخ نیز عمدتاً به صیغه عام بیان شده اند و شامل تقلید در اعتقادات نیز می شوند.

در این میان روایاتی نیز وجود دارند که در آنها امر به رجوع به راویان احادیث شده است. این روایات تنها وجود رجوع به آنان در روایت کردنِ احادیث را می رسانند و دلالت بر تقلید از راویان در اعتقادات و آنچه رأی خود آنان است ندارند، بلکه این عمل، همان رجوع به معصومان(ع) است. عمده دلیل شیخ حر عاملی در این زمینه همین نصوص است.

انتهای پیام