اگرچه دانشگاه‌ها توانستند با سرعت به سمت فراهم آوردن زیرساخت‌های آموزش مجازی حرکت کنند و اساتید را برای تدریس به شیوه‌ای متفاوت آموزش دهند، اما این ورود ناگهانی تکنولوژی به آموزش کشور، کم مشکل نداشت. در حالیکه سال‌ها بود که شیوه آموزش کشور ما در زمان گذشته متوقف شده بود و در تمام این سال‌ها، تنها به‌روزرسانی انجام شده در این حوزه نصب تخته هوشمند در تعدادی از کلاس‌های درس برخی از دانشگاه‌ها و مدارس بود که معمولا همان هم چندان مورد استفاده قرار نمی‌گرفت، کرونا یک شوک بزرگ را به آموزش کشورمان وارد کرد.

اساسی‌ترین مشکل سرعت پایین اینترنت بود، در حالیکه در حالت عادی هم مردم از سرعت اینترنت ناراضی اند، حجم بالای کلاس‌ها در فضای مجازی در ساعات صبح و بعدازظهر باعث می‌شد سرعت اینترنت به پایین‌ترین حد ممکن برسد و دانشجویان، دانش‌آموزان و اساتید و معلمان همه برای حضور به موقع سر کلاس به مشکل بخورند.

مشکل دیگر این بود که بسیاری از دانشجویان وسایل ارتباطی مورد نیاز برای بهره‌گیری از آموزش‌های مجازی را نداشتند و خرید آن‌ها نیز در توان‌شان نبود و وام‌هایی هم که برخی از دانشگاه به این منظور در اختیار دانشجویان قرار می‌دادند، ابدا نمی‌توانست پاسخگوی قیمت‌های سرسام‌آور موبایل، تبلت و لپ‌تاپ باشد.

چنین مشکلاتی باعث شده است که اکنون تنها خاطره خوش اکثر دانشجویان از دوران آموزش مجازی، به زمان امتحانات برگردد. اگرچه دانشجویان نمی‌توانستند در آن دوران آموزش را به شیوه‌ای باکیفیت ببینند، اما با این وجود، اکثرا نمراتشان به شکلی فاحش بسیار بهتر از دوران آموزش حضوری بوده است.  

علی دانشجوی تربیت بدنی دانشگاه فردوسی است. او با بیان اینکه بدترین دوران تحصیلش، آن چهار، پنج ترم آموزش مجازی بود، به ایسنا می‌گوید: ما تعداد زیادی واحد عملی داریم که حتما باید آن‌ها را در سالن ورزشی از استاد آموزش ببینیم و اجرا کنیم. در دوران کرونا، به دلیل اینکه امکان حضور در سالن‌ها فراهم نبود، ما تمام این آموزش‌ها را به صورت مجازی گذراندیم، به این شکل که استاد حرکات ورزشی را انجام می‌داد و از خود فیلم می‌گرفت و برای ما بارگذاری می‌کرد.

وی می‌افزاید: واضح است که حرکات ورزشی را به این روش نمی‌توان به خوبی آموخت و ما حتی اگر هم که می‌توانستیم حرکات را یاد بگیریم، جایی برای تمرین آن‌ها نداشتیم. تازه این وضعیت ما برای دروس عملی داخل سالن بود، برای دروسی که نیاز به استخر داشتیم، تنها مباحث را به صورت تئوری می‌آموختیم و هیچ چیز به صورت عملی به ما یاد داده نمی‌شد.

این دانشجو ادامه می‌دهد: البته وجود همین مشکلات باعث می‌شد در مواقع امتحان هم اساتید انتظار چندانی از ما برای اجرای بی‌نقص حرکات ورزشی نداشته باشند. برای امتحانات، ما هم در حالیکه حرکات ورزشی را اجرا می‌کردیم، از خود فیلم می‌گرفتیم و برای اساتید می‌فرستادیم و اساتید معمولا برای خطاهای‌مان خیلی سختگیری نمی‌کردند.

مهنا دانشجوی ترم آخر رشته حقوق دانشگاه آزاد مشهد است است و از ترم دوم تا ششم، آموزش‌ها را به صورت مجازی دریافت کرده است. او با بیان اینکه آموزش به صورت مجازی همین طوری هم کیفیت چندانی ندارد و پایین بودن سرعت اینترنت مزید بر علت می‌شد، به ایسنا می‌گوید: از همان اوایل اسفند که شیوع کرونا جدی شد، آموزش مجازی در دانشگاه ما آغاز شد. ابتدا کلاس‌هایمان در adobe connect  برگزار می‌شد که به شدت بی کیفیت بود و مشکلاتی نظیر قطعی صدا و تصویر را به همراه داشت، اما بعد از یکی دو ترم دانشگاه یک سامانه یکپارچه ایجاد کرد و کلاس‌ها در آن سامانه برگزار می‌شد و کمی کیفیت تدریس افزایش یافت.

وی با بیان اینکه در هر دو شیوه، ورود به کلاس در ساعات بعدازظهر یک معضل بود، ادامه می‌دهد: اکثر کلاس‌ها در بعدازظهر برگزار می‌شد و به همین دلیل سرورهای سامانه دانشگاه در آن ساعات نمی‌توانست بار حجم ورود دانشجویان را تحمل کند. بسیاری از اوقات پیش می‌آمد دانشجویان وارد کلاس می‌شدند و استاد به دلیل مشکلات اینترنت نمی‌توانست وارد شود.

این دانشجو اضافه می‌کند: از دیگر عجایب این بود که در دوران آموزش مجازی با وجود اینکه کلاسی در دانشگاه برگزار نمی‌شد و همین باعث کاهش هزینه‌های دانشگاه شده بود، دانشگاه اقدام به افزایش شهریه‌ها کرد. حتی یادم هست یک ترم تا شهریه متغیر را پرداخت نمی‌کردیم، نمی‌توانستیم سر کلاس‌های مجازی حضور یابیم.

او در مورد وضعیت امتحانات می‌گوید: در مورد امتحانات کمترین تقلبی که صورت می‌گرفت، باز کردن کتاب و جزوه بود. خیلی از دانشجویان در ایام امتحانات گروه‌های تقلب می‌زدند و گروهی سوالات را پاسخ می‌دادند. من چون همیشه با تقلب مخالف بودم، در ابتدا سعی می‌کردم هیچ تقلبی در امتحانات مجازی انجام ندهم، اما وقتی دیدم فضا به این گونه است، حس کردم اگر سر امتحان حتی لای کتاب را هم باز نکنم، از بقیه عقب می‌مانم.

تا مجبور نشویم کاری را انجام نمی‌دهیم

اما با وجود تمام این مشکلات، بسیاری از افراد معتقد اند کرونا برای آموزش کشور ما یک فرصت بود و باعث شد از فضای سنتی فاصله بگیرد و کمی خود را با تکنولوژی همراه کند، همان طور که کشورهای پیشرفته دنیا سال‌هاست توانسته‌اند سیستم آموزشی خود را با تکنولوژی روز پیش ببرند.

دکتر مجید میرزاوزیری، عضو هیات علمی گروه ریاضی دانشگاه فردوسی مشهد در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه کرونا یک فرصت بود که باعث به‌روزرسانی در آموزش کشور ما شد، اظهار می‌کند: در بخش‌هایی مانند تدریس و انجام تکالیف، آموزش مجازی یک فرصت بود، اما آموزش فقط همین دو بخش نیست و مواردی مانند رفع اشکال و امتحان در حالت حضوری بهتر انجام می‌شود. اصلا همین که افراد دور هم جمع شوند و در مورد موضوعی فکر کنند، باعث ایجاد طوفان فکری می‌شود و انگیزه یادگیری را افزایش می‌دهد. بنابراین آموزش مجازی جنبه‌های مثبت و منفی را توام با هم داشت.

وی با بیان اینکه ما تا مجبور نشویم کاری را انجام نمی‌دهیم، عنوان می‌کند: کرونا این اجبار را ایجاد و ما را وادار کرد از تدریس کاملا سنتی فاصله گرفته و از تکنولوژی در امر آموزش بهره ببریم. الآن که مجددا آموزش به شکل حضوری در حال انجام است، همه در حال فراموش کردن چگونگی آموزش در بستر فضای مجازی هستند، لذا لازم است همچنان بخشی از فرایند آموزش در بستر فضای مجازی انجام شود.

دکتر سعید ابریشمی، عضو هیات علمی گروه مهندسی کامپیوتر دانشگاه فردوسی مشهد نیز معتقد است که کرونا باعث ایجاد نوعی جهش در آموزش کشور ما شد. وی در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: در دوران پیش از کرونا نیز زیرساخت‌های آموزش مجازی در حد بسیار اولیه در دانشگاه موجود بود و تعدادی از اساتید، برخی از امتحانات خود را در بستر فضای مجازی برگزار می‌کردند و محتواها و کلیپ‌های آموزشی را در این فضا با دانشجویان خود به اشتراک می‌گذاشتند.

وی که در دوران آموزش مجازی ریاست مرکز آموزش‌های الکترونیک دانشگاه فردوسی را بر عهده داشته است، ادامه می‌دهد: در دوران کرونا تعداد سرورهای دانشگاه افزایش یافت و تمام اساتید مجبور شدند آموزش را به این شیوه ادامه دهند. امروز اکثر اساتید ما با روش‌های آموزش در فضای مجازی آشنا هستند و حتی برخی از اساتید با وجود پایان یافتن کرونا و بازگشت آموزش به روال همیشگی، باز هم در حال استفاده از تکنولوژی و فناوری‌های ایجاد شده در آموزش هستند و آموزش را به صورت ترکیبی از شیوه حضوری و شیوه مجازی به پیش می‌برند.

زیرساخت‌های اینترنت‌مان فاصله جدی با دنیا داد

اما اکنون که دانشجویان و اساتید به کلاس‌های درس بازگشته‌اند و دیگر ضرورت استفاده از فضای مجازی برای امر آموزش کمتر حس می‌شود، چگونه می‌توان از تکنولوژی‌های آموزشی ایجاد شده استفاده کرد و اصلا حرکت در این مسیر چه لزومی دارد؟

میرزاوزیری در پاسخ به این سوال با بیان اینکه اکنون برخی از بسترهایی که در دوران کرونا برای آموزش مجازی ایجاد شده بودند در حال از بین رفتن اند، می‌گوید: همان طور که گفته شد، فرایند آموزش بخش‌های مختلفی دارد و باید ببینیم در کدام بخش حضور فیزیکی افراد در کنار یکدیگر می‌تواند کارامدتر باشد. اگر استاد می‌خواهد فقط سر کلاس یک سری موضوعات و حقایق علمی را به دانشجویان منتقل کند که این کار را در بستر فضای مجازی نیز می‌توان انجام داد و کلیپ‌های آموزشی بسیاری وجود دارد که دانشجویان می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

وی ادامه می‌دهد: من فکر می‌کنم در آینده دانشگاه‌ها و مدارس دیگر جایی برای انتقال مفاهیم و حقایق علمی نیست، بلکه مکانی است برای شتابدهندگی، تعریف مشکلات و مسائل، ایجاد انگیزه و علاقه و تشکیل تیم‌های کاری برای رفع مشکلات. این‌ها بخشی‌هایی از فرایند آموزش است که برای عملیاتی کردن آن‌ها، افراد باید در فضایی مانند دانشگاه و مدرسه دور هم گرد آیند تا ابتدا مسائل طرح و تبیین و آموزش‌های پایه‌ای و اولیه داده شود، سپس با ایجاد انگیزه در دانشجویان، آنان برای دریافت آموزش‌های تکمیلی به فضای مجازی مراجعه و به سمت حل مسئله حرکت کنند.

این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: در حقیقت پس از گردهم آمدن دانش‌آموزان و دانشجویان در مدارس و دانشگاه‌ها، وظیفه معلم و استاد این است که به آنان کمک کند مسائل موجود در جامعه را تبیین و ابزارهای مورد نیاز را شناسایی کنند و در این خصوص با یکدیگر به مشورت بپردازند و پس از خلق ایده‌ها، از آموزش مجازی برای یادگیری روش‌های حل مسئله بهره ببرند. اگر همه ما بپذیریم که دوران تدریس صرفا حقایق علمی به سر آمده و باید به سمت حل مسائل موجود در جامعه حرکت کنیم، متوجه لزوم بهره‌گیری از ظرفیت‌های فضای مجازی و ایجاد دگرگونی در سیستم آموزشی خواهیم شد.

ابریشمی نیز بر لزوم استفاده توام از اموزش حضوری و مجازی تاکید دارد و با بیان اینکه ما اکنون در دانشکده مهندسی در حال پیاده‌سازی روش آموزش معکوس هستیم، می‌گوید: در این روش، استاد مطالب تئوری را در قالب کلیپ‌هایی ضبط می‌کند و بر بستر فضای مجازی قرار می‌دهد و پس از اینکه دانشجو مطالب مطرح شده در این کلیپ‌ها را گوش کرد و آموخت، با حضور در سر کلاس، به انجام فعالیت‌های آموزشی به شیوه دانشجومحور می‌پردازد، یعنی دانشجویان سعی می‌کنند در قالب گروه‌های چند نفره و با همفکری هم و راهنمایی استاد، مطالب تئوری را در عمل پیاده کنند. در حقیقت در این روش استاد سر کلاس تنها تسهیل‌کننده است، نه کسی که صرفا به تدریس می‌پردازد.

وی با بیان اینکه این یکی از مدرن‌ترین روش‌های تدریس است، ادامه می‌دهد: ما اکنون در دانشکده مهندسی یک اتاق را تجهیز کرده و میزهای چهار نفره در آن قرار داده‌ایم و دانشجویان می‌توانند با حضور در این کلاس و به همراه داشتن امکاناتی نظیر لپ‌تاپ، به انجام فعالیت‌های کلاسی خود به شیوه آموزش معکوس بپردازند. این کلاس توسط اساتید از گروه‌های مختلف آموزشی دانشکده مهندسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و با استقبال زیادی هم روبرو شده است. 

عضو هیات علمی گروه مهندسی کامپیوتر دانشگاه فردوسی با بیان اینکه این دانشگاه در دوران کرونا امکانات خوبی را برای اینکه آموزش مجازی به بهترین نحو اجرا شود، فراهم کرد، اضافه می‌کند: در حال حاضر ما در تکنولوژی‌های آموزشی، در بحث امکانات سخت‌افزاری فاصله چندانی با دنیا نداریم و عمده مشکل ما در زیرساخت‌های اینترنتی است؛ ما در این بخش با دنیا فاصله زیادی داریم.

ابریشمی با بیان اینکه امروز دنیا در حال حرکت به سمت متاورس است، تاکید می‌کند: چند روز گذشته کلمبیا اولین جلسه دادگاه را در محیط متاورس برگزار کرد. وقتی می‌توان دادگاه را به این شکل برگزار کرد، کلاس‌های دانشگاه نیز قابلیت برگزاری به این روش را دارند، اما این امر نیازمند شکل‌گیری تحولی عظیم در زیرساخت‌های اینترنتی است. ما دیتاسنترهای خوبی داریم و با صرف چند میلیارد تومان هزینه می‌توان سطح آن را ارتقا هم بخشید، اما اساسی‌ترین کاری که باید انجام داد، بحث بهبود زیرساخت‌های اینترنتی است که عزمی جدی می‌طلبد.

انتهای پیام