حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر در هجدهمین نشست از سیزدهمین دوره سلسله کرسی‌های آزاداندیشی با عنوان «وفاق ملی؛ پیشران گام دوم انقلاب اسلامی» که شنبه ۲۷ اردیبهشت‌ در دانشگاه طلوع مهر قم بصورت حضوری و مجازی برگزار شد، با نگاهی تحلیلی و مستند به آموزه‌های قرآن، فطری، عقلانی و قانونی، بیان کرد: تحقق وفاق اجتماعی بر پایه صداقت، عدالت و مردم‌سالاری دینی رقم می‌خورد. در واقع،  وفاق ملی بدون عدالت، صداقت و عقلانیت امکان‌پذیر نیست و مردم‌سالاری دینی بر پایه قرارداد اجتماعی برگرفته از آموزه‌های قرآنی، فطری، عقلانی و قانونی بنا شده است و تحقق چنین مردم‌سالاری، لازمه ایجاد وحدت پایدار در جامعه است.

وی با بیان اینکه قانون اساسی جمهوری اسلامی تبلور این وفاق است و باید نسبت به سوءبرداشت‌ها از مفاهیمی، چون آزادی و وحدت مراقب بود، افزود: سه رویکرد در مواجهه با وفاق ملی وجود دارد؛ رویکرد اول دیدگاه یکسان‌انگاری است که این نگاه، اتحاد را در تبعیت از یک عقیده یا ایدئولوژی خاص می‌داند و تنوع را برنمی‌تابد، نمونه تاریخی آن، دوره پهلوی بود که وحدت تنها در تبعیت از سیاست‌های شاه معنا داشت، دیدگاه قانون‌محور لیبرال رویکرد دوم است که در این دیدگاه، معیارهایی مانند دین یا عقل کنار گذاشته می‌شود و تنها توافق اجتماعی و قانون‌مداری مبنای وفاق قرار می‌گیرد؛ با این حال کسانی که بر قانون‌گرایی تأکید دارند، خود از بزرگ‌ترین قانون‌شکنان‌اند.

مهاجرنیا با اشاره به اینکه سومین رویکرد دیدگاه تنوع‌گرایی دینی است، اظهار کرد: این دیدگاه وفاق را بر چهار پایه عقل، فطرت، دین و قرارداد اجتماعی بنا می‌نهد و براساس این رویکرد، ما باید با پذیرش تنوع و درک ضرورت عقلانی، فطری، دینی و قراردادی، به وفاق برسیم و بدون وفاق، جامعه فرو می‌پاشد؛ مبانی وفاق عقل، فطرت، دین و قرارداد اجتماعی است و در تبیین عقل می‌توان استنباط کرد که انسان‌ها برای تأمین نیازها و امنیت خود به زندگی جمعی نیاز دارند و عقل حکم می‌کند که وفاق لازمه این همزیستی است.

وی در تبیین فطرت، دین و قرارداد اجتماعی گفت: فطرت انسان‌ها به عدالت، صداقت و پرهیز از ظلم گرایش دارد و انسجام اجتماعی در گرو پرورش این فضائل است همچنین، دین اسلام وحدت مؤمنان را لازمه پیروزی دنیوی و اخروی می‌داند و بر الفت و برادری تأکید دارد و نیز براساس آیه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَکُمْ بَهِیمَةُ الْأَنْعَامِ إِلَّا مَا یُتْلَی عَلَیْکُمْ غَیْرَ مُحِلِّی الصَّیْدِ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ إِنَّ اللَّهَ یَحْکُمُ مَا یُرِیدُ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید به قراردادهای خود وفا کنید برای شما(گوشت) چارپایان حلال گردیده جز آنچه (حکمش) بر شما خوانده می‌شود در حالیکه نباید شکار را در حال احرام حلال بشمرید خدا هر چه بخواهد فرمان می‌دهد» (سوره مائده مائده/ آیه ۱)، از منظر دینی نیز قراردادها و قوانین اجتماعی معتبر و لازم‌الاجرا هستند.

مردم‌سالاری دینی، نمونه‌ای بی‌بدیل از قرارداد اجتماعی بر مبنای قرآن است

مهاجرنیا با اشاره به «عهد الست» و پیمانی که در عالم در میان بندگان و خدا بسته شده است، افزود: پایه دین نیز بر پیمان استوار است؛ مردم‌سالاری دینی، نمونه‌ای بی‌بدیل از قرارداد اجتماعی بر مبنای قرآن است و همانطور که در قرآن کریم آمده است آیه «وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْر ...؛ با آنان مشورت کن» (سوره آل عمران/آیه ۱۵۹)، مشارکت مردم در حکومت نه‌تنها توصیه‌ای اسلامی، بلکه الزام دینی است و نیز خداوند در قرآن می‌فرماید: «تَعاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی؛ در نیکوکاری و پرهیزگاری با یکدیگر همکاری کنید» (سوره مائده/آیه ۲) یعنی با وجود تفاوت‌ها، جامعه باید در مسیر خیر و تقوا هم‌افزا باشد و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تنها قانونی است که عقل، فطرت، دین و اراده ملت را در خود جای داده و با آرای عمومی مشروعیت یافته است.

وی ضمن انتقاد از برداشت‌های غلط از مفهوم آزادی گفت: نمی‌توان به بهانه آزادی، ارزش‌های دینی و قانونی جامعه را زیر پا گذاشت و برخی از کسانی که از تکثرگرایی دم می‌زنند، در حقیقت می‌خواهند از دین فرار کنند، به‌طورمثال، مظاهر بی‌حجابی و بی‌عفتی، قانون‌گریزی است و اگر قانون‌مداریم، باید به اصول ثابت آن، از جمله مبانی دینی، پایبند باشیم.

مهاجرنیا با استناد به آیه ۹۰ سوره نحل و آیه ۳۰ سوره روم، اظهار کرد: عدالت بعنوان ستون و مبنای وفاق اجتماعی باید موردتوجه قرار بگیرد، قرآن جهان را بر پایه عدل آفریده است و جامعه‌ای که در آن ظلم، رانت، رشوه، تبعیض ساختاری، فساد اداری و فاصله طبقاتی نهادینه شده باشد، نمی‌تواند به وحدت برسد، وفاق بدون عدالت، فقط یک شعار فریبنده است، مردم وقتی نان شب ندارند، چگونه می‌توانند با صاحبان ثروت‌های نجومی احساس برادری کنند.

وی با اشاره به اینکه نباید مانند کسانی باشیم که می‌گویند شنیدیم اما واقعاً نمی‌شنوند، جامعه‌ای که در آن گفتار و رفتار هم‌خوانی ندارد، از درون متلاشی می‌شود، بیان کرد: آیه «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُم» رمز انسجام امت اسلامی است و بدون محبت، برادری تنها یک شعار پوچ است.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر تصریح کرد: وفاق اجتماعی تنها بر پایه آموزه‌های قرآنی ممکن است و اگر می‌خواهیم از وحدت سخن بگوییم، باید ابتدا به آموزه‌های قرآن بازگردیم و تحلیل‌های سیاسی بدون پشتوانه اعتقادی، ما را به سرمنزل وفاق نمی‌رساند؛ وفاق در پرتو عدالت، تواضع و مهرورزی شکل می‌گیرد.

انتهای پیام