به بهانه فاجعه انسانی حمله به هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی، ۱۲ تیر در تقویم ایران به عنوان روز افشای حقوق بشر آمریکایی ثبت شده است.

روح الله اسلامی، عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح مصادیق مختلف نقض حقوق بشر از سمت آمریکا پرداخت و با اشاره به تعریف حقوق بشر اظهار کرد: ما در جامعه انسانی دو مفهوم اساسی داریم؛ حق و قانون. انسان‌ها به طور طبیعی دارای حقوقی هستند، مانند حق زندگی که به معنای این است که هیچ‌کس حق ندارد جان انسان دیگری را بگیرد. این حقوق به صورت طبیعی و بدیهی در نظر گرفته شده‌اند. با گذر زمان، این حقوق به خصلت الهی نیز دست پیدا کردند؛ به این معنا که خداوند برای انسان‌ها حقوقی را تعیین کرده است، از جمله عدم خیانت به نفس، احترام به جان انسان‌ها و وفای به عهد.

وی ادامه داد: با ورود به دوره مدرن، دامنه حقوق بشر به طور چشمگیری گسترش یافت. انسان‌ها به حقوقی چون حق کار و آزادی‌های مختلف دست یافتند. در طول تاریخ، انسان‌ها با تکیه بر حقوق طبیعی، حقوق الهی و در نهایت حقوق بشر، تلاش کردند تا از خود و زندگی جمعی‌شان در برابر انواع خشونت‌ها، چه داخلی و چه خارجی، محافظت کنند. این خشونت‌ها می‌تواند ناشی از دولت‌های اقتدارگرا، استبدادی و توتالیتر یا در نتیجه جنگ‌ها و خشونت‌های دسته‌جمعی باشد.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با اشاره به سیر تدوین منشور حقوق بشر، بیان کرد: پس از انقلاب فرانسه در سال ۱۷۸۹ و تأسیس جامعه ملل، به جنگ جهانی دوم و تأسیس سازمان ملل رسیدیم و نهایتاً منشور حقوق بشر تدوین شد و کشورهای مختلف تلاش کردند این حقوق را رعایت کنند. بنابراین حقوق بشر نه‌تنها یک مفهوم ارزشمند و قابل احترام انسانی است، بلکه به عنوان یک اصل اساسی در جوامع مدرن شناخته می‌شود.

اسلامی با بیان اینکه برای تبدیل حقوق بشر به متون اجرایی، دو مکانیسم اساسی وجود دارد، اضافه کرد: مکانیسم اول در داخل دولت‌هاست؛ یعنی دولت‌های ملی باید این حقوق را در مجالس خود به رسمیت بشناسند، به ویژه در قانون اساسی. حقوقی مانند حق زندگی، صیانت نفس، حقوق مالکیت، آزادی بیان، تجمع و اعتراض. در این زمینه، بسیاری از کشورها موفق بوده‌اند و توانسته‌اند این حقوق را به قوانین اجرایی تبدیل کنند. اما در سطح بین‌المللی، ما با چالش‌هایی مواجه هستیم.

وی با بیان اینکه حقوق بشر در عرصه بین‌الملل ضمانت اجرایی ندارد، عنوان کرد: هرچند که دادگاه‌های بین‌المللی و سازمان ملل وجود دارند، اما به دلیل وابستگی مالی شورای امنیت به کشورهای قدرتمند، این سازمان‌ها عملاً فاقد قدرت اجرایی مؤثر هستند. به عنوان مثال، در کشورهای آفریقایی و خاورمیانه، ما شاهد تجاوزات و نقض حقوق بشر هستیم، اما هیچ‌گونه پیگیری مؤثری برای این مسائل وجود ندارد.

این پژوهشگر مسائل سیاسی با بیان اینکه کشورهای قدرتمند از حقوق بشر به عنوان ابزاری برای پیشبرد منافع خود استفاده می‌کنند، افزود: آن‌ها ممکن است با ادعای به خطر افتادن امنیت جهانی، به کشوری حمله کنند. این در حالی است که در واقع، این کشورها به دنبال منافع خود هستند و از حقوق بشر به عنوان پوششی برای اقدامات نظامی و سیاسی خود بهره‌برداری می‌کنند. بنابراین، اگرچه حقوق بشر در داخل کشورها به عنوان یک اصل قابل اجرا و محترم شناخته می‌شود، اما در سطح بین‌المللی به دلیل فقدان ضمانت اجرایی، به ابزاری در دست کشورهای قدرتمند تبدیل شده است که می‌توانند آن را به هر شکلی که می‌خواهند تسخیر و اجرا کنند.

اسلامی با بیان اینکه ما نتوانسته‌ایم از واقعه ۱۲ تیر برای تبیین نقش آمریکا در نقض حقوق بشر برای افکار عمومی داخلی و بین‌المللی استفاده کنیم، گفت: در جنگ جهانی اول، کشور ما مورد حمله و اشغال قرار گرفت، با اینکه اعلام بی‌طرفی کردیم. در جنگ جهانی دوم نیز کشور ما دوباره اشغال شد، در حالیکه باز هم بی‌طرفی خود را اعلام کرده بودیم. در سال ۱۳۳۲، انگلیس و آمریکا در امور داخلی ما مداخله کردند و کودتا صورت گرفت. در سال‌ ۱۳۶۰، عراق جنگ تحمیلی را علیه ما آغاز و به کشور ما حمله کرد. همچنین در این دهه، شاهد ترور دانشمندان و نخبگان علمی خود بودیم. اخیراً نیز کشور ما به صورت غیرقانونی مورد حمله قرار گرفت و شهروندان عادی، نخبگان علمی و فرماندهان نظامی ما شهید شدند.

وی ادامه داد: این اقدامات توسط اسرائیل غاصب انجام شد و آمریکا نیز از آن حمایت کرد و به طور مستقیم وارد جنگ شد. تمام این موارد مغایر با حقوق بشر و اصول و قوانین بین‌المللی است. سازمان‌های بین‌المللی، هرچند که ضعیف هستند، باید به این موضوع رسیدگی کنند. ما باید شکایت و تمام اسناد مربوط به حملات شیمیایی که به ایران در دوره جنگ ۸ ساله صورت گرفت را مستند کنیم. باید آمار ترورهای انجام‌شده در کشور ما، ثبت و مستند شود. در مورد آخرین حمله که به وضوح اقدام علیه تمامیت ارضی و بی‌ثبات‌سازی کشور بود نیز باید حتما مستندات لازم را جمع‌آوری کنیم.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی افزود: بمباران‌های اخیر باید با عکس و فیلم مستند شوند تا بتوانیم شکایت کنیم و درخواست غرامت و محکومیت دشمنانی که ما را به این وضعیت دچار کردند، داشته باشیم. ما نباید به بهانه اینکه حقوق بشر ضمانت اجرایی ندارد، از پیگیری این مسائل دست بکشیم. مستندسازی و نگهداری این اطلاعات ضروری است و باید به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و عربی منتشر شوند. هرچند که نوشتن این مطالب به زبان فارسی در خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها برای افکار عمومی داخلی مفید است، اما انتشار آن به زبان انگلیسی نیز اهمیت دارد.

اسلامی با بیان اینکه وزارت امور خارجه ما باید شکایت کند و از کشورهای همسایه‌مان هم کمک بگیرد، اظهار کرد: برخی از این کشورها مانند ترکیه، عربستان و پاکستان، این اقدامات را محکوم کرده‌اند. ما باید به سمت جلب افکار عمومی در دنیا برویم و جنبش‌هایی در حمایت از ایران راه‌اندازی کنیم. دیپلماسی ما باید قوی باشد و دانشگاه‌های ما باید بیانیه‌های علمی و مستند صادر کنند، نه بیانیه‌های شعاری و احساسی. این بیانیه‌ها باید به زبان انگلیسی از دانشگاه‌های معتبر منتشر شوند و افراد صاحب‌نظر و علمی این جنایات را محکوم کنند. اگر ما عقب‌نشینی کنیم و بگوییم که حقوق بشر یک مفهوم الکی و غربی است، این برای ما کارساز نخواهد بود.

وی تاکید کرد: باید از این فرصت بهره بگیریم و مطالبات خود را به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، چینی و عربی ثبت کنیم. این اقدامات باید از طریق مجاری رسمی و با ثبت شکایات بین‌المللی انجام شود. این یک مطالبه عمومی است. تمام اقداماتی که اسرائیل و آمریکا در این ۱۲ روز علیه کشور ما انجام داده‌اند، غیرقانونی و مغایر با حقوق بشر است. به‌ ویژه باید توجه داشت که فرماندهان نظامی را نمی‌توان بدون دلیل موجه هدف قرار داد. در شرایطی که یک کشور جنگی را آغاز نکرده، هیچ‌کس حق ندارد به آن حمله کند. حتی در جنگ، اگر کشوری به شما حمله کند، شما حق ندارید به صورت غیرقانونی به آن پاسخ دهید.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه دفاع از کشور یک اصل اساسی است و حق همه بشریت محسوب می‌شود، بیان کرد: به کشور ما حمله شده و تاسیسات هسته‌ای ما که تحت نظارت آژانس بودند، مورد هدف قرار گرفته‌اند. ما معاهده NPT را پذیرفته و تحت نظارت بوده‌ایم. در همین شرایط، ما هیچ‌گونه بمبی نداشتیم و گزارش‌ها نیز نشان می‌دهند که ایران به سمت تولید بمب اتم نرفته بود. با این حال، مراکز هسته‌ای ما بمباران شدند. تمامی این موارد قابلیت رسیدگی دارند و دستگاه دیپلماسی ما، مراکز علمی و رویکردهای سیاست خارجی ما باید به‌ صورت جدی و علمی، فارغ از احساسات و تبلیغات، این مسائل را دنبال کنند.

اسلامی با اشاره به اینکه حقوق بشر یک مفهوم جهانی است و مختص به آمریکا نیست، خاطرنشان کرد: این حقوق دارای مبانی طبیعی، فلسفی و الهیاتی هستند و در اسلام نیز به‌طور ویژه‌ای بر این مسئله تأکید شده است. اما متأسفانه آمریکا، اسرائیل و برخی کشورهای دیگر این اصول را به‌ درستی اجرا نمی‌کنند و در سیاست‌گذاری‌های خود دچار اشکالات جدی هستند. به‌ویژه دونالد ترامپ، شخصیتی ضد حقوق بین‌الملل و ضد سازمان‌های بین‌المللی دارد که به وجهه آمریکا بسیار آسیب زده است. او از پیمان‌های حقوق بشری و دیگر توافقات بین‌المللی خارج می‌شود و شخصیت عادی و سالمی ندارد؛ به نوعی اختلال شخصیتی دارد. اقداماتی که او انجام می‌دهد، مشابه کارهایی است که پیش‌تر صدام حسین می‌کرد.

وی ادامه داد: نتانیاهو و ترامپ، هیچ کدام شخصیت‌های عادی ندارند و ما باید در برخورد با این افراد بسیار هوشمند باشیم. این افراد خود نیز به حقوق بین‌الملل و حقوق بشر اعتقادی ندارند و سیاستمداران پخته و حرفه‌ای نیستند. در حال حاضر، بسیاری از کشورها، از جمله چین و کشورهای اروپایی، در مواجهه با این شخصیت‌ها سردرگم هستند و نمی‌دانند چگونه باید با آن‌ها برخورد کنند؛ این افراد غیرقابل پیش‌بینی اند.

این پژوهشگر مسائل سیاسی با اشاره به وضعیت حقوق بشر در داخل آمریکا، عنوان کرد: گزارش‌ها نشان می‌دهد که مهاجرین در آمریکا به شدت تحت فشار قرار دارند و به‌ویژه سیاه‌پوستان که از گذشته مورد آزار و اذیت بوده‌اند. این وضعیت به دلیل نظام سرمایه‌داری و فردگرایی حاکم بر آن کشور است که طبقات پایین را در شرایط نامناسبی قرار می‌دهد. به‌طور کلی، وضعیت حقوق بشر در آمریکا بستگی به دولت‌های مختلف دارد.

اسلامی با بیان اینکه در کشورهای اروپایی تلاش بیشتری برای رعایت حقوق بشر صورت گرفته است، گفت: اما در مورد بحران‌های دو دهه اخیر خاورمیانه، هیچ نمودی از توجه به حقوق بشر را در رویکرد این کشورها ندیدیم. پرونده ایران در تاریخ به عنوان یک پرونده نقض حقوق بشر و حقوق بین‌الملل ثبت خواهد شد. اینکه به‌طور ناگهانی جنگی تمام‌عیار علیه کشوری که در مسائل مختلف دخالت ندارد، آغاز می‌شود و شهروندانش مورد تهدید و بمباران قرار می‌گیرند، حتما در آینده به عنوان یک پرونده نقض حقوق بشر بررسی خواهد شد. البته ما نمی‌توانیم تنها به حقوق بشر تکیه کنیم. باید از خودمان دفاع کنیم و چاره‌ای جز قدرتمند شدن نداریم. زیرا اگر ضعیف باشیم، هیچ‌کس از ما دفاع نخواهد کرد.

وی اعمال تحریم‌های فرسایشی علیه ایران را نمونه دیگری از نقض حقوق بشر برشمرد و اضافه کرد: فکر می‌کنم ایران به اندازه تمام کشورهای دنیا، تحت تحریم قرار گرفته و این‌ها همه نقض حقوق بشر است. خوشبختانه در همین وضعیت، ما توانسته‌ایم در برخی زمینه‌ها به خودکفایی برسیم. اما متأسفانه، دشمنان ما حاضرند هر اقدامی انجام دهند تا ما نتوانیم روی پای خود بایستیم. مجموعه اقداماتی که انجام می‌دهند، به سمت سرنگونی نظام سیاسی و ایجاد بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی در ایران است، به‌ طوریکه ایرانی‌ها هیچ روز خوشی در زندگی خود نداشته باشند.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی ادامه داد: به نظر من، این اقدامات به سمت یک نوع جنگ تمدنی و نابودی کشور و تجزیه ایران و از بین بردن زبان فارسی پیش می‌رود. این‌ها همه در دستور کارشان قرار دارد و بخشی از آن تحت عنوان حقوق بشر مطرح می‌شود. ما همایش‌هایی در مورد اقدامات تروریستی و کودتاهایی که علیه ایران انجام شده، برگزار کرده‌ایم و در این زمینه کارهای زیادی انجام داده‌ایم و در حملات اخیر، مردم به‌چشم خود این موارد را دیدند. ما باید در بعد بین‌المللی فعال‌تر شویم و این مسائل را به زبان‌های خارجی بنویسیم و نشر دهیم و اقدامات عملی در حوزه بین‌الملل انجام دهیم و یارگیری کنیم.

اسلامی افزود: این مسائل فقط مربوط به ما نیست و اگر دشمنان موفق شوند، به سراغ کشورهای دیگر مانند پاکستان، ترکیه و عربستان خواهند رفت. این نیاز به یک سیاست خارجی پیچیده و چندوجهی دارد. خوشبختانه، نیروی انسانی تحصیل‌کرده ما در دانشگاه‌ها در این زمینه پیشگام هستند، اما باید هوشیارانه‌تر و دقیق‌تر عمل کنیم تا بتوانیم جلوی بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی و اقدامات ضدامنیتی را بگیریم. اکنون دشمنان به‌طور جدی به دنبال نابودی ایران هستند. باید توان خود را چندین برابر کنیم تا کشورمان را حفظ کنیم.

انتهای پیام