به گزارش ایسنا غلامرضا هادربادی در یادداشتی که در سایت سازمان منابع طبیعی منتشر شد، آورده است: بر اساس جدیدترین گزارش کنوانسیون مقابله با بیابانزایی ملل متحد، سالانه یک درصد به سطح اراضی تخریب یافته جهان افزوده می‌شود. بیابانزایی که ثمره تخریب سرزمین و حاصل عدم تعادل آب، خاک، هوا و پوشش گیاهی است، سومین چالش عمده بشر در قرن بیست و یکم است که یک چهارم وسعت و یک پنجم جمعیت دنیا در گستره ۱۱۰ کشور را در بر می‌گیرد.
بیابانزایی چالشی چند وجهی و حاصل عوامل انسانی و طبیعی است و منشا داخلی و برون مرزی دارد و در مناطق خشک، نیمه خشک و حتی نیمه مرطوب حادث می‌شود. ایران به دلیل قرارگیری در کمربند خشک دنیا، دوربودن از اقیانوس‌ها و نفوذ کم ابرهای باران‌زا به نقاط مرکز، شرق و جنوب و تاثیر پذیری از تغییرات اقلیمی، در معرض توام خشکسالی و بیابانزایی است.
سابقه شش دهه انجام عملیات متنوع و موفق مقابله با بیابانزایی، تثبیت شن‌های روان و احیای کانونهای بحران فرسایش بادی در ایران که منجر به انجام ۸.۸ میلیون هکتار عملیات بیابانزایی و کنترل فرسایش بادی از جمله نهالکاری، بذرپاشی، بذرکاری، مالچ پاشی، احداث بادشکن زنده و غیر زنده، تله رسوبگیر، مدیریت رواناب، مالچ پاشی و غیره در سطح کشور شده، گواه عزمی ملی است که حاصل این اقدامات حفاطت از 18 هزار کیلومتر ریل راه آهن، ۷۰۰۰ کیلومتر جاده مواصلاتی، ۶۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی، ۲۳ فرودگاه و ۸۷ شهر در برابر فرسایش بادی و حرکت ماسه های روان بوده است. در مجموع، این اقدامات باعث شده تا ایران در زمره کشورهای موفق آسیا از نظر حجم و نوع عملیات مقابله با بیابان‌زدایی قرار گیرد.
احاله مدیریت طرحهای مرتعداری به مجریان و بهره برداران، ساماندهی کوچ و مدیریت چرای دام، استفاده آزمایشی از مالچ ریگی در مناطق حمل و برداشت خاک، احداث بادشکنهای کوتاه توری بر روی تپه های ماسه ای، استفاده از بقایای گیاهی به عنوان بادشکن غیر زنده، احداث تله های رسوبگیر، اجرای سیستمهای نوین آبیاری، انجام پروژه های آبخیزداری و آبخوانداری، احیاء و مرمت قنوات و انجام کشاورزی حفاظتی، بخش دیگری از اقدامات گسترده ایران در زمینه کنترل خشکسالی، بیابانزایی و فرسایش بادی است.
اجرای موفق پروژه‌های مقابله با بیابانزایی و کنترل حرکت شن‌های روان با همکاری سازمان‌ها و صندوق‌های بین‌المللی نظیر کمیساریای عالی پناهندگان، برنامه عمران ملل متحد، سازمان خواربار و کشاورزی و تسهیلات جهانی زیست‌محیطی از افتخارات جمهوری اسلامی ایران به شمار می آید. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۶ میلادی، پروژه بین المللی ترسیب کربن (CSP) که از ۲۳ سال پیش در مناطق بیابانی و کانونهای بحرانی فرسایش بادی شرق کشور با مشارکت فعال جوامع محلی اجرا شد، از سوی UNDP به عنوان یکی از ۱۰ پروژه موفق آسیا اقیانوسیه در زمینه مقابله با بیابانزایی با مشارکت جوامع محلی معرفی شد.
ایران عضو موثر کنوانسیون مقابله با بیابانزایی ملل متحد است و به عنوان سومین کشور دنیا در سال ۱۳۷۵ به این کنوانسیون پیوست. در اجلاس اخیر کشورهای عضو کنوانسیون در عربستان (اجلاس شانزدهم در دسامبر ۲۰۲۴ )، ایران حضوری فعال و تعیین کننده داشت و توانست ضمن ارائه گزارش فعالیت‌ها، دستاوردها و برنامه‌های آتی، در تدوین اسناد مربوطه نظیر سند گردوغبار، نقش‌آفرینی کند، به‌گونه‌ای که در سند گرد و غبار، کشورهای عضو UNCCD متعهد به مشارکت در اجرای مصوبات کنفرانس مقابله با گرد و غبار تهران شدند که در سپتامبر ۲۰۲۳ برگزارشد.
خوشبختانه توجه ویژه دولت جمهوری اسلامی ایران به موضوع کنترل بیابانزایی و فرسایش خاک در قانون برنامه هفتم پبشرفت در قالب کاهش ۲۰ درصدی فرسایش خاک، افزایش ۲۰ درصدی ضریب حفاظت از جنگل‌ها و مراتع، احیای ۲۰ میلیون هکتار مرتع و انجام ۲۰ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری تجلی یافته است و اجرای طرح مردمی کاشت یک میلیارد نهال (در طول چهار سال) نیز که از سال ۱۴۰۲ در سطح کشور از جمله مناطق بیابانی و کانونهای بحران فرسایش بادی در حال اجرا می باشد، به تحقق اهداف مقابله با بیابانزایی کمک خواهد کرد.
ضمن تاکید بر ناکافی بودن اقداماتی که تاکنون به عمل آمده و با توجه به سیاست‌های اجرایی روز جهانی مقابله با بیابانزایی و خشکسالی سالجاری (۱۷ ژوئن) و روز جهانی مقابله با طوفان‌های ماسه‌ای و گردوغبار (۱۲ جولای) باور داریم که تکیه بر فرصت‌های بیشمار موجود در مناطق بیابانی و هم‌افزایی سازمان‌های مرتبط ملی و بین‌المللی و مشارکت فعال تشکلها و جوامع محلی متاثر از بیابانزایی و خشکسالی برای هر گونه برنامه‌ریزی جامع نگر و یکپارچه ضروری است. لذا ضمن تاکید بر فرامرزی بودن این پدیده، گردوغبار عامل تهدیدکننده‌ای برای کیفیت هوا، سلامت عمومی، اکوسیستم‌ها و منابع طبیعی است که در تشدید تغییرات اقلیمی نیز نقش دارد و مقابله مؤثر با این بحران نیازمند هم‌افزایی کلیه دستگاههای متولی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، تدوین پروتکل‌های منطقه‌ای و ارتقای ظرفیت‌های علمی و اجرایی است.
بر این اساس، برنامه‌های ذیل در اولویت اجرا است:
- بهره‌گیری از ظرفیت کارگروه ملی مقابله با بیابانزایی ملل متحد با محوریت وزارت جهاد کشاورزی
- اولویت حفظ و مراقبت از جنگل‌های طبیعی و جنگلکاری‌های دست کاشت مناطق بیابانی با تداوم آبیاری، کنترل آفات و امراض و کنترل آتش سوزی جنگل‌ها
- تمرکز بر روش‌های نوین کم آب‌بر با مشارکت جوامع محلی نظیر احداث بادشکنهای زنده و غیر زنده و مدیریت رواناب.
- محوریت نقشه سلامت حوزه آبخیز در جانمایی پروژه‌های مقابله با بیابانزایی.
- اجرای تلفیقی پروژه‌های مدیریت رواناب و نهالکاری (تلفیق آبخوانداری و نهالکاری)
- هم‌افزایی کلیه دستگاههای متولی در انجام اقدامات کنترلی در کانونهای بحران فرسایش بادی نظیر وزارت جهاد کشاورزی (زمین‌های زراعی دیم، رهاشده و شخم خورده بلاکشت)، سازمان حفاظت از محیط زیست (تالاب‌ها و مناطق چهارگانه محیط زیست)، وزارت نیرو (مسیل خشک رودخانه‌ها و تخصیص حق‌آبه‌ها)، وزارت صنعت، معدن و تجارت (معادن و دپوی باطله‌های آن) و وزارت راه و شهرسازی ( نظارت بر احداث جاده‌های خاکی).
- توسعه و تقویت همکاری‌های بین‌المللی مقابله با بیابانزایی و حرکت ماسه‌های روان با تاکید بر کشورهای همسایه و تاثیرگذار برای ظرفیت‌سازی در اجرای برنامه اقدام ملی (NAP) مقابله با بیابانزایی.
- توسعه و تقویت صندوق‌های حمایت از منابع طبیعی با هدف توانمندسازی تشکل‌های ذیربط
- جلب مشارکت خیرین در اجرای پروژه‌های مقابله با بیابانزایی.
- مستندسازی تجربیات موفق (Best Practices) ایران در حوزه کنترل بیابانزایی
باور داریم که زمین میراث گذشتگان و امانت نسل‌های آینده بوده و بیابانزایی، زخم زمین جهان و ایران و البته خطری فراتر از مرزها و در واقع چالشی ملی و معضلی جهانی است که کنترل آن مشارکت همگانی را می‌طلبد. بیابانزایی و خشکسالی دو روی یک سکه هستند و اشتراک تجربیات موفق و هماهنگی و مشارکت در برنامه ریزی جامع منطقه ای و جهانی رمز موفقیت ماست.
انتهای پیام
نظرات