حجت‌الاسلام محمد آقامیری در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه جنگ ۱۲روزه درس‌ آموخته‌های مهمی برای ما چه در حوزه مدیریت شهری و چه برای خود مردم به همراه داشت، افزود: یکی از نکاتی که در این بحران مورد توجه قرار گرفت، موضوع پناهگاه‌ها بود؛ نیازی که بخشی از مردم در روزهای حمله آن را به‌ خوبی احساس کردند و در همین راستا، برخی فضاهای زیرسطحی نظیر ایستگاه‌های مترو به‌ عنوان محل امن موقت در اختیار مردم قرار گرفت و از آن استقبال شد، اما نه در حدی که ما انتظار داشتیم. شاید بسیاری از شهروندان هنوز ضرورت استفاده از پناهگاه را حس نکرده‌اند، ولی مدیر شهری باید برای هر احتمالی برنامه داشته باشد.

وی با اشاره به سابقه دفاع مقدس و وضعیت پناهگاه‌ها در آن زمان، گفت: در آن دوران، پناهگاه‌هایی در تهران ساخته شده بود که بخشی از آن‌ها بعدها به انبار یا کاربری‌های دیگر تبدیل شد و بعضی دیگر به دلیل اجرای پروژه‌های جدید جمع‌آوری شدند. در حال حاضر، عملاً فضای مشخصی به‌ عنوان پناهگاه عمومی در سطح شهر تهران وجود ندارد. با این حال، برخی تأسیسات شهری نظیر ایستگاه‌های مترو یا پارکینگ‌های طبقاتی زیرزمینی قابلیت استفاده موقت به‌ عنوان پناهگاه را دارند. ما در جنگ اخیر نیز از همین ظرفیت‌ها استفاده کردیم.

نگاه ما برای آینده این است که در پروانه‌های ساختمانی، به‌ ویژه در مجتمع‌های بزرگ، فضایی به‌عنوان پناهگاه طراحی شود. این موضوع با آنالیز و طراحی خاص در حال پیگیری و اجرایی شدن است.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران با تأکید بر لزوم پیش‌بینی سازوکار پدافند غیرعامل در ساخت‌وسازهای جدید، گفت: نگاه ما برای آینده این است که در پروانه‌های ساختمانی، به‌ ویژه در مجتمع‌های بزرگ، فضایی به‌ عنوان پناهگاه طراحی شود. این موضوع با آنالیز و طراحی خاص در حال پیگیری و اجرایی شدن است؛ البته در وضعیت فعلی، پارکینگ‌های عمیق می‌توانند نقش پناهگاه را ایفا کنند. برخی مجتمع‌ها تا منفی ۶ طبقه پارکینگ دارند که به نسبت عمق، فضای ایمن‌تری فراهم می‌کنند. در صورت اصابت غیر مستقیم، حتی پارکینگ‌های پیلوت و همکف هم می‌توانند مؤثر باشند، به شرط آنکه در معرض پنجره و شیشه نباشند.

لزوم طراحی پناهگاه‌های شهری در فضاهای عمومی 

متروها باید به حداقل امکانات رفاهی و بهداشتی مجهز شوند

رئیس کمیته عمران شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به لزوم طراحی و ساخت پناهگاه‌های شهری، گفت: طراحی‌های کلی برای ساخت پناهگاه در سطح شهر انجام شده و برنامه‌ریزی‌هایی نیز در حال انجام است تا فضاهایی در معابر و اماکن عمومی برای مواقع بحرانی پیش‌بینی شود. البته هدف از این اقدام آن است که اگر خدای‌نکرده وضعیت اضطراری پیش آمد، افرادی که در سطح شهر یا در فضاهای عمومی حضور دارند، بتوانند از این مکان‌ها استفاده کنند. در واقع باید یک نوع سرپناه فوری در معابر شهری برای مردم فراهم شود.

آقامیری ادامه داد: در افق آینده‌نگری مدیریت شهری نیز برنامه ما این است که در تمام پروژه‌های ساختمانی اعم از مسکونی، تجاری و اداری، فضایی به‌ عنوان پناهگاه یا اتاق امن در نظر گرفته شود تا هر مجتمع ساختمانی در مواقع بحران بتواند از فضای امن خود بهره‌مند شود.

وی با اشاره به نقش ایستگاه‌های مترو در جنگ اخیر افزود: در جریان جنگ ۱۲روزه، برخی از ایستگاه‌های مترو به‌ عنوان پناهگاه معرفی شدند و در شب اول استقبال نسبتاً خوبی از آن‌ها شد، اما در شب‌های بعد استقبال کاهش یافت. البته باید توجه داشت که این ایستگاه‌ها به‌ صورت تخصصی برای این منظور طراحی نشده بودند و امکاناتی نظیر سرویس بهداشتی عمومی، آب و مواد غذایی پیش‌بینی نشده بود. در برخی شب‌ها، بین ۳۰ تا ۴۰ هزار نفر از ایستگاه‌های مترو به‌ عنوان سرپناه موقت استفاده کردند. به همین دلیل، برنامه‌ریزی‌هایی در حال انجام است تا ایستگاه‌های مترو به حداقل امکانات مورد نیاز از جمله سرویس‌های بهداشتی، آب آشامیدنی و مواد غذایی اولیه مجهز شوند.

متروها به دلیل قرارگیری در عمق زمین قابلیت پناهگاهی دارند

حداقل اقلام مورد نیاز برای مواقع بحرانی در برخی فضاهای ایستگاهی ذخیره‌سازی شود

عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه متروها به دلیل قرارگیری در عمق زمین قابلیت پناهگاهی دارند، اظهار کرد: در طراحی‌های قبلی، ایجاد سرویس‌های بهداشتی عمومی در ایستگاه‌ها به دلیل چالش‌های فنی و نبود اتصال به سیستم‌های فاضلاب شهری اجرا نشده بود، اما اکنون با تجربه جنگ اخیر، طراحی‌های جدیدی در دستور کار قرار گرفته است تا بتوان شرایطی برای استقرار این خدمات فراهم کرد. در کنار موضوع بهداشت، بحث ذخیره‌سازی مواد غذایی نیز مطرح بوده و قرار است حداقل اقلام مورد نیاز برای مواقع بحرانی در برخی فضاهای ایستگاهی ذخیره‌سازی شود تا در صورت بروز وضعیت خاص، در دسترس عموم قرار گیرد.

پیشنهاد فعلی ما این است که شهروندان در شرایط بحران، از پارکینگ‌های منفی مجتمع‌های مسکونی به‌ عنوان پناهگاه استفاده کنند. حتی یک طبقه زیر سطح زمین می‌تواند از شدت آسیب بکاهد، چراکه مواد منفجره پهپادها چندان قدرت تخریبی ندارند.

آقامیری با اشاره به تهدیداتی از جمله حمله پهپادی و ریز پرنده‌ها که نمونه آن در جنگ ۱۲ روزه مشخص بود، گفت: امروز دیگر نوع تهدیدات تغییر کرده است. استفاده از ریزپرنده‌ها و پهپادها با مواد منفجره کم، تهدیداتی است که عمدتاً برای طبقات بالای ساختمان‌ها خطرآفرین است. اما اگر کسی در فضای زیرزمینی یا پناهگاهی باشد، آسیبی نخواهد دید. بر همین اساس، پیشنهاد فعلی ما این است که شهروندان در شرایط بحران، از پارکینگ‌های منفی مجتمع‌های مسکونی به‌ عنوان پناهگاه استفاده کنند. حتی یک طبقه زیر سطح زمین می‌تواند از شدت آسیب بکاهد، چراکه مواد منفجره پهپادها چندان قدرت تخریبی ندارند.

نقش شهرداری تهران در جنگ ۱۲ روزه و سازندگی

رئیس کمیته عمران شورای شهر در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وظایف مدیریت شهری در دوران جنگ و پس از آن اظهار کرد: شهرداری تهران یکی از اولین نهادهایی بود که پس از حملات رژیم صهیونیستی وارد میدان شد. در همان ساعات ابتدایی، سازمان آتش‌نشانی با همکاری سازمان مدیریت بحران در محل‌های تخریب‌ شده حاضر شد. برای عملیات آواربرداری، تجهیزات لازم از پیمانکاران مختلف و منابع شهرداری جمع‌آوری و به مناطق هدف اعزام شد تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، اجساد جان‌باختگان خارج شوند. همچنین شهرداری با همکاری هلال‌احمر اقداماتی در حوزه کمک‌رسانی و توزیع اقلام ضروری انجام داد و در حال حاضر نیز در مرحله بازسازی و ترمیم هستیم و شهرداری تهران با پشتیبانی شورای شهر، وظیفه سنگینی را در این حوزه بر عهده گرفته است. حمایت‌های شورا و همکاری بین‌دستگاهی ادامه دارد تا با همیاری مردم، این دوران سخت را پشت سر بگذاریم.

چهار گروه حمایتی شهرداری تهران برای بازسازی پس از جنگ

از تعویض شیشه منازل تا ساخت ۹۰۰ واحد جدید پس از جنگ ۱۲ روزه 

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران در ادامه با اشاره به اقدامات فوری شهرداری در روزهای نخست حمله هوایی به تهران، گفت: در همان روزهای اول، تیم‌های تخصصی آتش‌نشانی، سازمان مدیریت بحران و مناطق شهرداری در محل‌های اصابت حاضر می‌شدند. حتی از پیمانکاران و منابع مختلف امکانات فنی جمع‌آوری شد تا عملیات آواربرداری با سرعت انجام گیرد. شهرداری تهران نقش میدان‌دار را در مدیریت بحران ایفا کرد و از جمله اقدامات ویژه، همکاری با هلال‌احمر و استفاده از سگ‌های زنده‌یاب برای یافتن افراد گرفتار در زیر آوار بود. این اقدام در کنار استقرار ماشین‌آلات سنگین و تجهیزات آواربرداری، کمک مؤثری در نجات مصدومان داشت.

مدیریت شهری، میدان‌دار عملیات امداد و آواربرداری بود

آقامیری با اشاره به حضور میدانی شهرداران مناطق در جنگ ۱۲ روزه گفت: به‌ محض اصابت در هر نقطه از تهران، شهردار منطقه مربوطه در محل حاضر می‌شد و با هماهنگی نیروهای شهرداری و نهادهای زیر مجموعه، مسئولیت مدیریت آن نقطه را بر عهده می‌گرفت. در واقع می‌توان گفت مدیریت شهری، میدان‌دار عملیات امداد و آواربرداری بود. بعضی دستگاه‌ها در روزهای اول غافلگیر شده بودند، اما شهرداری به دلیل ماهیت سازمانی و آمادگی دائمی در سطح شهر، توانست در کوتاه‌ترین زمان ممکن امکانات را در محل مستقر کند. این حضور سریع، بخش زیادی از بار بحران را مدیریت کرد.

تاکنون هیچ‌گونه کمک مالی از سوی دولت به شهرداری تهران برای این امور اختصاص نیافته است و ما نیز برنامه‌ای برای اتکا به منابع دولتی نداریم. واقعیت این است که دولت فعلاً در شرایطی نیست که بتواند کمک مستقیمی به شهرداری ارائه کند.
رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران با اشاره به اقدامات پس از جنگ گفت: پس از پایان حملات، در جلسه‌ای در هیئت دولت، با پیشنهاد شهردار تهران، مسئولیت اصلی امداد به مردم آسیب‌دیده به شهرداری تهران واگذار شد. این پیشنهاد با توجه به ارتباط گسترده شهرداری با مردم، پذیرفته شد و افتخاری برای شهرداری و شورای شهر محسوب می‌شود که ما چهار گروه حمایتی را برای بازسازی تعریف کردیم. گروه اول شامل منازلی بود که آسیب آن‌ها در حد شکستن شیشه‌ها و نشت تأسیسات در اثر موج انفجار بود. از همان روزهای دوم و سوم، اکیپ‌های پیمانکار در مناطق مستقر شدند و بلافاصله اقدام به تعویض شیشه‌ها و رفع خرابی‌های سطحی کردند.

آقامیری افزود: گروه دوم مربوط به منازلی بود که آسیب جدی‌تری دیده بودند؛ مثلاً پنجره‌ها کلاً کنده شده، درب‌ها آسیب دیده یا وسایل داخلی خسارت دیده بودند. در این مرحله دو مسیر در نظر گرفته شد: یا مبلغی برای بازسازی به مالکین پرداخت شود و یا شهرداری با پیمانکار خود عملیات ترمیم را انجام دهد. گروه سوم شامل ساختمان‌هایی بود که بر اثر نزدیکی به محل اصابت، دچار آسیب سازه‌ای شده‌اند. این ساختمان‌ها زیر نظر سازمان نظام مهندسی و مهندسین مشاور بررسی می‌شوند و در صورت لزوم، مقاوم‌سازی آن‌ها آغاز می‌شود. این کار یا توسط خود شهرداری انجام می‌شود یا مالکین با تأیید کارشناسان اقدام می‌کنند و هزینه را شهرداری پرداخت می‌کند.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران با اشاره به آخرین و سنگین‌ترین مرحله برای ساختمان‌های آسیب دیده در جنگ ۱۲ روزه، گفت: گروه چهارم مربوط به منازلی است که به‌طور کامل یا جزئی تخریب شده‌اند و قابلیت مقاوم‌سازی ندارند. این واحدها باید تخریب و از نو ساخته شوند. تا امروز حدود ۹۰۰ واحد مسکونی در این گروه  سوم و چهارم قرار گرفته‌اند.تمام این اقدامات با هماهنگی کامل بین شهرداری تهران، شورای شهر، دولت و سایر نهادهای امدادرسان در حال انجام است تا بتوانیم در کوتاه‌ترین زمان، آرامش و زندگی عادی را به محله‌های آسیب‌دیده بازگردانیم.پیش‌بینی کرده‌ایم که برخی از واحدهای تخریب‌شده را در صورت تمایل مالکان به‌ عنوان واحدهای کلیدنخورده ارزش‌گذاری کنیم و در قبال آن، وجه نقد در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد تا بتوانند انتخاب کنند که آیا در همان منطقه خانه‌ای دیگر بخرند یا در جای دیگر ساکن شوند.

وی با اشاره به تمهیدات شهرداری برای بازسازی منازل آسیب‌دیده اظهار کرد: ما پیش‌بینی کرده‌ایم که برخی از این واحدهای تخریب‌شده را در صورت تمایل مالکان، قیمت‌گذاری کرده و به‌ عنوان واحدهای کلید نخورده ارزش‌گذاری کنیم. در قبال آن، وجه نقد در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد تا بتوانند انتخاب کنند که آیا در همان منطقه خانه‌ای دیگر بخرند یا در جای دیگر ساکن شوند.

آقامیری افزود: اگر شهروندان خودشان بتوانند ملک مناسبی پیدا کنند، ما هزینه رهن یا اجاره آن را به‌طور کامل پرداخت می‌کنیم تا ظرف یکی دو سال آینده که ساختمان جدید آماده بهره‌برداری شود، در همان محل سکونت موقت داشته باشند. هدف ما این است که افراد در این دوران انتقال، دغدغه مالی نداشته باشند و با آرامش در انتظار تحویل خانه جدیدشان باشند. برای افرادی که امکان ماندن در منازلشان به دلیل تخریب یا کاهش مقاومت سازه وجود نداشت، در برخی هتل‌های شهر تهران اسکان موقت در نظر گرفتیم. این افراد تحت عنوان «مهمان شهرداری تهران» تا زمان تحویل منازل بازسازی‌شده یا تأمین محل سکونت جایگزین در این ایام مورد پذیرایی و حمایت قرار گرفتند.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران گفت: برای کسانی که منازلشان به‌ طور کامل تخریب شده و اثاثیه‌شان از بین رفته، حواله‌ای به ارزش ۲۵۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده که بتوانند از فروشگاه‌های وابسته به شهرداری تهران وسایل مورد نیاز خود را تهیه کنند تا در منازل اجاره‌ای فعلی مورد استفاده قرار دهند. طبق وعده وزارت صمت، پس از تحویل منازل بازسازی‌شده، امکانات کامل زندگی شامل لوازم خانگی و ضروری نیز در اختیار خانواده‌ها قرار خواهد گرفت. این مجموعه اقدامات با استقبال شورای اسلامی شهر تهران همراه شد و ما نیز افتخار می‌کنیم که بتوانیم در این مسیر یاری‌رسان شهروندان باشیم.

آقامیری در پاسخ به این پرسش که منابع مالی این حمایت‌ها از کجا تأمین می‌شود، ادامه داد: تاکنون هیچ‌گونه کمک مالی از سوی دولت به شهرداری تهران برای این امور اختصاص نیافته است و ما نیز برنامه‌ای برای اتکا به منابع دولتی نداریم. واقعیت این است که دولت فعلاً در شرایطی نیست که بتواند کمک مستقیمی به شهرداری ارائه کند. بودجه سال جاری شهرداری تهران ۲۵۳ هزار میلیارد تومان است که عدد قابل توجهی است و به واسطه حجم بالای خدمات و فعالیت‌هایی که در سطح شهر انجام می‌دهیم، این منابع ضروری است. ما در منابع داخلی شهرداری پیش‌بینی‌های لازم را انجام داده‌ایم و فعلاً از نظر تأمین مالی مشکلی برای اجرای این طرح‌ها نداریم و حجم خسارات وارده به گونه‌ای نیست که بار مالی غیرقابل‌تحملی برای شهرداری تهران ایجاد کند. با توجه به تناسب میان درآمدها و هزینه‌ها، این بخش از خدمات نیز مانند سایر مأموریت‌های شهرداری، به خوبی قابل انجام است و آن را بخشی از مسئولیت اجتماعی خود می‌دانیم.

عضو شورای شهر تهران همچنین در مورد پیشنهادی مبنی بر سیستم‌های اعلان عمومی و نصب بلندگوهای آژیر در تهران گفت: در مورد نصب بلندگوهای آژیر هشدار در زمان بحران هم ایده‌هایی مطرح شده که در کمیته‌های ایمنی و مدیریت بحران باید درباره آن بحث شود. نظر شخصی من این است که شاید نیازی به چنین سیستم‌هایی به شکل گسترده نباشد، اما موضوع باید به دقت بررسی شود تا بهترین روش برای اطلاع‌رسانی و حفظ آرامش مردم اتخاذ شود.

آقامیری گفت: نوع جنگ در شهرها و کشورهای مختلف تفاوت دارد و فرهنگ هر منطقه نیز متفاوت است. در تهران، هنوز چنین ضرورتی به طور کامل احساس نشده است. این ایده البته مطرح شده و قابل بررسی است که در صورت لزوم، در برخی مراکز عمومی از سیستم‌های هشدار هوشمند استفاده شود.

وی افزود: امروزه سیستم‌های اطلاع‌رسانی هوشمند وجود دارد که می‌تواند از طریق موبایل‌ها پیام هشدار را به سرعت و به شکل یک زنگ مخصوص برای کاربران ارسال کند. این فناوری از سوی مخابرات در دست بررسی است و می‌تواند به عنوان یک روش موثر در اطلاع‌رسانی سریع بحران‌ها مورد استفاده قرار گیرد.