به گزارش ایسنا، به نقل از تابناک، در سال‌های اخیر، نامگذاری نوزادان در ایران شاهد تحولاتی چشمگیر بوده است؛ جایی که نام‌های مذهبی سنتی مانند فاطمه و محمد همچنان در صدر جدول‌ها جای دارند، اما نام‌های نوظهور و مدرن و یا اسامی برآمده از دل اقوام ایرانی با سرعت فزاینده‌ای به رتبه‌های برتر نفوذ کرده‌اند.

روند نامگذاری‌ فرزندان، نه تنها بازتابی از تغییرات اجتماعی و فرهنگی است، بلکه نشان‌دهنده واکنش مردم به عملکردهای نهادهای فرهنگی است.

در سال ۱۳۹۴، نام‌های مدرن دخترانه مانند یاسمین (رتبه ۶) و پریسا (رتبه ۱۰) و پسرانه مانند امیرحسین (رتبه ۴) و امیرعلی (رتبه ۵) ظاهر شدند، اما هنوز حاشیه‌ای بودند و در سایه نام‌های مذهبی مانند زهرا (رتبه ۲) و حسین (رتبه ۳) قرار داشتند. این سال، نمادی از تعادل نسبی بود، جایی که حساسیت‌های رسمی به نام‌های "غیرمذهبی" کم‌رنگ‌تر بود.

به سال ۱۴۰۰ که می‌رسیم، موج مدرن‌گرایی شتاب می‌گیرد. نام‌های دخترانه نوظهور مانند رستا (رتبه ۳، به معنای رستگاری، اما با ریشه‌های باستانی ایرانی)، حلما (رتبه ۴، نامی تازه و شاعرانه)، آوا (رتبه ۵، مدرن و بین‌المللی)، مرسانا (رتبه ۸، ترکیبی نوین)، آیلین (رتبه ۹، الهام‌گرفته از طبیعت و نامی ترکی) و یسنا (رتبه ۱۳، ریشه زرتشتی) به طور چشمگیری صعود کردند. در بخش پسرانه، آراد (رتبه ۷، نامی ترکی با طنین مدرن)، آریا (رتبه ۸، نام ایرانی)، آیهان (رتبه ۹، ترکی و نوظهور) و سامیار (رتبه ۱۰، شاعرانه و امروزی) از حاشیه به مرکز رسیدند. این صعود، همزمان با افزایش حساسیت نهادهای مذهبی و رسمی به نامگذاریها بود؛ جایی که گزارش‌های رسمی از قم و نهادهای فرهنگی، نام‌های مدرن را به چالش کشیدند و حتی پیشنهاد ممنوعیت برخی را دادند.

در سال ۱۴۰۳، این گرایش به اوج رسید. نام‌های دخترانه مانند نورا (رتبه ۲، نامی نورانی و مدرن)، ماهلین (رتبه ۳، ترکیبی ترکی و نوین)، هانا (رتبه ۴، بین‌المللی) و رستا (رتبه ۵، تثبیت‌شده از سال قبل) نه تنها رتبه‌های برتر را اشغال کردند، بلکه نشان‌دهنده ترجیح والدین به نام‌هایی با هویت مستقل از تبلیغات غلط نهادهای فرهنگی بودند. برای پسران، آراد (رتبه ۴)، آیهان (رتبه ۵)، شاهان (رتبه ۶) و سامیار (رتبه ۱۰) با رتبه‌های بالا، بازتابی از تمایل به ریشه‌های ایرانی باستانی و نیز نام‌های ترکی و کردی و ...  بودند. این سال، با تشدید نظارت‌ها بر نام‌ها – از جمله تاکیدات ثبت احوال برای "مذهبی‌سازی" – همزمان بود، اما آمار نشان داد که مردم ضمن توجه به آن اسامی اما  بیشتر به نوظهورها گرایش یافتند. 

بر اساس آمار غیر رسمی تا شهریور ۱۴۰۴، روند ادامه دارد: دخترانه با هانا (رتبه ۳)، ماهلین (رتبه ۴)، آیلین (رتبه ۷) و ریحانه (رتبه ۸، ترکیبی مدرن-مذهبی) و پسرانه با آراد (رتبه ۴)، آیهان (رتبه ۵)، شاهان (رتبه ۶) و سامیار (رتبه ۹). این نام‌ها، اغلب با ریشه‌های ترکی و فارسی باستان یا الهامات جهانی، رتبه‌های ۳ تا ۱۰ را تسخیر کرده‌اند.

تحولات قابل تامل

این تحولات، پارادوکسیکال است: هر چه حساسیت نهادهای مذهبی، فرهنگی و رسمی به نام‌ها افزایش یافته، مردم بیشتر به نوظهورها گرایش کرده‌اند. گزارش‌های رسمی، با تأکید بر نمودارها و آمار، نام‌های مدرن را "تهدید فرهنگی" می‌دانند، اما عملکرد ضعیف این نهادها – از جمله سخت‌گیری‌های بی‌ثمر و ایجاد مسئله از نام‌های بی‌ضرر – واکنش معکوس ایجاد کرده است.

در طول تاریخ، ایرانیان اسامی مذهبی را در عالی‌ترین سطح حفظ کرده‌اند؛ فاطمه و محمد همچنان رتبه اول را دارند. و اسامی مذهبی دیگر با ترکیباتی نوتر همچنان مورد توجه قرار دارند. اما وقتی روند فرهنگ به دست نهادهایی با عملکرد نادرست سپرده می‌شود – با عدد و رقم و بخشنامه‌های تزریقی – واکنش‌ها تاریخ را خم می‌کند.

 فرهنگ‌سازی مستقیم، محکوم به نتایج وارونه است: مردم، در برابر فشار، به هویت‌های مستقل و مدرن پناه می‌برند. البته زیبایی و جذابیت نام‌های فارسی، ترکی، لری و کردی و اقوام دیگر بر گرایشات مردم تاثیر زیادی داشته است.

کارشناسان معتقدند بهتر است جریان را به خود مردم سپرد. حساسیت رسمی، مسائل را پیچیده‌تر می‌کند و اعتماد را خدشه‌دار می‌سازد. در نهایت، این گرایش نشان می‌دهد که فرهنگ، مانند رودخانه‌ای زنده، با دخالت‌های مصنوعی منحرف می‌شود، اما ریشه‌های عمیق مذهبی را از دست نمی‌دهد – بلکه آن را با مدرنیته آمیخته، برای نسلی پویا حفظ می‌کند. این، درسی برای سیاست‌گذاران است: اعتماد به مردم، کلید حفظ هویت است، نه کنترل. ضمن اینکه اگر قرار بر ارسال پیامی برای مخاطبان است باید به صورت غیر مستقیم و در دل عملکردها باشد و از روش‌های تزریقی و تحمیلی باید پرهیز کرد.

انتهای پیام