این سازه پر هیبت اما ساده، با ابتدایی‌ترین مصالح، به روایتی ۱۰۰۰ و به روایت دیگری ۱۰۲۷ سال است که همچنان ایستاده است. از هر بلندی شهر که نظر کنی یکی از اولین بناهایی‌ست که هوش و حواس ات را به خود جمع می‌کند. حوالی ظهر که می‌شود اگر خوب به آسمان آبی کویر نگاه کنی انگار مناره خود نیز به نماز قامت بسته است. و شب‌ها نیز گویی دست دعایی است که در پی مشتی ستاره به آسمان پرستاره کویر نزدیک می‌شود.
این منار گویی شبانه‌روز به نگاهبانی شهر هزاران ساله ایستاده و از آن بالا شهر را نیز به تماشا نشسته است.
اگر چه دیگر، موذنان برای سر دادن بانگ اذان پلکانش را نمی‌پایند اما به لطف تکنولوژی، بانگ دلنشین اذان همچنان از این حوالی بلند است و مردم شهر همچنان در سایه سار همین مناره در مسجد جامع و کمی آنطرف تر در مسجد سلطانی به نماز می‌ایستند.

فرماندار سمنان با اشاره به ظرفیت‌های بالای گردشگری شهرستان سمنان گفت: معرفی این ظرفیت‌ها می‌تواند به توسعه و رونق بیشتر صنعت گردشگری در شهرستان و استان کمک کند.

مهدی صمیمیان در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: فرمانداری سمنان در همین راستا از برپایی جشنواره‌های گردشگری در شهرستان حمایت می‌کند.

وی معرفی نمادهای گردشگری در شهرستان را ضروری خواند و گفت: در کنار دروازه زیبای ارگ و کاروانسرای شاه‌عباسی سمنان، مناره ۱۰۰۰ ساله مسجد جامع نیز یکی از مهمترین نمادهای شهر سمنان است.
فرماندار سمنان با اشاره به برنامه‌های این شهرستان برای برپایی جشن روز سمنان گفت: قرار است که امسال همزمان با روز سمنان، جشن هزاره مناره مسجد جامع نیز برگزار شود.

صمیمیان با بیان اینکه این مناره مربوط به دوره سلجوقیان است ادامه داد: هم مسجد جامع و هم مناره آن از عمر و قدمت بسیار زیادی برخوردار است و همین قدمت بالا گویای رویکرد مذهبی و اعتقادی مردم سمنان است.

وی اضافه کرد: براساس پژوهش‌های انجام شده مناره مسجد جامع یک‌هزار و ۲۷ سال قدمت دارد و در همه این سال‌ها استواره مانده است.

وی با اشاره به اهمیت برگزاری جشنی به نام روز سمنان اظهار کرد: برگزاری باشکوه این جشن می‌تواند زمینه‌ای برای معرفی سمنان به عنوان یکی از شهرهای تاریخی استان و کشور باشد.

فرماندار سمنان خواستار مشارکت همه دستگاه‌های فرهنگی در برپایی جشنواره‌های فرهنگی و هنری شد و گفت: فرمانداری سمنان همه توان خود را برای برگزاری باشکوه این جشن بکار می‌گیرد.

مسجد جامع کهن‌ترین بنای شهر

از مسجد جامع سمنان که در همجواری بازار تاریخی و مسجد سلطانی سمنان واقع شده به‌عنوان کهن‌ترین و قدیمی‌ترین اثر تاریخی شهر سمنان نام برده می‌شود. بنایی که اگر چه مربوط به دوران اسلامی است اما بر خرابه‌های یک بنای قدیمی‌تر بنا شده است.

صنیع الدوله در کتاب مرآت البلدان در این باره می‌نویسد: در زمان خلافت علی بن ابیطالب، ایشان فرمودند که از کوفه تا بخارا ۱۰۰۱ مسجد بنا کنند، در حکومت عبدالله بن عمر، ثروتمندان سمنان مسجد کنونی این شهر را ساختند ولی این بنا دارای چندان شکوهی نبود. پس از آن بارها افراد زیادی بر بنای ابتدایی افزودند، مانندگنبد باختری و شبستان شمالی را با مار خواجه‌وند را خواجه ابوسعید سمنانی و خواجه نظام‌الدین در دوران سلطنت سنجر سلجوقی ساختند و شبستان جنوبی را شیخ رکن‌الدین علاءالدوله سمنانی در زمان وزارتارغون‌خان بنا نمود و چون خرابی به وجود آمده بود، در زمان فتحعلی شاه، ذوالفقارخان به تجدید آن پرداخت. مسجد خاوری را خواجه کیقباد بن ملک شرف‌الدین سمنانی ساخته و ایوان متصل به گنبد را خواجه عزالدین محمد بالیچه سمنانی وزیر میرزا شاهرخ بنا کرده است.

به هر روی اگر چه این مناره باشکوه بیش از یک هزاره است که استوار و پابرجا ایستاده اما همچنان که در کتیبه بالایی مناره آیه ۳۲ سوره فصلت (سجده) نگاشته شده، گویی ایستاده در محضر حضرت دادار به سجده افتاده و همین گویای نگاه تیزبین معماران این بنای باشکوه است.

سرپرست میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان از مسجد جامع و منار آن به عنوان یکی از مهمترین بناهای تاریخی شهر سمنان نام برد و گفت: همواره در همه ادوار تاریخی، مساجد جامع در مقایسه با دیگر مساجد، از قداست و فضیلت والاتری برخوردار بوده و از همین‌رو مسجد جامع سمنان نیز در خاطره جمعی و فرهنگ مردمان این دیار نیز از اهمیت و قداست خاص برخوردار است.

بهمن اخلاقی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با بیان اینکه این بنای باشکوه برای سال‌ها بلندترین بنای شهر محسوب می‌شده اظهار کرد: این در حالی‌ست که وقتی از فضاهای پیرامونی به این سازه تاریخی نگاه می‌کنید بیش از پنج متر از این بنا به دلیل قرار گرفتن بخشی از مناره در بین شبستان و یا بناهای هم‌مجاور، دیده نمی‌شود و از همین رو همه عظمت آن چندان درک نمی‌شود.

وی با بیان اینکه ساخت مناره مسجد جامع به عصر سلجوقیان برمی‌گردد گفت: این مناره حدودا ۳۱.۵ متری در شمال‌شرقی مسجد جامع واقع شده است. ارتفاع آن از سطح زمین ۳۱.۲۰ متر است.

وی با بیان اینکه کتیبه بالایی با فاصلة یک نوار تزئینی در گلویی مناره قرار داشته و در آن آیه ۳۲ سوره فصلت (سجده) نگاشته شده است ادامه داد: کتیبه پایینی نیز که به فاصله کمی از بام قرار دارد حاوی جملات ذیل است که بیان‌گر بانی و سازنده این بنای ارزشمند و تاریخی است: «بسم الله امر ببناء هذه المناره الامیر الجلیل السیدا ابو حرب بختیار بن محمد مولی امیرالمؤمنین»

برآورده‌شدن آرزوها با بالا رفتن از منار

به گفته اخلاقی کتیبه پایینی در اثر مرمت و تعمیراتی که در سال‌های قبل از انقلاب و ۱۳۳۶ داشته، توازن خود را از دست داده و از هیئت اصلی و پیشین خود خارج شده است.

سرپرست میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با اشاره به برخی باورهای محلی در خصوص این منار خاطرنشان کرد:عظمت و زیبایی و گیرایی منار به حدی است که مردم سمنان را وادار می‌کند که حالتی تقدس گونه نسبت به آن داشته باشند و اعتقادات خاصی نیز پیرامون آن در فرهنگ بومی مردم باقی مانده است از جمله اینکه بالا رفتن از این منار می‌تواند آرزوی شخص را برآورده سازد زیرا جهت منار شبیه فلشی است که هدف آن مرکز آسمان است.

وی به اهمیت خاص این منار از منظر میراثی پرداخت و تصریح کرد: این منار بواسطه اهمیتش با وجود پیوستگی آن با بنای مسجد جامع دارای شماره ثبت جداگانه ای است .

سرپرست میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با اشاره به امکان ورود به مسجد از هر چهار جهت به ورودی‌های متعدد مسجد جامع شهر پرداخت و گفت: مسجد جامع سمنان دارای چهار در بزرگ ورودی از شمال، جنوب، شرق و شمال غربی است

اخلاقی با بیان اینکه در شمال غربی به دالان درازی باز می شود که در انتهای آن تکیه معروف پهنه است ادامه داد: همچنین درهای شمال، جنوب و شرق این مسجد نیز دارای هشتی دالان و دهلیز هستند.

وی از ایوان‌های این مسجد به عنوان بخش‌های چشم‌نواز نام برد و اظهار کرد: ایوان غربی مسجد جامع سمنان به ارتفاع حدودا ۱۹.۵ متر، مفصل تر و زیباتر از ایوانهای دیگر ساخته شده است و کاشی‌کاری و کتیبه‌های زیبایی دارد. ضمن اینکه در پشت ایوان غربی، مقصوره زیبای دیگری به بلندای ۲۱ متر وجود دارد که در بالای آن گلدسته ای وجود دارد که دربرگیرنده گنبد کوچکی با پوشش کاشی فیروزه ای و ساق هشت ضلعی بلند است.

سرپرست میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان یادآوری کرد: همچنین در طرفین ایوان غربی مسجد جامع سمنان، دو شبستان شامل ۴۰ طاق و ۳۰ ستون مدور و قطور در وسط و پنج نیم‌ستون در هر سمت که جمعاً چهل ستون می‌شون؛، قرار دارد.

وی با بیان اینکه ایوان شرقی این مسجد تاریخی و زیبا نیز ۱۸.۵ متر بلندا دارد گفت: بر بالای ایوان شرقی، گلدسته‌های زیبا به صورت طرح شش ضلعی، با پوشش هرمی شکل و نرده مشبک و چوبین وجود دارد و همین‌ها بر شکوه و زیبایی آن افزوده است.

سرپرست میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با اشاره به قرار گرفتن یک مأذنه در بالای این منار به نظرات کارشناسان در این بخش پرداخت و اظهار کرد: مأذنه منار با واسطه دو ردیف مقرنس بر فراز و بالای این بنای چشم‌نواز و باشکوه قرار گرفته و معماری آن دارای سبک دوران صفوی است.
وی ادامه داد: با مقایسة مأذنه منار مسجد جامع سمنان با منارهای هم زمان آن و از جمله منار سنگ بست در نزدیکی شهر مقدس مشهد که دارای مأذنه ای نسبتا سالم است درمی‌یابیم که مأذنه قدیمی و اصلی منار سمنان به مرور زمان و احتمالا در اثر سوانح طبیعی نظیر: زلزله از بین رفته و در دوره صفوی همزمان با تعمیر و مرمت مسجد جامع این مأذنه نیز ساخته شده است.

برپایی هزاره منار مسجد جامع در آبان‌ماه

دبیر اجرایی جشنواره و عضو هیئت مدیره انجمن فرهنگ، هنر و معماری سمنان نیز با بیان اینکه زمان دقیق ساخت مناره در هیچ کتابی ثبت نشده است گفت: بر مبنای نظرات کارشناسی و با تحلیل داده‌های موجود امسال هزارمین سال ساخت این بنای تاریخی است.

محمد عزیزالدین در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه پیشنهاد برپایی این جشنواره ملی توسط فرماندار سمنان ارائه شد اظهار کرد: مسئولیت برگزاری جشن هزاره منار مسجد جامع به انجمن فرهنگ، هنر و معماری سپرده شده است. همچنین فرمانداری، میراث فرهنگی، اتاق بازرگانی، صداوسیما و برخی دستگاه‌های استان و شهرستان در برپایی این رویداد فرهنگی مشارکت دارند.

وی با بیان اینکه قرار بود که این رویداد ۳۰ مهرماه برگزار شود ادامه داد: با توجه به تعدد برنامه‌های پیش‌بینی شده و ارسال آثار به دبیرخانه، زمان برپایی رویداد به آبان‌ماه موکول شده است.
دبیر اجرایی جشنواره هزاره منار مسجد جامع سمنان از پیشنهاد کمیسیون فرهنگی شورای شهر برای افزایش رووزهای برگزاری این همایش خبر داد و افزود: در حال بررسی شرایط هستیم اما فعلا زمان برگزاری این رویداد یک روزه است.

مدیر باغ‌موزه امیر سمنان در پاسخ به پرسش خبرنگار ایسنا در خصوص برنامه‌های پیش‌بینی شده اظهار کرد: رونمایی از کتاب جامع مسجد جامع سمنان که توسط انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور به زیور چاپ آراسته شده از مهمترین برنامه‌های این رویداد است.
وی از برنامه‌ریزی برای حضور وزیر میراث فرهنگی و جمعی از چهره‌های شاخص این حوزه در همایش خبر داد و گفت: سخنرانی دکتر امینی چهره شاخص میراث فرهنگی و مرد اول مناره‌های ایران از دیگر برنامه‌های نهایی شده همایش است.

وی از برپایی جشنواره صنایع دستی با موضوع مناره مسجد جامع به عنوان یکی دیگر از برنامه‌های این همایش علمی فرهنگی نام برد و خاطرنشان کرد: خوشبختانه استقبال چشمگیری از این بخش شده و قرار است علاوه بر تجلیل از صاحبان آثار برتر، بخشی از آثار نیز در قالب یک نمایشگاه در معرض دید عموم قرار گیرد.

عزیزالدین تجلیل از کهن‌سال‌ترین و جوان‌ترین موذن مسجد جامع را از دیگر برنامه‌های این همایش برشمرد و گفت: قرار است که نمایشگاهی از عکس‌های قدیمی مسجد و مناره که بخش عمده آنها مربوط به دوره قاجار است نیز در نمایشگاهی به نمایش درآیند.
دبیر اجرایی جشنواره هزاره منار مسجد جامع سمنان از زمینه‌سازی برای ثبت‌جهانی مسجد و مناره مسجدجامع به عنوان یکی از اهداف برگزارکنندگان این رویداد نام برد و اضافه کرد: قرار است که مقدمات کار انجام و این پیشنهاد در روز برپایی رویداد به وزیر میراث فرهنگی تقدیم شود.

به‌هر روی مجموعه مسجد جامع و خصوصا منار آن، چه از منظر قدمت و تاریخ دیرسالش و چه از منظر هنر معماری، یادگاری با شکوه از دوران آبادی این سامان و هنر فاخر آن در هزار سال پیش از این است.

بنایی بلند و رفیع با قدمتی هزار ساله که همچنان در باد و باران پرهیبت و باشکوه ایستاده به تماشای شهر و رهگذرانی که قرن‌هاست از این معبر تاریخی می‌گذرند.
و اینک از پس ۱۰۰۰ سال قرار است که در یکی از روزهای این هزاره و در خران ۱۴۰۴ به احترام و به پاسداشت‌اش به مرور این بالا بلند دیرسال و آنچه بر آن گذشته، بنشینند...

انتهای پیام