این بیماری ویروسی که به سرعت در محیط‌های شلوغ مانند مدارس، دانشگاه‌ها و محل‌های کار گسترش می‌یابد، می‌تواند از یک ناراحتی ساده تنفسی به عوارض خطرناکی مانند عفونت‌های ریوی و حتی مرگ، بویژه در گروه‌های پرخطر، منجر شود. در این میان، واکسن آنفلوآنزا به‌عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای پیشگیری، نقشی حیاتی در کاهش بار این بیماری و محافظت از افراد آسیب‌پذیر مانند سالمندان، بیماران مزمن، کودکان و زنان باردار ایفا می‌کند.

با توجه به جهش‌های سالانه ویروس آنفلوانزا و لزوم بروزرسانی واکسن‌ها، آگاهی از زمان‌بندی مناسب تزریق، گروه‌های هدف و شرایط نگهداری واکسن، بیش از پیش اهمیت یافته است.

عادل فلاح، متخصص بیماری‌های عفونی و تب‌دار، در گفت‌وگو با ایسنا، در این باره اظهار کرد: با فرا رسیدن پاییز و افزایش شیوع ویروس‌های تنفسی، متخصصان بیماری‌های عفونی بر لزوم تزریق به ‌موقع واکسن آنفلوانزا تأکید دارند. این اقدام پیشگیرانه، بویژه برای گروه‌های پرخطر مانند سالمندان، بیماران مزمن و کادر درمان، می‌تواند از عوارض شدید بیماری و حتی مرگ‌ومیر جلوگیری کند.

 وی با بیان اینکه با پایان فصل گرما و ورود به پاییز، ویروس‌های تنفسی نظیر آنفلوانزا و سرماخوردگی به دلیل شرایط آب‌وهوایی سردتر و افزایش تجمعات انسانی در محیط‌های بسته مانند مدارس، دانشگاه‌ها و محل‌های کار، به سرعت در جامعه گسترش می‌یابند، افزود: این ویروس‌ها بویژه در میان کودکان و افرادی که در فضاهای شلوغ حضور دارند، به‌ راحتی از طریق قطرات تنفسی، تماس مستقیم یا سطوح آلوده، منتقل می‌شوند.

وی افزود: آنفلوانزا برخلاف سرماخوردگی که معمولا علائم خفیف‌تری دارد، می‌تواند عوارض گسترده‌ای ایجاد کند. این عوارض ممکن است از یک بیماری ساده تنفسی آغاز شده و به مشکلات جدی‌تر مانند عفونت گوش، سینوزیت، پنومونی(عفونت ریوی) یا حتی التهاب عضله قلب(میوکاردیت) منجر شود. در موارد شدید، به ‌ویژه در گروه‌های پرخطر، این بیماری می‌تواند نیاز به بستری شدن در بیمارستان یا حتی خطر مرگ را به دنبال داشته باشد.

دکتر فلاح بیان کرد: گروه‌های پرخطر شامل بیماران دیابتی، افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن ریوی مانند آسم یا بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)، بیماران سرطانی تحت شیمی‌درمانی، افراد با ضعف سیستم ایمنی، کودکان زیر ۵ سال و سالمندان بالای ۶۵ سال هستند. این گروه‌ها به دلیل کاهش توانایی بدن در مقابله با عفونت‌ها، در برابر عوارض شدید آنفلوانزا آسیب‌پذیرترند. به‌عنوان مثال، در کودکان، آنفلوانزا می‌تواند به عوارضی مانند تشنج ناشی از تب بالا منجر شود، در حالی که در سالمندان ممکن است به تشدید بیماری‌های زمینه‌ای مانند نارسایی قلبی یا بیماری‌های تنفسی منجر شود. به همین دلیل، تزریق واکسن آنفلوانزا به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه کلیدی از اوایل مهرماه، یعنی پیش از آغاز پیک بیماری در فصل سرما، به‌شدت توصیه می‌شود.

فلاح در ادامه به روش‌های پیشگیری از شیوع ویروس‌های تنفسی اشاره کرد و گفت: علاوه بر تزریق واکسن، اقداماتی مانند استفاده از ماسک تنفسی، شست‌وشوی مکرر دست‌ها، رعایت فاصله اجتماعی و تهویه مناسب محیط‌های بسته می‌تواند به کاهش انتقال ویروس کمک کنند. با این ‌حال، ماسک به‌ تنهایی نمی‌تواند جایگزین واکسن شود. واکسن آنفلوانزا با ایجاد ایمنی در برابر سویه‌های شایع ویروس، خطر ابتلا به بیماری شدید را به میزان قابل ‌توجهی کاهش می‌دهد. اثربخشی این واکسن بین ۴۰ تا ۶۰ درصد گزارش شده است، به این معنا که اگرچه ممکن است برخی افراد پس از تزریق همچنان به آنفولانزا مبتلا شوند، شدت بیماری و احتمال عوارض در آنها به ‌مراتب کمتر خواهد بود.

واکسن آنفلوانزا سپر تمام بیماری‌های تنفسی نیست

وی تصریح کرد: با این ‌حال، باید توجه داشت که واکسن آنفلوانزا از ابتلا به سایر بیماری‌های ویروسی مانند سرماخوردگی، کووید یا سایر ویروس‌های تنفسی جلوگیری نمی‌کند. این موضوع گاهی باعث سوءتفاهم می‌شود و برخی افراد تصور می‌کنند که واکسن آنفلوانزا باید آنها را در برابر تمام بیماری‌های تنفسی محافظت کند.

وی درباره انواع واکسن‌های آنفلوانزا توضیح داد: در حال حاضر، واکسن‌های چهار ظرفیتی که علیه چهار سویه اصلی ویروس آنفلوانزا (دو سویه A و دو سویه B) مؤثر هستند، در ایران استفاده می‌شوند. این واکسن‌ها نسبت به واکسن‌های سه ظرفیتی که در گذشته رایج بودند، اثربخشی بیشتری دارند، زیرا پوشش گسترده‌تری در برابر سویه‌های مختلف ویروس ارائه می‌دهند.

بهترین زمان تزریق 

این متخصص بیماری‌های عفونی و تب‌دار با بیان اینکه ویروس آنفلوانزا به دلیل جهش‌های سالانه خود، هر سال تغییراتی در ساختار ژنتیکی‌اش ایجاد می‌کند، گفت: به همین دلیل، سازمان بهداشت جهانی (WHO) هر سال سویه‌های غالب ویروس را شناسایی کرده و واکسن‌های جدید، بر اساس این سویه‌ها تولید می‌شوند. در ایران، واکسن‌های تولید سال میلادی جاری (۲۰۲۵) از ماه سپتامبر (شهریور) توزیع می‌شوند و بهترین زمان تزریق آنها اوایل مهرماه است، زیرا ایمنی ایجادشده توسط واکسن حدود دو هفته پس از تزریق به حداکثر می‌رسد و بدن را برای فصل اوج بیماری آماده می‌کند.

فلاح درباره واکسن‌های موجود در ایران گفت: در حال حاضر، دو واکسن خارجی اینفلوواک(تولید هلند) و تتراگریپ(تولید فرانسه) که هر دو چهار ظرفیتی هستند، برای افراد بالای ۶ ماه مجازند. همچنین، واکسن ایرانی فلوگارد که چهار ظرفیتی است، برای افراد بالای ۱۸ سال تأیید شده است. این واکسن به دلیل تکمیل نبودن مطالعات بالینی، هنوز برای افراد زیر ۱۸ سال مجوز ندارد.

وی افزود: اثربخشی واکسن‌های چهار ظرفیتی نسبت به سه ظرفیتی بیشتر است و این واکسن‌ها به‌ویژه برای گروه‌های پرخطر توصیه می‌شوند. برای مثال، در افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، بیماری‌های قلبی‌عروقی یا ضعف سیستم ایمنی دارند، تزریق این واکسن می‌تواند خطر بستری شدن را تا حد زیادی کاهش دهد.

گروه های هدف 

این متخصص بیماری‌های عفونی، درباره گروه‌های هدف واکسن تأکید کرد: علاوه بر بیماران مزمن، کادر درمان به دلیل تماس مداوم با بیماران تنفسی، از جمله مبتلایان به آنفلوانزا، باید حتما واکسن دریافت کنند تا هم خودشان محافظت شوند و هم از انتقال ویروس به بیماران دیگر جلوگیری کنند.

وی تصریح کرد: زنان باردار نیز یکی از گروه‌های پرخطر هستند، زیرا آنفلوانزا در این گروه می‌تواند عوارض شدیدی مانند زایمان زودرس یا حتی خطر مرگ برای مادر و جنین به دنبال داشته باشد. خوشبختانه، واکسن آنفلوانزا برای زنان باردار کاملا ایمن است و در هر مرحله از بارداری قابل تزریق است. همچنین، کودکان زیر ۸ سال که برای اولین‌بار واکسن دریافت می‌کنند، باید دو دُز واکسن با فاصله یک ماه تزریق کنند تا ایمنی کامل ایجاد شود. در افراد بالای ۸ سال و بزرگسالان، معمولاً یک دُز سالانه کافی است. تزریق واکسن به‌صورت عضلانی در عضله دلتوئید (بازو) انجام می‌شود و فرآیند ساده‌ای دارد.

عوارض احتمالی واکسن آنفلوانزا

دکتر فلاح درباره عوارض احتمالی واکسن توضیح داد: مطالعات گسترده نشان داده‌اند که واکسن آنفلوانزا عوارض جدی به دنبال ندارد. شایع‌ترین عوارض، شامل تب خفیف، درد یا قرمزی در محل تزریق، ضعف یا بی‌حالی موقتی است که معمولا طی یک تا دو روز برطرف می‌شود. با این ‌حال، در موارد نادر، افرادی که سابقه بیماری‌های خاصی مانند ام‌اس یا سندرم گیلن‌باره(یک بیماری عصبی نادر) دارند، ممکن است کاندیدای مناسبی برای دریافت واکسن نباشند، زیرا احتمال بروز عوارض در این گروه‌ها بیشتر است. این افراد پیش از تزریق با پزشک خود مشورت کنند.

وی در خصوص توزیع واکسن در ایران، اظهار کرد: وزارت بهداشت تاکنون ۱.۵ میلیون دُز واکسن آنفلوانزا در داروخانه‌ها توزیع کرده و برنامه‌ریزی برای توزیع ۳.۵ میلیون دُز دیگر در حال انجام است. بااین‌حال، با توجه به جمعیت زیاد گروه‌های پرخطر و نیاز گسترده به واکسن، همچنان کمبودهایی در تأمین و توزیع وجود دارد.

وی ابراز امیدواری کرد: باید با برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تر، پوشش واکسیناسیون در سال‌های آینده بهبود یابد تا تمام افراد نیازمند، به‌ویژه در مناطق محروم، به واکسن دسترسی داشته باشند.

قیمت و نحوه نگهداری واکسن آنفلوانزا

فلاح درباره قیمت واکسن‌ها گفت: واکسن‌های وارداتی مانند اینفلوواک و تتراگریپ و واکسن ایرانی فلوگارد با قیمت‌های متفاوتی عرضه می‌شوند که از حدود ۸۵۰ هزار تومان تا بیش از یک میلیون تومان متغیر است. این تفاوت قیمت به دلیل وارداتی بودن برخی واکسن‌ها و هزینه‌های تولید و توزیع آن‌هاست.

وی همچنین به شرایط نگهداری واکسن اشاره کرد و گفت: واکسن آنفلوانزا باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد، ترجیحاً در طبقه میانی یخچال، نگهداری شود. نگهداری در دمای نامناسب یا یخ‌زدگی می‌تواند کارایی واکسن را کاهش دهد و اثربخشی آن را به خطر بیندازد.

دکتر فلاح تأکید کرد: آموزش عمومی درباره اهمیت واکسن آنفلوانزا و رفع باورهای نادرست در این زمینه ضروری است. برخی افراد به اشتباه فکر می‌کنند که تزریق واکسن می‌تواند آن‌ها را بیمار کند یا بی‌اثر است، در حالی که شواهد علمی نشان می‌دهد این واکسن نه‌تنها ایمن است، بلکه یکی از بهترین ابزارها برای کاهش بار بیماری‌های تنفسی در فصل سرماست.

وی از مردم خواست تا با مشورت پزشک و در زمان مناسب، به‌ویژه در اوایل پاییز، نسبت به دریافت واکسن اقدام کنند.

به گزارش ایسنا، واکسن آنفلوانزا به‌عنوان یک ابزار کلیدی در پیشگیری ازعوارض شدید این بیماری، به‌ویژه در گروه‌های پرخطر، نقشی غیرقابل‌انکار دارد. با رعایت زمان‌بندی مناسب تزریق، استفاده از واکسن‌های به‌روز و نگهداری صحیح آن‌ها، می‌توان از شدت موج بیماری‌های تنفسی در فصل پاییز و زمستان کاست.

متخصصان توصیه می‌کنند که افراد در معرض خطر، به‌ویژه سالمندان، بیماران مزمن و زنان باردار، هرچه سریع‌تر نسبت به دریافت واکسن اقدام کنند تا از سلامت خود و جامعه محافظت کنند.

انتهای پیام