این تالاب فصلی که در مسیر کریدور مهاجرتی پرندگان بین‌قاره‌ای قرار دارد، زیستگاه زمستان‌گذرانی بیش از ۱۲۰ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی از جمله درنای خاکستری، فلامینگو، انواع اردک‌سانان و سلیم‌هاست.

میقان نه تنها به دلیل تنوع زیستی غنی، بلکه به عنوان سپر طبیعی شهر اراک در برابر طوفان‌های گردوغبار و سیلاب‌ها و تنظیم‌کننده اقلیم محلی، از اهمیت راهبردی برخوردار است. در شرایطی که تغییر اقلیم و مدیریت ناپایدار منابع آب، بسیاری از تالاب‌های همجوار مانند گاوخونی و بختگان را به ورطه نابودی کشانده، میقان به لطف پساب تصفیه‌شده شهری و برنامه‌های مدیریتی، همچنان حیات خود را حفظ کرده است.

امیر انصاری، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی، در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح آخرین وضعیت هیدرولوژیک، چالش‌های زیست‌محیطی و چشم‌انداز احیای پایدار این تالاب ارزشمند پرداخت.

وضعیت نسبتاً پایدار پهنه آبی تالاب

وی با بیان اینکه تالاب میقان اراک با جذب جمعیت بی‌سابقه پرندگان مهاجر به دلیل خشکی تالاب‌های همجوار، در کانون توجه کارشناسان محیط زیست قرار گرفته است، از وضعیت نسبتاً پایدار پهنه آبی این تالاب خبر داد، اما نسبت به تشدید بحران‌های زیست‌محیطی هشدار جدی داد.

وی افزود: تالاب میقان با مساحت تقریبی ۲۵ هزار هکتار در حوضه آبریز دشت اراک قرار دارد و از نظر موقعیت جغرافیایی، در مسیر کریدور مهاجرتی پرندگان بین قاره‌ای واقع شده است. پایش‌های اخیر سازمان حفاظت محیط زیست نشان می‌دهد که در حال حاضر حدود ۳۰ درصد از سطح بستر تالاب(معادل ۷۵۰۰ هکتار) زیر پوشش آب قرار دارد. 

انصاری با استناد به داده‌های ایستگاه‌های هیدرومتری حوضه اظهار کرد: پیش‌بینی می‌شود با آغاز بارش‌های پاییزی و زمستانی، سطح آب به ۶۰ تا ۷۰ درصد بستر تالاب (۱۵ تا ۱۷.۵ هزار هکتار) افزایش یابد.

وی با بیان اینکه این افزایش فصلی عمدتا وابسته به دو منبع اصلی است، گفت: سیلاب‌های فصلی رودخانه‌های قره‌کهریز که از ارتفاعات الوند و راسوند سرچشمه می‌گیرند و پساب تصفیه‌شده تصفیه‌خانه جنوب اراک با دبی ثابت ۱۰۰۰ لیتر بر ثانیه(معادل ۸۶۴۰۰ مترمکعب در شبانه‌روز) دو منبع اصلی هستند. 

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی با اشاره به کاهش ۳۵ درصدی میانگین بارندگی حوضه در دهه اخیر تأکید کرد: پساب تصفیه‌شده اکنون نقش حیاتی در حفظ حداقل سطح آب تالاب ایفا می‌کند و بدون آن، شاهد فاجعه زیست‌محیطی مشابه گاوخونی و سایر تالاب‌ها بودیم.

میقان گرفتار بحران‌های زنجیره‌ای

وی با اشاره به اینکه تالاب میقان با وجود وضعیت نسبی مطلوب، با مجموعه‌ای از بحران‌های زنجیره‌ای مواجه است که هر یک می‌تواند به فروپاشی اکوسیستم منجر شود، گفت: حوضه آبریز تالاب میقان با مساحت ۳۲۰۰ کیلومتر مربع، دارای بیش از ۱۲۰۰ حلقه چاه مجاز و صدها چاه غیرمجاز است. برداشت سالانه بیش از ۱۸۰ میلیون مترمکعب آب زیرزمینی از حوضه، افت سطح آبخوان را به ۱.۲ متر در سال رسانده است.

وی همچنین با بیان اینکه خشک شدن ۷۰ درصد بستر تالاب در فصول کم‌آب، منجر به تشکیل کانون‌های گردوغبار محلی شده است، تصریح کرد: پایش‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که در تابستان ۱۴۰۴، بیش از ۱۵ رویداد گردوغبار با منشاء تالاب میقان ثبت شده که غلظت ذرات 10PM را در شهر اراک تا ۳ برابر حد مجاز افزایش دادند.

انصاری با بیان اینکه پوشش گیاهی تالاب شامل نیزارهای گسترده و گیاهان شورپسند، در فصول خشک مستعد آتش‌سوزی است، تاکید کرد: تنها در سال ۱۴۰۳، سه فقره آتش‌سوزی گسترده با مساحت ۴۵۰ هکتار رخ داد که کنترل آن بیش از ۴۸ ساعت به طول انجامید. 

وی با بیان اینکه کاهش سطح آب و تجمع مواد آلی در پهنه‌های کم‌عمق، زمینه‌ساز تکثیر انفجاری پشه‌های مالاریا و چیچک‌تک شده است، افزود: ساکنان روستاهای حاشیه مانند دهنمک و مبارک آباد گزارش داده‌اند که در تابستان، فعالیت‌های روزمره به دلیل هجوم حشرات مختل می‌شود.

مدیر کل محیط زیست استان مرکزی همچنین با اشاره به شیوع آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان (H5N8) در زمستان ۱۴۰۲ منجر به تلفات ۳۲۰۰ قطعه پرنده شد، هشدار داد: تراکم بالای پرندگان مهاجر در فضای محدود، ریسک انتقال بیماری به دام‌های محلی و حتی انسان را افزایش می‌دهد.

میزبانی بیش از ۱۲۰ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی

وی در ادامه با بیان اینکه پایش‌های سالانه محیط‌بانان با روش شمارش مستقیم و استفاده از دوربین‌های تله‌متری نشان می‌دهد که تالاب میقان میزبان بیش از ۱۲۰ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی است، افزود: گونه‌های شاخص این پرندگان، درنای خاکستری به عنوان جمعیت زمستان‌گذران، ۸۵۰ قطعه؛ فلامینگو بیش از ۱۲ هزار قطعه؛ اردک سرسبز و خوتکا و در واقع، غالب جمعیت اردک‌سانان و آبچلیک‌ها و سلیم‌ها که گونه‌های کنارآبزی هستند، را شامل می شود.

افزایش 50 درصدی مهمانان تالاب میقان

انصاری با ارائه آمار مقایسه‌ای اظهار کرد: در پاییز ۱۴۰۳، جمعیت پرندگان مهاجر ۴۸ هزار قطعه برآورد شد، اما پایش‌های آبان ۱۴۰۴ نشان‌دهنده حضور بیش از ۷۲ هزار قطعه است که افزایش ۵۰ درصدی را تأیید می‌کند.

وی با بیان اینکه این افزایش مستقیماً ناشی از خشک شدن تالاب‌های جایگزین است، گفت: تالاب گاوخونی ۱۰۰ درصد خشک شده، تالاب بختگان ۹۵ درصد کاهش سطح آب دارد و تالاب‌های قم و میقان شمالی غیرقابل استفاده برای پرندگان هستند و این شرایط، مهمترین دلیل افزایش ورود پرندگان مهاجر به تالاب میقان است. کارشناسان هشدار می‌دهند که این تراکم غیرطبیعی، فشار بر منابع غذایی تالاب را افزایش داده و ممکن است به کاهش نرخ بقا و تولیدمثل پرندگان منجر شود. 

تغییر الگوی کشت و احیای پوشش گیاهی

وی با بیان اینکه برنامه مدیریت جامع تالاب میقان در سال ۱۳۹۵ با مشارکت دانشگاه اراک، سازمان جنگل‌ها و سازمان جهاد کشاورزی تدوین شد و شامل ۸ محور اصلی است، گفت: محور اول تأمین حقابه پایدار شامل اقدامات ساختاری با حذف ۱۲ بند خاکی غیرمجاز در مسیر رودخانه قره‌کهریز(اجرای ۷۰ درصد)، مدیریت چاه‌ها با مسلوب‌المنفعه کردن ۱۸۵ حلقه چاه غیرمجاز تا پایان ۱۴۰۴ و تغییر الگوی کشت با تبدیل ۵۰۰۰ هکتار سطح زیر کشت گندم آبی به کلزا و زعفران (در حال اجرا) است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی، با بیان اینکه محور دوم نیز احیای پوشش گیاهی با کاشت ۳۰۰ هکتار نیزار بومی و گیاهان تثبیت‌کننده خاک در حاشیه تالاب است، تصریح کرد: در محور سوم، پایش و تحقیقات راه‌اندازی ایستگاه پایش زیست‌محیطی مجهز به سنسورهای کیفیت آب و هوا انجام شده و در محور چهارم با عنوان مشارکت اجتماعی، شورای مدیریت تالاب با حضور ۱۵ نماینده از روستاهای حاشیه تشکیل شده است.

وی با تأکید بر لزوم تخصیص اعتبار ملی برای حفظ تالاب میقان اظهار کرد: تالاب میقان نه تنها زیستگاه پرندگان، بلکه سپر طبیعی اراک در برابر طوفان‌های گردوغبار است و حفظ آن، مصداق سرمایه‌گذاری برای سلامت ۶۰۰ هزار شهروند اراکی است.

انتهای پیام