محمدحسین برزگری‌بافقی، عضو هیأت علمی دانشکدگان علوم و فن‌آوری‌های میان‌رشته‌ای دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان این‌که ایران از کشورهای صاحب چرخه فضایی بوده که توانایی پرتاب و ساخت ماهواره را دارد، اظهار کرد: موفقیت در پرتاب خصوصاً در کلاس حاضر پرتابگرهای ایران، به‌نوعی آغاز فعالیت جدی فضایی محسوب می‌شود.

وی در ادامه افزود: این توانمندی(پرتاب و ساخت ماهواره) پس از مدتی رکود که ضربات نسبتاً سختی بر پیکره فنی آن وارد کرد، به همت متخصصان ایرانی و همراهی دولت‌ها توانست خود را بازیابی کند.

این متخصص هوا و فضا، با تأکید مجدد بر این‌که موفقیت در پرتاب خصوصاً در کلاس حاضر پرتابگرهای ایران، به‌نوعی آغاز فعالیت جدی فضایی محسوب می‌شود، گفت: اما پرتاب‌های اخیر، حامل ماهواره‌های تحقیقاتی به مدار بودند. این در حالی است که چرخه فضایی به واقع زمانی تکمیل می‌شود که بهره‌برداری از داده‌های ماهواره برای صنایع و کاربردهای دولتی، خصوصی و مردمی به‌صورت ارزش‌افزوده فراهم شود(فارغ از سرویس‌هایی که از محصولات فضایی خارجی می‌توان گرفت).

*ضرورت افزایش سطح انتظارات مسئولان از پیشرفت‌های فضایی کشور

برزگری با بیان این‌که با توجه به رشد شرکت‌های خصوصی بسیار در سطح بین‌المللی و بهره‌برداری از خدمات این شرکت‌های فضایی در واقع توجه به جایگاه فضایی کشور صرف پرتاب ماهواره و سیگنال گرفتن از آن درجا زدن خواهد بود، افزود: باید مسئولان سطح انتظار خود از پیشرفت فضایی را افزایش دهند. دنیای اکنون و آینده صرفاً با مرزهای جغرافیایی شناخته نمی‌شود و با فن‌آوری و سطح نفوذ بهره‌برداری از داده و فن‌آوری از هم تفکیک می‌شود.

وی با بیان این‌که یکی از این فن‌آوری‌ها در این تفکیک‌بندی فضا و ماهواره‌هاست، در ادامه خاطرنشان کرد: در این‌باره صرفاً وضع قوانین کارآمد نبوده و کشور چه در سطح دولتی و چه در سطح شرکت‌های خصوصی باید در این زمینه و توسعه فن‌آوری پویاتر، چابک‌تر و دست و دل بازتر عمل کند و نگاه اقتصادی و رقابتی چه در سطح ملی و چه در سطح بین‌المللی نیز به شکل جدی دنبال کند.

این عضو هیأت علمی دانشکدگان علوم و فن‌آوری‌های میان‌رشته‌ای دانشگاه تهران، مهم‌ترین هدف فن‌آوری را ایجاد آسایش در زندگی روزمره مردم برشمرد و افزود: بنابراین فن‌آوری فضایی نیز برای مردم کشور باید خدمات قابل توجه‌ی را ارائه کند و سطح آسایش و رفاه مردم را ارتقا دهد، در غیر این‌صورت فن‌آوری فضایی نتوانسته است نقش خوبی ایفای کند و از فواید آن به‌صورت حداقلی(مثلاً سرریز فن‌آوری) استفاده خواهد شد، حتی اگر بهترین جایگاه فنی در سطح بین‌المللی را داشته باشد.

برزگری، گفت: نباید فراموش کرد که برای ورود بخش خصوصی برنامه‌ریزی ضروری است و حتی در بسیاری موارد قوانین را باید اصلاح کرد و در موارد دیگری هم بخش‌های دولتی دست از تصدی‌گری بردارند و به صرف معرفی یک یا دو شرکت که مدیران آن‌ها به‌واسطه ارتباط با بدنه دولت و نظام توانسته باشند پروژه‌ای را اجرا کنند، نمی‌توان ادعا کرد بخش خصوصی فعال شده است.

*مدیریت فروشگاه‌های زنجیره‌ای با استفاده از فن‌آوری فضایی ماهواره

وی، از حوزه‌های پر اهمیت فن‌آوری فضایی ماهواره، را حوزه اینترنت اشیاء برای مدیریت کشاورزی هوشمند، مدیریت فروشگاه‌های زنجیره‌ای، پایش لوله‌های نفت و گاز برشمرد و افزود: از سوی دیگر با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای می‌توان به مدیریت منابع طبیعی، مدیریت سطح کشت و برداشت محصولات کشاورزی، مدیریت منابع آبی، جلوگیری از بحران‌ها، امکان ایجاد ارتباط در شرایط بحران و ... اشاره کرد.

این متخصص هوا و فضا، با بیان این‌که ماهواره با توجه به کشف، ایجاد و انتقال داده‌های متنوع این امکان را فراهم می‌کند با استفاده از داده‌های آن که تاکنون ناشناخته بوده و در دسترس نبوده، ابزارهای مدیریتی و تصمیم‌گیری و ... افزایش یابد، در ادامه اظهار کرد: از نمونه آن می‌توان به داده‌های موقعیت‌یابی اشاره کرد.

برزگری، با بیان این‌که می‌توان با استفاده از داده‌های موقعیت‌یابی ماهواره برای حوزه حمل و نقل از جمله هواپیماها، اتومبیل‌ها، کشتی‌ها و حتی استفاده روزمره مردم مسیریابی و مکان‌یابی کرد، ادامه داد: در کنار همه کاربردهای عمومی ماهواره، تهدیدهای آن نیز وجود دارد که سبب می‌شود راه‌کارهای استراتژیک در خصوص آن اتخاذ کرد.

وی، تهدیدات امنیتی شامل دسترسی به اطلاعات درون کشور و شناخت از جغرافیایی ملی و منابع ملی را از تهدیدات فن‌آوری فضایی ماهواره دانست و خاطرنشان کرد: تهدیدات شغلی یکی دیگر از تهدیدات فن‌آوری فضایی ماهواره است که سبب افزایش نرخ مهاجرت به سایر کشورها شده و استفاده از متخصصان خبره را برای کشور محدود می‌کند.

این عضو هیأت علمی دانشکدگان علوم و فن‌آوری‌های میان‌رشته‌ای دانشگاه تهران، افزود: این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که توجه به فن‌آوری کاسته شده و نیروی انسانی اهمیت چندانی نداشته باشد. این موضوع تنها مختص به حوزه فضایی نبوده اما مدت‌هاست در حال رخ دادن است و در سال‌های اخیر شدیدتر شده است.

*بخش مهم و اقتصادی حوزه فضا با عنوان کاربردهای فضاپایه شناخته می‌شود

برزگری، در بخش دیگری از سخنانش با بیان این‌که حوزه فضا تنها به دو بخش پرتابگر و ماهواره تقسیم نمی‌شود، در ادامه توضیح داد: بخش مهم آن که با عنوان کاربردهای فضاپایه شناخته می‌شود بخش اقتصادی‌تر حوزه فضایی است. در واقع استفاده و تبدیل داده‌های استخراج شده از حوزه فضا به داده‌هایی که به کار و زندگی مردم تبدیل شده و باعث افزایش کارآیی صنایع مختلف، بهینه‌سازی تصمیمات مدیریتی، شناخت از شرایط و افزایش آسایش و رفاه می‌شود، اهمیت حوزه فضایی و ارزش آن را نشان می‌دهد.

وی، افزود: این داده‌ها به نوبه خود تخصص‌های مختلفی را به خود جذب می‌کند و برای انجام آن و دستیابی به اهدافی که دارد شغل‌ها و تخصص‌های متعددی را نیاز دارد. در عموم این فکر جا افتاده است که افزایش هوشمندی باعث حذف نیروی کار می‌شود در حالی که واقعیت این است با افزایش هوشمندی تبدیل تخصص رخ می‌دهد و از مقدار کارهای سنگین کاسته می‌شود. در موضوع فضایی نیز این موضوع برقرار است و البته با تبدیل خروجی‌های ماهواره‌ها و کاوشگرها به محصول ارزش افزوده این فن‌آوری به چشم خواهد آمد.

این متخصص هوا و فضا، با بیان این‌که امروزه تقریباً ماهیت فضا و فعالیت‌های در فضا برای عموم شناخته شده است، در ادامه تصریح کرد: فعالیت‌های در فضا شامل سرویس‌های ماهواره‌های مخابراتی، سنجش از دور، ناوبری و کاوشگرها که در خدمات ارتباطات (اینترنت، تماس تلفنی، پخش تلویزیونی، اینترنت اشیاء، امداد و نجات و...)، پایش‌های مختلف(مانند: خشکسالی، فرونشست، خشک شدن دریاچه‌ها، سطح آب دریاچه‌ها، گرد و غبار، آتش‌سوزی، سطح زیرکشت و ...)، سنجش از دور (مانند اکتشاف معادن، تصویربرداری از مناطق درگیری در حوزه نظامی و ...)، موقعیت‌یابی، پزشکی و ... می‌شود.

برزگری، در ادامه تصریح کرد: با توجه به این‌که این کاربردها بسیاری از نیازهای اساسی را برطرف و یا از خسارت‌های جدی جلوگیری می‌کنند، باید هر کشوری در این حوزه سرمایه‌گذاری و از فواید آن استفاده کرد. بدیهی است که کشورها می‌توانند از خدمات سایر کشورهای پیشرو در این زمینه استفاده کنند.

وی، با بیان این‌که این موضوع به دو نکته اصلی ارتباط دارد، در ادامه توضیح داد: نخست این‌که کشورهای پیشرو این امکان را در اختیار کشور درخواست‌دهنده قرار دهند و دوم این‌که کشور خدمت‌گیرنده بپذیرد که همواره چندین پله از خدمات فضایی قابل دسترس، نسبت به سایر کشورها عقب‌تر خواهد بود.

این عضو هیأت علمی دانشکدگان علوم و فن‌آوری‌های میان‌رشته‌ای دانشگاه تهران، یادآور شد: در کشورمان با توجه به توانمندی دانشمندان ایرانی موضوع دوم تنها به‌صورت مقطعی قابل پذیرش است، اما موضوع نخست با توجه به حجم زیاد تحریم‌ها از جمله تحریم سازمان فضایی ایران که یک مرجع فضایی غیرنظامی است، با چالش‌های بسیار زیادی روبه‌رو است. بر این اساس سرمایه‌گذاری کشور در حوزه تحقیقات و توسعه در حوزه فضایی اجتناب‌ناپذیر است.

انتهای پیام