وحید ارشدی، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: همانطور که از نام "پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی" برمی‌آید این پژوهشکده به دنبال این است که در حوزه‌های علوم انسانی به ویژه علوم اجتماعی با رویکردهای اسلامی و بومی بتواند پژوهش‌هایی را انجام دهد و به تولید و توسعه نظریاتی بپردازد که بتواند بسترسازی برای سیاستگذاران اقتصادی، مدیریت حکمرانی و حوزه‌های تعلم و تربیتی و حقوقی باشد.
وی با بیان اینکه بر همین اساس تا این لحظه چهار گروه اقتصاد اسلامی، مدیریت اسلامی، تعلیم و تربیت اسلامی و فقه و حقوق اسلامی در پژوهشکده شکل گرفته‌است. چشم‌انداز اصلی پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی این بوده است که بتواند در منطقه شرق کشور، پژوهش‌های بنیادی و کاربردی علوم انسانی با رویکرد اسلامی داشته باشد. این پژوهشکده، ماموریت خود را تدوین و نشر مبانی، اصول، اهداف و کاربردهای علوم انسانی- اسلامی با رویکرد نظام‌سازی، گفتمان‌سازی و تربیت نیروی انسانی با اتکا به ظرفیت‌های دانشگاه و حوزه بزرگ خراسان در عرصه ملی و بین‌المللی می‌داند.
این دکتری اقتصاد اسلامی-اقتصاد انرژی تصریح کرد: مجوز پژوهشکده و دستور گسترش آن در سال ۱۳۸۶ در هیئت دولت گرفته شد اما کار رسمی آن، سه چهار سال بعد از اخذ مجوز آغاز شد و اولین هیئت علمی آن نیز در سال ۱۳۹۴ تشکیل شده است. هر گروه این پژوهشکده در ساختار رسمی دانشگاه، می‌تواند تا ۵ نفر هیئت علمی داشته باشد که مجموعا ۲۰ نفر می‌شود. فعلا و در حال حاضر نیز، ما ۱۰ نفر هیئت علمی به صورت داخلی داریم و بقیه نیز به صورت وابسته از دانشکده‌های دیگر هستند.
برقراری رابطه سیستماتیک میان پژوهشکده و حوزه
ارشدی ادامه داد: پژوهشکده در سال‌های اولیه خود، سلسله جلساتی بین اعضای هیئت علمی دانشگاه و اساتید حوزه علمیه پیرامون مسئله علم دینی، دین‌گریزی، دینداری و موضوعاتی از این دست داشته است. مباحثاتی انجام شده و بعد از آن بحث فلسفه دانشگاه را مطرح کرده‌اند و امروز هم همان جلسات تحت عنوان چگونگی تحول علوم انسانی ادامه دارد که تا الان حدود بیش از ۳۰۰ جلسه با حضور شخصیت‌های مختلف کشوری که متخصص این حوزه بوده‌اند برگزار شده است. بخشی از این محتوا منتشر شده و بخش‌های دیگر آن نیز در حال انتشار است.
او افزود: هدف ما این بوده است که رابطه خود با حوزه را سیستماتیک کنیم. همین الان هم، دفتری را به همین منظور ایجاد کرده‌ایم که بتواند از ظرفیت اساتید حوزه برای کمک به پژوهش‌هایی که نیازمند دانش حوزوی است در پژوهشکده استفاده کند. ضمن اینکه در گروه‌های تخصصی پژوهشکده نیز از اساتیدی که دانشگاهی و بر آمده از حوزه هستند، حضور دارند. به نوعی می‌توان گفت سعی ما این بوده است که این اتفاق رخ دهد اما برای تکامل انجام این هدف همچنان حلقه‌های مفقوده‌ای نیز وجود دارد.
گروه‌های پژوهشکده، ماموریت محور عمل می‌کنند
رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی با اشاره به این نکته که تمام گروه‌های پژوهشکده ماموریت محور شده و روی موضوعات مشخصی کار می‌کنند، خاطرنشان کرد: گروه اقتصاد اسلامی روی حوزه مردمی‌سازی اقتصاد و الگوی اسلامی- ایرانیِ پیشرفت و عدالت کار می‌کنند، در کنار آن روی تربیت اقتصادی کودکان، نوجوانان و خانواده‌ها نیز قدم‌هایی را برداشته‌اند. گروه مدیریت اسلامی روی حکمرانی اخلاقی و موضوع سو مدیریت متمرکز است. گروه تعلیم و تربیت روی حوزه حکمرانی نظام آموزش و پرورش و بحث حوزه حجاب و عفاف و تربیت جنسی کار می‌کند. گروه فقه و حقوق هم روی فقه و حقوق هوش مصنوعی، فقه و حقوق شهر و فقه تطبیقی کار می‌کند.
وی درباره تناسب فعالیت‌های پژوهشکده با شبکه مسائل کلان کشور، گفت: مسائل مطرح شده در پژوهشکده از چند منظر بررسی شده است. برای مثال یکی از آنها این است که گروه اقتصاد به این نتیجه رسید از زمانی که سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به سران قوا و دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده، فهم دقیقی از حوزه اقتصاد مقاومتی وجود نداشته و دستگاه‌های مختلف کارهای روزمره خود را به نام اقتصاد مقاومتی گزارش می‌کرده‌اند در نتیجه سلسله جلساتی با کارشناسان مختلف در داخل و خارج از دانشگاه برگزار شد که فهم دقیقی از این مفهوم اقتصاد مقاومتی به دست بیاید.
ارشدی ادامه داد: در دو دوره گذشته ریاست دانشگاه، پژوهشکده را به عنوان دبیر ستاد احصاء مقاومتی دانشگاه منصوب کردند و مدیران اجرایی دانشگاه تحت کارگروهی قرار گرفتند و در آن کار گروه به مفهوم‌شناسی اقتصاد مقاومتی و شناخت ابعاد آن و اینکه چه کارکردی در حوزه اقتصاد دانشگاه می‌تواند داشته باشد پرداختند. پس از آن به این علت که در این حوزه تخصصی‌تر کار شود، روی یکی از ابعاد آن به شکل دقیق‌تر تمرکز شد و در نتیجه مردمی‌سازی اقتصاد، در دستور کار قرار گرفت، چرا که ادبیات قوی در این حوزه تولید نشده بود. در همین راستا یک سلسله مقالات به کسانی که در این حوزه صاحب نظر هستند سفارش داده شد. این مقالات در حد علمی- پژوهشی مورد داوری قرار گرفت و مجموعه این اقدامات منجر به برگزاری یک سری نشست‌های تخصصی و در نهایت همایش مردمی‌سازی اقتصاد مقاومتی در سال ۱۴۰۰ شد که مجموعه مقالات آن نیز به تازگی منتشر شده است.
همکاری پژوهشکده در تربیت اقتصادی سایر نهادها
وی افزود: علاوه بر این با اتکا به اساتید و پژوهشگران سخت‌کوش پژوهشکده، موضوع الگوی ایرانی-اسلامیِ پیشرفت هم در دستور کار قرار گرفت، موضوع شناسی شد و اکنون خیلی از مباحث اقتصادی مانند اقتصاد مقاومتی را ذیل همین مسئله دنبال می‌کنیم. مسئله تربیت اقتصادی هم یکی از موضوعات بوده است که از چند سال پیش، بر اساس علایق و استعدادهایی که درون گروه وجود داشت و همچنین حضور افراد مرتبط، کار روی آن را شروع کرده، در حال حاضر آن را به واحد فناور رسانده و در همین لحظه خیلی از نهادها و شرکت‌ها درخواست دارند که ما در حوزه تربیت اقتصادی خانواده‌های آن مجموعه‌ها قرار بگیریم. آخرین کاری هم که در این زمینه در حال انجام است، آموزش خانواده شرکت ایران خودرو درباره تربیت اقتصادی خانواده و فرزندان است.
رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی با بیان اینکه انتخاب موضوعات و ماموریت‌ها در گروه‌های تخصصی بر اساس وضعیت هیئت علمی، علایق آنها، اولویت بندی‌های انجام شده و توجه به این مورد که سایر پژوهشگاه‌ها و نهادها روی آن موضوع خیلی تمرکز نکرده باشند، صورت پذیرفته است، ادامه داد: برای مثال گروه مدیریت پژوهشکده، مسئله سومدیریت و حکمرانی اخلاقی را مورد بررسی قرار داده و متوجه شده است که کار علمی دقیقی در این زمینه انجام نشده، برای همین این موضوعات را در دستور کار خود قرار داده است. در گروه فقه و حقوق هم همین روند وجود دارد و هیئت علمی با توجه به تخصص و نیاز موجود، پیشنهاد دهنده حوزه خود بوده و در نهایت، پیشنهادات در گروه به تصویب رسیده است.
تفکیک پژوهش‌های پژوهشکده به انواع درون‌سازمانی و برون سازمانی
ارشدی گفت: ما دو نوع پژوهش داریم، یکی پژوهش‌های درون‌سازمانی که بر اساس محورهای تخصصی تعریف شده در گروه‌ها است و با هزینه خود پژوهشکده انجام می‌شود تا ادبیات تخصصی را در آن زمینه تولید کرده و در اختیار سیاستگذاران قرار دهد. حالت دوم پژوهش‌های برون‌سازمانی است که سازمان‌های دیگر برای انجام آن به ما مراجعه می‌کنند. برای مثال یکی از پروژه‌های ما از جانب وزارت اقتصاد و پیرامون تجربه‌نگاری آسیب شناسی و ارائه راه‌حل‌های پیشنهادی برای طرح‌های منتخب محرومیت‌زدایی، انجام شده توسط بنیاد برکت و بسیج سازندگی، بوده است. ما با یک کار میدانی طرح‌های این دو نهاد را مورد بررسی قرار دادیم، تجربه نگاری و آسیب‌شناسی کردیم و محتوای آن نیز متعاقبا منتشر خواهد شد.
وی افزود: گروه‌های دیگر نیز به همین ترتیب بر اساس نیاز سایر سازمان‌ها، پژوهش‌هایی انجام می‌دهند.در مثالی دیگر می‌توانم به مطالعه و بررسی فعالیت‌های برند طیب که توسط آستان قدس رضوی پیگیری می‌شد، توسط گروه مدیریت اشاره کنم. پس به طورکلی باید گفت اگر موضوع پیشنهادی از سوی سازمان‌ها در راستای ماموریت‌های پژوهشکده باشد و بتوان با رویکرد اسلامی و بومی روی آن کار کرد، آن را پذیرفته و نتایج را در اختیار سیاست‌گذار قرار می‌دهیم.
این دکتری اقتصاد اسلامی-اقتصاد انرژی، ادامه داد: از کارهای دیگر پژوهشکده می‌توان به موضوع چگونگی بهینه‌سازی و نحوه تجمیع و تخصیص منابع ذکات در منطقه خلیل‌آباد استان خراسان رضوی اشاره کرد که سفارش دهنده آن کمیته امداد امام خمینی (ره) بود. در پروژه‌ای دیگر می‌توان به بررسی و تحلیل محتوای مطالعات حوزه مشارکت‌های مردمی در مدیریت شهری اشاره کرد، با این هدف که شهرداری بتواند خلاهای مطالعات قبلی در این زمینه را یافته و برای فعالیت‌های جدید خود از آن بهره برد. مورد دیگر نیز مربوط به برنامه ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ شهرداری است که بخشی از آن توسط پژوهشکده و با کمک اندیشکده حکمرانی مرکز پژوهش‌های مجلس که در پژوهشگر دفتر دارد صورت گرفته است.
ارشدی در ارتباط با این پروژه به عنوان یکی از پروژه‌هایی که جهاد دانشگاهی نیز روی آن کار کرده است، اظهار کرد: حدود ۲۴ میز تخصصی با همکاری دستگاه‌های مختلف، برای احصا ابعاد مختلف برنامه هفتم و برش‌های استانی آن، مشغول به کار شده است تا در نهایت نتایج حاصله برای دستگاه استانداری و در ایجاد سیاست‌گذاری‌های مربوطه مورد استفاده قرار گیرد.
چالش‌های پژوهشکده در تعامل با دستگاه‌های اجرایی و تأمین مالی پروژه‌های پژوهشی
رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی خاطر نشان کرد: این مسئله چالش‌های خاص خود را دارد، اینکه ما بتوانیم با سایر دستگاه‌ها ارتباط داشته باشیم به رایزنی‌هایی نیاز دارد که خیلی وقت‌ها از طریق راه‌های رسمی طی نمی‌شود. از طرفی بروکراسی شدیدی که بین دستگاه‌ها وجود دارد تا بتوانند موارد پژوهشی را به دانشگاه‌ها بدهند، مسئله‌ساز است. همچنین فرایندی که بتواند هزینه‌های پروژه‌ها را تامین کند نیز از چالش‌های جدی این بحث است، در این زمینه هم از سوی سازمان‌ها و هم از سوی بیمه و مسائل مالیاتی مصائبی وجود دارد. برای همین می‌توان گفت که ما با چالش‌هایی جدی در این بستر مواجه هستیم.
او با اشاره به اینکه اگر استادی که برای حل مسئله جامعه، دغدغه دارد به جای این چالش‌ها و درگیری‌ها در سطوح مختلف، مقالات خود را تهیه و تنظیم کرده و در مجلات چاپ کند، حداقل از نظر زمانی و در ارتباط گرفتن با جامعه بسیار پیشی گرفته و عملا سریع‌تر ارتقا می‌گیرد. در حال حاظر ما با چنین مشکلات و چالش‌هایی روبرو هستیم. به دلیل اختلافاتی که میان وزارت علوم و سازمان تامین اجتماعی وجود دارد خیلی از پروژه ها به راحتی نمی‌توانند مفاصا حساب خود را اخذ کنند. یک گروگان‌کشی در این مسایل وجود دارد که عملا ما را با مشکل روبرو می‌کند.
ارشدی ادامه داد: ما دوست داریم وارد جامعه شویم و مسائل آن را احصا کنیم اما عملا وارد چالش‌هایی مانند هزینه‌های وارد شده به استاد و بوروکراسی‌هایی می‌شویم که خیلی‌ها را از ورود به این مسیر باز می‌دارد. من معتقدم که پژوهش باید در اولویت اول ما باشد و وارد متن کتاب‌های درسی شده تا کلاس‌های درسی ما با واقعیت‌های جامعه درگیر شود و نتایج این اقدامات تبدیل شود به رساله، پایان‌نامه و طرح پژوهشی و در نتیجه همه عناصر دانشگاه در خدمت حل مسائل جامعه باشند.
پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی یک پژوهشکده عرضه محور است
این دکتری اقتصاد اسلامی-اقتصاد انرژی، با بیان اینکه به طور کلی دو نوع پژوهشکده عرضه‌محور و تقاضامحور در دانشگاه‌ها وجود دارد، ادامه داد: ما جزء پژوهشکده‌های عرضه محور هستیم چرا که در علوم انسانی، بنیان‌های نظری در اولویت است. اما در بحث منابع سرمایه‌ای، همین الان هم از ما این انتظار می‌رود که بتوانیم پروژه‌هایی را از بیرون بگیریم که البته تا حد زیادی هم در این مسئله موفق بوده‌ایم. پژوهشکده ما در دو سال متوالی، فناور نمونه در سطح دانشگاه در هفته پژوهش داشته است. من در سال گذشته و دکتر افخمی هم امسال به عنوان فناور نمونه برگزیده انتخاب شده‌ایم. هزینه‌های هیئت علمی ما هم، چون مربوط به وزارت علوم می‌شود توسط دانشگاه پرداخت می‌شود.
وی ادامه داد: بخشی از هزینه‌ها نیز توسط پروژه‌های برون دانشگاهی تامین می‌شود که در علوم انسانی، انجام این کار به نسبت پروژه‌های عینی مشکل‌تر است. اتفاقا اگر در این زمینه بتوانیم پژوهشگرانی را تربیت کرده و پروژه‌های پژوهشی انجام دهیم بسیار مهم است، وقف علمی در حوزه های علوم انسانی به راحتی اتفاق نمی‌افتد و راضی کردن واقفین و خیرین دشوارتر است.
ارشدی با تاکید بر وظیفه دولت در این حیطه، خاطر نشان کرد: دولت با این نگاه که این حوزه می‌تواند پشتیبان حوزه علم، صنعت، کشاورزی، پزشکی و امثال آن باشد، به آن کمک کرده و این نوع پژوهش‌ها را پشتیبانی کند. ما هم معتقدیم اگر جامعه در علوم انسانی هزینه کند قاعدتاً از آن بهره خواهد برد، چرا که مهم آن انسانی است که می‌خواهد با صنعت کار کند، مهم آن کارمندی است که در ارتباط با منابع انسانی فعالیت می‌کند و همه این‌ها فعالیت‌ها در واقع به علوم اجتماعی و انسانی وابسته است.
دستاوردهای پژوهشکده در حوزه‌های مختلف
او افزود: ما در پژوهشکده انتشاراتی داریم که تا الان ۱۵ کتاب چاپ کرده است و بخشی از این کتاب‌ها نیز، محصول تحقیقات پژوهشی بوده‌اند. علت پایین بودن این تعداد، دقت بالا در بحث علمی آن بوده و کیفیت در این حوزه در اولویت کار ما قرار گرفته است. تا پایان سال ۱۴۰۲، حدود ۲۵ طرح پژوهشی برون سازمانی، ۲ همایش علمی مردمی‌سازی اقتصاد و الهیات شهر، ۵۰ مقاله علمی پژوهشی، ۱۲ تفاهم نامه با نهادهای مختلف و بیش از ۳۴۰ نشست تخصصی انجام شده است. علاوه بر این‌ها، ۶ نفر فارغ‌التحصیل پسادکتری و در حال حاضر ۱۴ دانشجو استاد محور داریم. هیئت علمی ما نیز بیش از ۲۰۰ واحد درسی، متناسب با تخصص‌های خود در دانشکده‌های مختلف تدریس کرده‌اند.
رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی با اشاره به اینکه حوزه کاری پژوهشکده می‌تواند منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی باشد، تصریح کرد: هیچ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد و ما حتی برای انجام پروژه‌های ملی تشویق می‌شویم که البته با نهادهای مختلف در این زمینه در حال رایزنی هستیم و نمونه آن کاری بود که در وزارت اقتصاد و پیرامون بحث محرومیت‌زدایی انجام دادیم. چند سال پیش هم پروژه‌ای در سطح بین‌الملل و با همکاری یونسکو در ارتباط با کودکان بهزیستی انجام دادیم که گروه علوم تعلیم و تربیت ما آن را پیگیری کرد.
وی افزود: علوم انسانی و پایه جز علومی هستند که باید پشتیبان سایر علوم باشند و به آنها کمک کنند. هر چقدر نظام برای این‌ها هزینه کند و افراد مستعد وارد این دو حوزه شوند، صنعت و پزشکی ما هم می‌تواند رشد بیشتری داشته باشد اما اگر این حوزه‌ها ضعیف شود عملا سایر حوزه‌ها هم دچار مشکل می‌شوند. یکی از معضلات حال حاضر ما این است که علوم انسانی که متناسب با بوم ما باشد و بتواند در حل مسائل جامعه کمک کند دچار مشکلات است و محتوای تولید شده در این زمینه هم که تدریس می‌شود با واقعیت‌های جامعه ایرانی فاصله بسیار دارد. در حال حاضر قرارداد بسیار خوبی داریم و انشاالله سال آینده ۲۳ کتاب در حوزه‌های علوم انسانی و در رشته‌های مختلف با رویکرد اسلامی-ایرانی تدوین و عرضه خواهیم کرد و امید داریم با این روش بخشی از این معضل حل شده و ذیل این روند، تعداد زیادی دانشجو نیز با این رویکرد پرورش پیدا کنند.
انتهای پیام
نظرات