پژوهشگر و متخصص آثار تاریخی در گفت و گو با ایسنا رشد شهرنشینی را تهدیدی برجان آسبادهای نشتیفان خواف به عنوان بزرگ‌ترین اسبادهای جهان دانست و گفت: پیشروی شهرنشینی، خطری جدی برای بقا و اصالت آن‌ها ایجاد کرده است.
علیرضا یاوری، با بیان اینکه آسبادهای نشتیفان تنها یک سازه معمولی نیستند، بلکه گواهی زنده از توانمندی مهندسی و هنر بهره‌گیری از منابع طبیعی در ایران کهن به شمار می‌روند، افزود: این بناها که از دوران صفویه به یادگار مانده‌اند، با خشت و گل و چوب برپا شده و نشان می‌دهند که نیاکان ما چگونه از باد، این نیروی نامرئی، برای آرد کردن غلات و تأمین مایحتاج زندگی استفاده می‌کردند.
وی در ادامه به طراحی کم‌نظیر این آسبادها اشاره و اظهار کرد: معماری این بناها به گونه‌ای است که انرژی مورد نیاز خود را به طور کامل از بادهای موسمی و پرقدرت منطقه تأمین می‌کنند. در واقع، آن‌ها نمونه‌ای درخشان از سازگاری با محیط و بهره‌وری پایدار هستند که در تاریخ معماری ایران کم‌همتا است.
این پژوهشگر میراث فرهنگی به ساختار دوطبقه آسبادها نیز اشاره کرد و افزود: در طبقه همکف فضای اصلی آسیاب قرار دارد و در طبقه بالا، چرخ‌ها و پره‌ها مستقر شده‌اند. علاوه بر این، محفظه‌هایی برای انبار کردن غلات نیز در نظر گرفته شده که نشان از برنامه‌ریزی دقیق و کاربردی این سازه‌ها دارد.
یاوری درباره ابعاد و ویژگی‌های فنی آسبادها توضیح داد: هر آسباد معمولاً شامل هشت اتاقک است که هرکدام دارای شش تیغه متحرک هستند. با وزش باد، این تیغه‌ها به چرخش درمی‌آیند و سنگ‌های آسیاب را به حرکت وا می‌دارند. طول کلی هر سازه نزدیک به ۲۰ متر است و همین ویژگی باعث می‌شود تا بتوانند به شکل مؤثری از نیروی باد استفاده کنند.
وی خاطرنشان کرد: یکی از شگفتی‌های طراحی این آسبادها، ابزاری به نام «تخت وحشت» است. این وسیله در واقع نقش یک سیستم ترمز پیشرفته را ایفا می‌کند و در مواقع ضروری، حرکت سنگ‌های آسیاب را متوقف می‌سازد. چنین ابتکاری نشان می‌دهد که سازندگان این بناها به ایمنی و کنترل فرایند تولید توجه ویژه‌ای داشته‌اند.
این پژوهشگر آثار تاریخی با اشاره به اینکه با اشاره به اینکه این سطح از مهندسی، گواهی از دانش عمیق ایرانیان گذشته در تطبیق با شرایط جغرافیایی و اقلیمی است، بیان کرد: آسبادهای نشتیفان نه تنها در سطح ملی، بلکه در مقیاس جهانی نیز به عنوان شاهکاری تاریخی و فرهنگی شناخته می‌شوند.
وی افزود: با توجه به شرایط خاص آب‌وهوایی منطقه، ایرانیان در گذشته انواع مختلفی از آسبادها را طراحی و اجرا کرده‌اند که علاوه بر کارکرد اقتصادی، از نظر بهره‌گیری از انرژی پاک نیز حائز اهمیت هستند.
یاوری گفت: بر اساس آنچه اعلام شده در شهرستان خواف حدود ۲۰۸ آسباد شناسایی شده که از این تعداد، ۳۴ مورد در نشتیفان، ۳۰ مورد در خود خواف و ۲۸ مورد در برآباد قرار دارند. برای صیانت از این گنجینه تاریخی، در سال ۱۳۸۱ تمامی این آسبادها در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدند.
این پژوهشگر آثار تاریخی با بیان اینکه معرفی جهانی این آثار و به رسمیت شناخته شدن ارزش آن‌ها در عرصه بین‌المللی، از اولویت‌های مهم حوزه میراث فرهنگی باید باشد، اظهار کرد: در سال‌های اخیر، آسبادهای نشتیفان با استقبال چشمگیر گردشگران داخلی و خارجی روبه‌رو شده‌اند.
وی افزود: بر پایه گزارش‌های موجود، سالانه بین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر از این مجموعه بازدید می‌کنند. این روند، فرصتی استثنایی برای رونق اقتصادی منطقه و توسعه صنعت گردشگری فراهم آورده است.
آسبادها کانونی برای معرفی فرهنگ و تاریخ ایران
یاوری اظهار کرد: این آسبادها می‌توانند به عنوان کانونی برای جذب گردشگر و معرفی فرهنگ و تاریخ ایران عمل کنند. از این طریق هم اقتصاد محلی تقویت می‌شود و هم زمینه برای حفظ و انتقال میراث فرهنگی به نسل‌های آینده فراهم می‌آید.
وی تأکید کرد: گسترش گردشگری در نشتیفان علاوه بر درآمدزایی، بستری برای تبادل فرهنگی و آشنایی عمیق‌تر با تاریخ ایران ایجاد کرده است. بازدیدکنندگان با حضور در این مجموعه، با شیوه‌های سنتی آسیاب کردن غلات آشنا می‌شوند و درکی ملموس از زندگی و فرهنگ مردمان گذشته پیدا می‌کنند.
یاوری گفت: این تجربه نه تنها برای میهمانان جذاب است، بلکه به جامعه محلی فرصت می‌دهد تا با نمایش فرهنگ بومی، به توسعه اقتصادی و هویتی منطقه کمک کند.
این پژوهشگر آثار تاریخی با اشاره به اینکه علیرغم تمامی پتانسیل‌ها، توسعه شهری، حریم این میراث تاریخی را به مخاطره انداخته است، افزود: بر اساس آمارهای رسمی، درصد قابل توجهی از آسبادهای منطقه به دلیل غفلت و عوامل انسانی و محیطی در معرض آسیب قرار دارند.
یاوری در این زمینه هشدار داد: حفاظت از این بناها مسئولیتی خطیر و فراتر از یک وظیفه اداری است. ما به عنوان نسل حاضر، موظفیم این امانت تاریخی را سالم به آیندگان بسپاریم.
وی با اشاره به اینکه آسبادهای نشتیفان امروزه نه تنها به عنوان یک اثر تاریخی، بلکه نمادی از پایداری و همزیستی با طبیعت می‌توانند الهام‌بخش جامعه امروز باشند، خاطرنشان کرد: آن‌ها به ما می‌آموزند که چگونه می‌توان با بهره‌گیری از شرایط محیطی، زندگی بهتری ساخت و از منابع طبیعی به شکل خردمندانه‌ای استفاده کرد.
یاوری افزود: تأکید بر حفاظت از آسبادها و معرفی آن‌ها به عنوان مقاصد گردشگری، می‌تواند به توسعه پایدار منطقه بینجامد. با توجه به جذابیت این مجموعه، ایجاد زیرساخت‌هایی مانند اقامتگاه‌های بومی، مراکز پذیرایی و دفاتر راهنمایی می‌تواند به رونق اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی کمک شایانی کند.
وی تصریح کرد: توسعه گردشگری در این منطقه می‌تواند درآمدهای منطقه را ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش دهد. همچنین، در صورت معرفی شایسته این آثار در سطح جهانی، پیش‌بینی می‌شود تعداد بازدیدکنندگان تا دو برابر رشد کند.
حفاظت از این میراث، سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای روشن و پایدار
این پژوهشگر آثار تاریخی بیان کرد: برای تحقق این اهداف، برنامه‌ریزی فرهنگی و آموزشی از ضروریات است. برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای گردشگران و مردم بومی درباره تاریخ و معماری آسبادها، می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی و حس مسئولیت‌پذیری کمک کند؛ ضمن اینکه به موازات آن، راه‌اندازی نمایشگاه‌های دائمی و موقت نیز در جذب مخاطب و تقویت پیوندهای فرهنگی مؤثر خواهد بود.
وی گفت: علاوه بر این، ایجاد همکاری‌های بین‌المللی با نهادهای متولی میراث فرهنگی در دیگر کشورها می‌تواند به انتقال تجربیات و دانش فنی منجر شود. تشکیل شبکه‌ای از کارشناسان و پژوهشگران حوزه میراث فرهنگی، زمینه‌ساز تبادل اطلاعات و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی برای پروژه‌های حفاظتی و توسعه گردشگری خواهد بود.
یاوری با تأکید بر اینکه آسبادهای نشتیفان تنها یک اثر تاریخی نیستند، بلکه نمادی از آینده‌ای پایدار و سازگار با محیط‌زیست نیز به شمار می‌روند، اظهار کرد: این سازه‌ها به ما یادآوری می‌کنند که با تکیه‌بر دانش بومی و احترام به طبیعت، می‌توان در برابر چالش‌های اقلیمی ایستادگی کرد و منابع طبیعی را برای نسل‌های آینده حفظ نمود؛ بنابراین، حفاظت از این میراث، تنها یک اقدام فرهنگی نیست، بلکه سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای روشن و پایدار است.
وی افزود: با در نظر گرفتن روند رو به رشد گردشگری و اهمیت حفظ میراث فرهنگی، آسبادهای نشتیفان می‌توانند به الگویی موفق در زمینه گردشگری پایدار و حفاظت از محیط‌زیست تبدیل شوند.
این پژوهشگر آثار تاریخی خاطرنشان کرد: این سازه‌ها تبلور همزیستی انسان و طبیعت و بهره‌وری از منابع تجدیدپذیر هستند و با برنامه‌ریزی دقیق و همکاری‌های بین‌المللی می‌توان آینده بهتری برای آن‌ها و جامعه محلی رقم زد.
انتهای پیام
نظرات