سلامتی و تندرستی به معنای تأمین رفاه کامل جسمانی، روانی و اجتماعی است. اگر فردی هیچ‌گونه مشکل روانی، اجتماعی و اقتصادی نداشته باشد، به این وضعیت سلامت یا تندرستی می‌گویند. سلامت معنوی بعد مهم و تاثیرگزاری از سلامت در افراد محسوب می‌شود. این مقوله به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های سلامت انسان، به فرد کمک می‌کند تا با چالش‌های زندگی بهتر کنار بیاید، از زندگی خود لذت ببرد و در شرایط موجود به بهترین نسخه از خود دست یابد؛ به‌ویژه در مورد بیماران سرطانی که معمولاً با ناامیدی و اضطراب‌های فراوانی مواجه هستند. به‌طوری‌که توجه به نیازهای معنوی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی آن بیماران کمک کند.

می‌توان گفت که سلامت معنوی بعد مهمی از سلامت در افراد جامعه و پایه‌ای تاثیرگذار در چهارچوب ابعاد سلامت است. ابعاد دیگری در تعریف سلامتی، نظیر سلامت جسمی، ذهنی، اجتماعی و سلامت معنوی در کیفیت جامعه اثرگذار هستند. سلامت معنوی به‌عنوان فاکتوری حفاظتی در ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها محسوب می‌شود، ضمن آنکه می‌توان از سلامت معنوی به‌عنوان راهبردی موفق و کمک‌کننده به زندگی انسان در همه‌ی مراحل و حوزه‌های زندگی، شامل موقعیت‌های پر از استرس و بیماری‌ها و حتی مرگ یادکرد. براساس مطالعات انجام‌شده، سلامت معنوی عامل درمانی مهمی در فرایند معالجه بیماران محسوب می‌شود.

زمانی‌که انسان از لحاظ معنوی در وضعیت بهتری قرار گیرد، احتمالاً رفتارهای اجتماعی مثبت‌تری را از خود نشان می‌دهد. این امر می‌تواند به کاهش حس ناامیدی کمک کند، زیرا افراد بااحساس رضایت و امید بیش‌تری زندگی می‌کنند. این سلامت به‌عنوان فاکتوری حفاظتی در ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها محسوب می‌شود، ضمن آنکه می‌توان از سلامت معنوی به‌عنوان راهبردی موفق در همه‌ مراحل و حوزه‌های زندگی، شامل موقعیت‌های پر از استرس و بیماری‌ها و حتی مرگ یاد کرد.

احمد حمصیان، استاد معارف و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان در تعریف مؤلفه‌های سلامت به ایسنا می‌گوید: دو مؤلفه سلامت، یکی مؤلفه جسمانی و دیگری مؤلفه روحی‌روانی مطرح است. در مؤلفه‌های سلامت جسمانی، عوامل ژنتیکی اهمیت بسیاری دارند که اگر پدر و مادر، وراثت سلامت را حفظ کرده باشند، به فرزندان انتقال پیدا می‌کند.

 وی با بیان اینکه تغذیه سالم همراه با عوامل ژنتیکی تأثیرگذار است، می‌افزاید: محیط‌زیست سالم نیز بسیار مهم است. عواملی همچون هوای خوب، آب سالم و سرپناه مناسب، در کنار خواب کافی و استراحت، نقش اساسی در سلامت جسمی ایفا می‌کنند. برقراری روابط سالم و مثبت با اطرافیان، به‌عنوان یکی دیگر از مؤلفه‌های سلامت جسمی، حائز اهمیت است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان با اشاره به اهمیت عوامل جسمانی و مؤلفه‌های روحی و روانی ادامه می‌دهد: عشق به‌عنوان اولین عامل در مؤلفه‌های روحی و روانی، ایفای نقش می‌کند. برقراری دوستی و رابطه مناسب با دیگران، ازجمله صفات پسندیده‌ای هستند که باعث شکل‌گیری تعامل می‌شوند. به عبارت ساده‌تر، مردم‌داری ازجمله مهارت‌هایی هست که باید در زمینه سلامت روان کسب شود.

حمصیان بیان می‌کند: پذیرش و توجه به خود، اعتمادبه‌نفس را تقویت کرده و درنتیجه موجب می‌شود که دیگران ما را با همان شخصیت و شرایطی که داریم، بپذیرند. این اعتمادبه‌نفس متقابل، آرامش و امنیت را در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به دنبال دارد. سلامتی مهم‌تر از نداشتن بیماری است. وقتی انسان، تندرستی و شادابی داشته باشد، می‌گویند سالم است، زیرا ممکن است کسی بیمار نباشد، اما احساس تندرستی و شادابی هم نداشته نکند.

وی در ادامه می‌گوید: برای شناخت دقیق از مفهوم سلامتی، باید نسبت آن را با شش مفهوم از مفاهیم اصلی زندگی بسنجیم و جایگاه هر موضوعی را نسبت به شش مقوله ارزیابی کنیم. آنتولوژی، اپستولوژی، متدولوژی، آکسیونولوژی، آنتروپولوژی و سوسیولوژی این شش مفهوم اساسی هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان با اشاره به اینکه هستی شناسی مهم‌ترین مفهوم است، مطرح می‌کند: آنتولوژی یا هستی‌شناسی، دانشی است که به بررسی هستی و جایگاه انسان در آن می‌پردازد. مهم است که بدانیم هستی چیست و هویت انسان در این هستی چگونه تعریف می‌شود. 

حمصیان در پایان می‌افزاید: شناخت‌شناسی یا اپولوژی مقوله‌ای است که به مفهوم‌شناسی و شناخت انسان نسبت به خود، محیط و جهان اطرافش می‌پردازد. باید بررسی کنیم که آیا انسان می‌تواند نسبت به اطرافش، خود و خالقش شناخت، معرفت و آگاهی پیدا کند یا خیر؟ برخی منکر این توانایی هستند و برخی دیگر آن را تأیید می‌کنند، اما انسان باید بداند که شناخت او از جهان چگونه است. انسان باید اهمیت شناخت از خود و جهان هستی را برای بهبود سلامت و کیفیت زندگی خود درک کند.

کیفیت پروسه درمان با بالا بردن سلامت معنوی بیماران

روح‌الله موسوی‌زاده، عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و کارشناس سلامت و مراقبت معنوی در بیماران نیز به ایسنا می‌گوید: سلامت فقط سلامت جسم نیست. سلامت عاطفی اجتماعی و سلامت معنوی هم در کنار جسم اهمیت زیادی دارد. یک بیمار با سلامت معنوی می‌تواند به‌سلامت جسم خود کمک کند.

وی می‌افزاید: سلامت معنوی به‌عنوان یک بعد مهم و کلیدی از سلامت کلی انسان‌ها شناخته‌شده است و تأثیرات آن روی سلامت جسمی و روانی به‌وضوح دیده می‌شود.

عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ادامه می‌دهد: در حوزه نیازهای معنوی که یک بیمار دارد به‌خصوص بیماران صعب‌العلاج با چالش‌هایی مانند ارتباطات اجتماعی و خانوادگی مواجه هستیم. چالش‌های که گاهی با بروز ناامیدی و فاصله بین بیمار و خدای متعال هم مشاهده می‌شود که اثر مستقیم بر کیفیت زندگی بیمار دارد.

موسوی‌زاده بابیان اینکه هدف اصلی ما در بیمارستان، به‌ویژه در زمینه بیماران سرطانی، پاسخ به نیازهای معنوی است، بیان می‌کند: بسیاری از بیماران در مواجهه با بیماری‌های جدی مانند سرطان، با بحران‌های عاطفی و معنوی روبه‌رو می‌شوند. این بحران‌ها می‌تواند شامل ناامیدی، احساس تنهایی و حتی چالش‌هایی در ارتباطات خانوادگی و اجتماعی باشد. اگر نیازهای معنوی پاسخ داده نشود کیفیت زیست پایین می‌آید و این بی‌پاسخی سلامت جسمی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

وی ادامه می‌دهد: تصور کنید بیماری که ناامید است و برای درمانش هیچ اقدامی نمی‌کند. یا فرض کنید روابط خانوادگی‌اش تحت تأثیر بیماری قرارگرفته است در اینجاست که بیمار و خانواده نیازمند مراقبت معنوی می‌شوند.

عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بابیان اینکه وابستگی مذهبی و انجام اعمال مذهبی باعث سلامت، بهبود و شفای بیمار می‌شود، اظهار می‌کند: امید از دریچه مذهب وارد زندگی می‌شود، البته که هدف ما بهبود بیمار با رفع نیازهای مذهبی و معنوی نیست؛ چراکه درمان بیمار راه و روش پزشکی و علمی خودش را دارد، اما بالا بردن سلامت معنوی بیمار می‌تواند کیفیت پروسه درمان را بالا ببرد.

وی در پایان می‌افزاید: سلامت معنوی نه‌تنها بر کیفیت زندگی فردی تأثیر دارد، بلکه می‌تواند به ایجاد یک جامعه سالم‌تر و پایدارتر نیز کمک کند. سلامت معنوی اثر مثبتی بر جسم هم دارد. موارد زیادی را شاهد بوده‌ایم که فرد بعد از مصرف مسکن‌های قوی باز نیازمند مشاوره معنوی برای کاهش و تسلط بر درد بوده است. بعد از مشاوره‌های معنوی درد به‌شدت کاهش پیداکرده یا روند درمان تسریع بخشیده شده است.

به گزارش ایسنا، افرادی که از نظر معنوی سالم‌تر هستند، معمولاً دارای سیستم ایمنی قوی‌تری هستند و با استرس‌ها و چالش‌های زندگی بهتر کنار می‌آیند. این افراد روابط اجتماعی بهتری دارند و احساس رضایت بیشتری از زندگی خود تجربه می‌کنند. سلامت معنوی از معدود مؤلفه‌هایی است که در زندگی اکثر انسان‌ها با وضوح تأثیرات خود را عیان می‌کند. این حس را زمانی که به زیارت رفته‌ایم یا در یک مراسم مذهبی شرکت کرده‌ایم، می‌توانیم به‌خوبی تجربه کنیم.

انتهای پیام