به گزارش ایسنا، زندگی خانوادگی همانند یک مسیر رشد پیوسته است که در هر مرحله از آن، افراد باید با تغییرات جدیدی کنار بیایند. یکی از این تغییرات بزرگ، ورود خانواده به مرحله‌ای است که فرزندان ازدواج کرده و یا به طریقی دیگر خانه را ترک می‌کنند؛ دوره‌ای که به آن «آشیانه خالی» گفته می‌شود. در این دوره، خانواده‌ها نه تنها باید با غیبت فرزندان کنار بیایند، بلکه باید نقش‌های خود را بازتعریف کرده و شیوه ارتباطشان با یکدیگر را تغییر دهند. گاهی این تغییرات ساده نیستند و فشار روانی و هیجانی زیادی به والدین، به‌ویژه مادران وارد می‌کند. از همین رو، شناخت بهتر این مرحله می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند تا با مشکلات کمتری روبه‌رو شوند.

بررسی‌های روانشناختی پیشین نشان داده‌اند که خانواده‌ها در گذر از هر مرحله از چرخه زندگی، با چالش‌هایی مواجه می‌شوند. در دوران آشیانه خالی، والدین باید با هویت جدید خود کنار بیایند و نقش تازه‌ای در زندگی فرزندان و شریک زندگی خود ایفا کنند. مطالعات مختلف در دنیا تاکید کرده‌اند که عدم توانایی در سازگاری با این تغییر می‌تواند منجر به مشکلات روانی، احساس تنهایی و کاهش کیفیت زندگی شود. به همین دلیل، بررسی تجارب زیسته والدین در این دوره اهمیت زیادی دارد؛ چرا که کمک می‌کند نیازهای این گروه بهتر شناخته شود و مداخلات حمایتی مؤثرتری طراحی گردد.

در همین راستا، رویا منتظری از گروه مشاوره دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، با همکاری دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشی انجام داده‌اند. آن‌ها در این تحقیق به بررسی تجربه مادران ایرانی از دوره پس از ازدواج فرزندانشان پرداخته‌اند.

برای انجام این پژوهش، محققان به سراغ مادرانی رفتند که همه فرزندانشان ازدواج کرده بودند. جامعه مورد مطالعه شامل مادران ساکن شهر تهران در سال ۱۴۰۰ بود. بدین منظور، محققان از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با مادران گفتگو نموده و سپس داده های حاصل را مورد تفسیر و تجزیه و تحلیل قرار دادند.

نتایج به دست آمده نشان می دهند که خروج فرزندان از خانه، تغییرات گسترده‌ای در زندگی مادران ایجاد می‌کند. شش محور اصلی در این تجربه‌ها شناسایی شد: درک مادر از فرزند، انتخاب همسر فرزند، خروج فرزند از خانه، نقش والدگری پس از ازدواج فرزند، تغییر کیفیت رابطه با همسر و نیازهای دوران سالمندی.

در این میان، مشخص شد که مادران همچنان احساس مسئولیت سنگینی نسبت به فرزندان دارند و حتی پس از ازدواج فرزندان نیز نقش حمایتی خود را حفظ می‌کنند.

همچنین یافته‌ها نشان دادند که کیفیت رابطه زناشویی مادران در دوران آشیانه خالی می‌تواند تحت تاثیر نحوه مدیریت این دوره قرار گیرد. برخی از مادران توانستند این دوره را فرصتی برای تقویت رابطه با همسر خود ببینند، در حالی که گروهی دیگر با احساس تنهایی، غم و دوری از نقش‌های قبلی خود روبرو شدند. از سوی دیگر، ورود عروس یا داماد به خانواده نیز چالش‌های جدیدی برای مادران ایجاد کرده بود.

اطلاعات تکمیلی پژوهش حاکی از آن هستند که فرهنگ ایرانی با تاکید بر پیوندهای عاطفی قوی بین والدین و فرزندان، تجربه آشیانه خالی را به تجربه‌ای عاطفی‌تر و گاه دشوارتر تبدیل می‌کند. وابستگی هیجانی شدید، فشارهای اجتماعی و اهمیت سنتی نقش مادرانه، باعث شده که خروج فرزندان از خانه در ایران نسبت به فرهنگ‌های فردگرا، فشار روانی بیشتری برای مادران ایجاد کند.

در عین حال، برخورداری از تحصیلات بالاتر در مادران می تواند به آن ها کمک کرده تا با این تغییر بهتر سازگار شوند و از راهبردهای مقابله‌ای مؤثرتری استفاده کنند.

این نتایج جالب در فصلنامه «پژوهش‌های کاربردی روانشناختی» منتشر شده‌اند؛ نشریه‌ای که وابسته به دانشگاه تهران است و به چاپ پژوهش‌های علمی با هدف کاربردی کردن یافته‌های روانشناسی در جامعه می‌پردازد.

انتهای پیام