دکتر علی غلامی فرد در گفت‌وگو با ایسنا، بیان کرد: تنوع زیستی، گوناگونی بین موجودات زنده از همه منابع از جمله اکوسیستم‌های خشکی، دریایی و دیگر اکوسیستم‌های آبی و مجموعه‌های اکولوژیکی که آن‌ها بخشی از آن هستند، است؛ این شامل تنوع درون‌گونه‌ای، بین‌گونه‌ای و اکوسیستم‌ها می‌شود.
وی با بیان اینکه تنوع زیستی گوناگونی حیات در تمام جلوه‌های فراوان و ابعاد آن است، خاطرنشان کرد: تنوع زیستی به‌عنوان موهبتی الهی و بی‌نظیر دارای سه مؤلفه اصلی شامل تنوع اکولوژیکی، ژنتیکی و ارگانیسمی است که هرکدام از آن‌ها برای خود زیر سطح‌هایی دارند.
عضو هیات علمی گروه زیست‌شناسی دانشگاه لرستان اضافه کرد: در این میان، ارزیابی تنوع زیستی و از طریق تنوع ارگانیسمی آسان‌تر است به این شرط که یک معیار برای تنوع زیستی در نظر گرفته شود که قابل ارزیابی و شمارش باشد و در این راستا به دنبال معیار رایجی مثل غنای گونه‌ای (تعداد گونه‌ها) می‌رویم که این طرز کار برای ارزیابی و مدیریت حفاظت از تنوع زیستی و نیز هر اقدامی در هر حوزه تنوع زیستی (شامل بهره‌برداری پایدار و حفاظت از آن) مناسب‌تر است که با معیار رایج غنای گونه کار شود.
غلامی فرد بیان کرد: تنوع زیستی خدمات زیادی به ما و همه موجودات زنده می‌دهد که این خدمات و کارکردهای تنوع زیستی را در قالب ارزش‌های تنوع زیستی می‌شناسیم که به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند که برخی از این ارزش‌ها قابلیت تجارت یا ارزش‌گذاری مادی دارند و برخی چنان ارزشمندند که قابلیت ارزش‌گذاری مادی و خریدوفروش مستقیم ندارند که مورد اخیر برای حیات کره زمین و موجودات آن بسیار ارزشمندتر و منحصربه‌فرد است.
وی ادامه داد: این مجموعه خدمات بی‌نظیری را که از اکوسیستم‌ها به‌واسطه ماهیت وجودی تنوع زیستی دریافت می‌کنیم در عمل غیرقابل قیمت‌گذاری هستند، مانند تشکیل و حفظ خاک، تنظیم اتمسفری، تنظیم آب‌وهوا و میزان گازهای اتمسفری که سر جای دقیق خود باشند، برای نمونه دیگر، گرده‌افشانی حشرات که بخشی از خدمات تنوع زیستی است که ما حتی کمتر به اهمیت و ارزش واقعی آن‌ها توجه می‌کنیم.
عضو هیات علمی دانشگاه لرستان تصریح کرد: برای مثال، اگر یک سال گرده‌افشانی حشرات از بین برود آن زمان است که اثرهای منفی آن را بر روی میزان و کیفیت تولید میوه‌ها و تولید عسل می‌بینیم!
غلامی فرد با اشاره به تأثیر ریزگردها بر زاد و ولد جانوران، گفت: در این رابطه باید دو عامل مهم را در نظر بگیریم؛ نخست اینکه ریزگردها منشأ داخلی دارند یا خارجی و دوم اینکه آیا انسان‌ها مستقیم یا غیرمستقیم بر این پدیده ناخوشایند زیست‌محیطی نقش داشته‌اند؟ که مسلماً تأثیرات منفی فعالیت‌های انسان‌ها بر کارکردهای تنوع زیستی و حفظ منابع محیط‌زیست به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم است.
وی با اشاره به علت تولید ریزگردها، اظهار کرد: باید به دنبال کانون یا کانون‌های تولید ریزگرد در منطقه باشیم که آیا این ریزگردها از داخل خودِ اکوسیستم‌ها به وجود آمده است یا از بیرون؟ یعنی در مثال، اگر زمانی یک تالابی آب داشته است و خدمات تنظیم آب‌وهوا، تأمین آب برای کشاورزی، زیستگاه موجودات مختلف، حفظ روحیه نشاط و گردشگری برای مردم و غیره داشته است و در حال حاضر به دلیل کم‌بارشی یا برداشت بیش از اندازه از ورودی آب تالاب یا سفره‌های زیرزمینی (از دست رفتن حق آبه آن) این تالاب خشک شده است، اثرات آن بر منطقه و تولید ریزگردها چگونه است؟
عضو هیات علمی دانشگاه لرستان خاطرنشان کرد: امروزه خشک شدن تالاب‌های کم‌نظیر ایران یکی از عوامل تولید ریزگرد است. تالاب‌های ارزشمند زیادی را داشته‌ایم که خشک شده‌اند یا کاهش کیفیت زیستگاه پیدا کرده‌اند و الان اثرات منفی که از خشک شدن آن‌ها بر همه جوانب زندگی انسانی و موجودات دیگر است را چه کسی می‌تواند ارزیابی کند و به عبارت دیگر چگونه می‌توان کارکردهای مفید زیست‌محیطی ازدست رفته تالاب‌ها را برای همه موجودات (در اینجا جانوران) جبران کرد؟
غلامی فرد اضافه کرد: در موارد دیگر، منبع ریزگردها خارج از کشور خودمان است و همچنین باید اثرات منفی آن را در ارتباط با کانون‌های تولید ریزگرد داخلی و به‌صورت آبشاروار در نظر بگیریم، یعنی اقدام‌های زیستی محیطی مثبت یا منفی، اثرات سلسله مراتبی قوی‌تری در ادامه مسیر دارند.
وی بیان کرد: پیچیدگی‌های زیستی یک گونه جانوری را کسی به‌دقت نمی‌تواند ارزیابی کند، چون یک‌گونه در ارتباط با محیط خود و دیگر گونه‌ها زیست می‌کند، یعنی این چرخه حیات بسیار متنوع و پیچیده «و در عین حال ساده» است، ساده از این منظر که همه جانوران باید مسئولیت‌پذیری خود را در این نظام خلقت زیستی به‌خوبی اجرا کنند تا بتوانند ضامن بقای گونه خود و دیگرگونه‌های وابسته باشند و این از زیبایی‌های نظام آفرینش است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر گونه‌های گیاهی کمتری و توده زیستی کمتری از آن‌ها بروید، خوراک کمتری برای جانوران مصرف‌کننده از گیاهان و از جمله حشرات تولید می‌شود و این حشرات خود در چرخه زیستی، غذای گونه‌های بزرگ جثه تر شکارگر هستند و ما یک نظم از چرخه یا هرم غذایی را می‌بینیم که تولید توده زیستی، یک اساسی از موجودات زنده ریز تا بزرگ دارد؛ زمانی که یک جانوری شرایط مطلوب زیستی برایش فراهم شود مسلماً بهتر می‌تواند تولیدمثل کند تا ضامن بقای ژنوم (گونه) خود باشد و با ایجاد زاده‌های بیشتر نرخ رشد و بقا و تولید توده زیستی را هم بالا می‌برند که حیات و تولیدمثل گونه‌های دیگر هم به آن وابسته است.
غلامی تصریح کرد: یک منبع آبی (در اینجا تالاب‌ها و رودخانه‌ها) کارکردهای زیستی زیاد و متنوعی دارد و الان خشک شده است و مستقیماً جانورانی از این زیستگاه حذف شده‌اند و ریزگرد از آن بلند می‌شود و این ریزگردها مشکلات زیادی را برای تنفس و فتوسنتز گیاهان و درختان حمایت‌کننده جانوران و زیستگاه‌ها به دنبال دارند و اگر این گردوخاک با از بین رفتن پوشش گیاهی همراه شود، ریزگردها اثر مستقیم و غیرمستقیم خود را بر کاهش میزان بارش‌ها، کاهش کیفیت و اکسیژن آب‌ها، کاهش کیفیت زیستگاه‌های مختلف و حیات گونه‌های درون زیستگاه‌ها می‌گذارند.
وی تصریح کرد: قطعاً وقتی منابع مختلف زیستی شامل آب‌های شیرین کم شود، به تبع آن کمیت و کیفیت زیستگاه‌ها نزول می‌کند و اثرهای مختلف آن بر تولیدمثل و نرخ باروری و بقای گونه‌های مختلف جانوران است و در نتیجه رسالت زیست‌محیطی ما، بهره‌برداری پایدار و دانش‌محور از منابع مختلف تنوع زیستی، ضمن حفاظت اصولی از تنوع زیستی و لزوم اقدامات آگاهانه و آینده نگرانِ مدیریتی برای حفاظت از منابع متعدد تنوع زیستی برای نسل‌های آینده است.
انتهای پیام
نظرات