به گزارش ایسنا، حذف صفر از واحد پولی یک کشور یا به اصطلاحی «بازتعریف پول»، تدبیری است که توسط برخی کشورها (غالبا بر اثر تورم) انجام می‌گیرد و تاریخ نمونه‌های زیادی از حذف صفر و یا بازتعریف پول را به خود دیده است که اغلب این اصلاحات در کشورهای در حال توسعه، توسعه نیافته و یا دوره پس از جنگ، رخ داده است.  

بازتعریف پول

این اقدام، یک ابزار کمکی است که با کاهش عرضه پول همراه و بیشتر با نیت از بین بردن اثرات ابرتورم به کار گرفته می‌شود، اما به خودی خود، بیشتر یک تهدید است تا اینکه درمان باشد. چرا که مردم برای محافظت از سرمایه خود از تکانه‌های تورمی، دارایی‌های سنگین یا ارزهای خارجی را خریداری می‌کنند که در نتیجه تورم ممکن است بیشتر تشدید شود.

بازتعریف پول یا حذف صفر، فرآیندی است که طی آن ارزش ظاهری اسکناس‌ها یا سکه‌هایی که به عنوان واحد پولی رایج مورد استفاده هستند، تغییر می‌کند. تورم یکی از دلایل بازتعریف پول است، چراکه متعاقب آن، واحد پولی با تورم بی‌ارزش می‌شود و در نتیجه صفرهای بیشتری در واحد پولی استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید:

حذف چهار صفر از پول ملی روی میز آقای رئیس

در دوران تورم، به طور پیوسته قدرت خرید کاهش می‌یابد و قیمت کالاها و خدمات با اعداد بیشتری، اعلام می‌شود که اگر این اعداد به طور فزاینده‌ای زیاد شوند، می‌تواند مبادلات روزمره را به دلایل گوناگون مختل کند. به همین دلیل، ممکن است، سیاستگذاران پولی، برای حل این چالش از روش‌هایی همچون «بازتعریف پول» استفاده کنند که در این روش، یک واحد جدید جایگزین واحد قبلی می‌شود که در آن با ثابت کردن واحد قبلی و تبدیل آن به واحد جدید انجام می‌شود. به عبارتی؛ این عمل با حذف تعدادی صفر از واحد پول قبلی و تبدیل آن به واحد پول جدید انجام می‌شود.

پیدا و پنهان حذف صفر!

به عقیده صاحب نظران حوزه پولی، تغییر ارزش پول با کاهش ارزش پول تفاوت دارد؛ چراکه به جای تغییر ارزش واقعی آن، نمایش عددی یک ارز را ساده می‌کند.  

نگاهی به تاریخچه حذف صفر از پول ملی کشورها، نشان می‌دهد که چندین کشور برای حذف حداقل سه صفر از پول ملی خود اقدام کرده‌اند. این کار بارها در کشورهایی مانند بلغارستان، آرژانتین، رومانی، ترکیه و برزیل، عملیاتی و اجرا شده اما از نگاهی اقتصادی کارشناسان پولی،  حذف صفرها از پول ملی تنها در صورتی می‌تواند به خوبی محقق شود که در دوره مشابه، سیاست‌های کاهش تورم به طور همزمان اجرایی شود و باید از اثرات مثبت و ابعاد روانی آن برای ایجاد ارزش و کنترل تورم استفاده کرد.

تجربه کشورها

ترکیه؛ کشور ترکیه نیز در مقاطعی با تورم مزمن مواجه بود و واحد پول آن (لیر) به سرعت ارزش خود را از دست داد. ترکیه در سال ۲۰۰۵ با کاهش ۶ صفر از واحد پول خود، آن را بازتعریف کرد و یک میلیون لیر ترکیه به یک لیر جدید ترکیه تبدیل شد.

این تغییر موجب افزایش اعتماد به این ارز شد، چراکه دردسر مواجهه با اعداد زیاد در معاملات روزمره را از بین برد. با این حال، فشارهای تورمی همچنان بر لیر جدید ترکیه تأثیر می‌گذارد و منجر به کاهش بیشتر ارزش آن می‌شود.

زیمبابوه؛ کشور زیمبابوه در اواخر دهه ۲۰۰۰ تورم شدیدی را تجربه می‌کرد که منجر به چاپ اسکناس‌های نجومی شد. این کشور اما در سال ۲۰۰۸ واحد پول خود را بازتعریف کرد و ۱۰ صفر از آن حذف کرد. 

در حالی که این تغییر، انجام معاملات را در این کشور ساده کرد، اما به کاهش ابرتورم موجود در این کشور کمکی نکرد. در نهایت به کلی زیمبابوه واحد پول خود را کنار گذاشت و از ارزهای خارجی مانند دلار آمریکا و رَند (Rand) (واحد پول آفریقای جنوبی) استفاده کرد. 

آرژانتین؛ رکود اقتصادی آرژانتین در اواخر سده بیستم به طور قابل توجهی ارزش پول ملی آن را کاهش داد که در سال ۱۹۹۲ بحران افزایش قیمت دلار را به همراه داشت. در نهایت دولت آرژانتین اقدام به حذف چند صفر از ارز خود به منظور کنترل تورم به شدت در حال افزایش کرد. در سال ۱۹۶۰، زمانی که آرژانتین دو صفر از پول ملی خود را حذف کرد، ارزش پزو در آرژانتین معادل در مقابل ارزش دلار ثابت شد. اما در طول دهه ۱۹۸۰ هر ۱۸ هزار پزو با یک دلار مبادله می‌شد. 

در دوران تورم، به طور پیوسته قدرت خرید کاهش می‌یابد و قیمت کالاها و خدمات با اعداد بیشتری، اعلام می‌شود که اگر این اعداد به طور فزاینده‌ای زیاد شوند، می‌تواند مبادلات روزمره را به دلایل گوناگون مختل کند. به همین دلیل، ممکن است، سیاستگذاران پولی، برای حل این چالش از روش‌هایی همچون «بازتعریف پول» استفاده کنند که در این روش، یک واحد جدید جایگزین واحد قبلی می‌شود که در آن با ثابت کردن واحد قبلی و تبدیل آن به واحد جدید انجام می‌شود.

با این حال، در سال ۱۹۸۳ دولت آرژانتین تصمیم گرفت مجددا چهار صفر را از پول ملی خود حذف کند، اما ناکام ماند و سرانجام در دهه ۱۹۹۰ با حذف چهار صفر از پول خود، به هدف مورد نظر رسید و تورم چشمگیر خود را به میزانی کاهش داد. 

غنا؛ واحد پول غنا (Cedi) از تورم بالا و عدم اعتماد رنج می‌برد و دولت این کشور در سال ۲۰۰۷ با حذف چهار صفر، واحد پول خود را بازتعریف کرد در نهایت، این تغییر به تسهیل معاملات و القای اعتماد به این ارز کمک کرد و پس از آن غنا به اصلاحات اقتصادی برای حفظ ثبات و جلوگیری از کاهش ارزش بیشتر پول خود ادامه داد. 

ونزوئلا؛ در دهه های اخیر، ونزوئلا با یکی از بدترین تورم‌های طول تاریخ مواجه شد که منجر به پیدایش ارقام نجومی برای ارز آن بولیوار(Bolivar) شد. این کشور نیز در سال ۲۰۱۸ واحد پول خود را بازتعریف کرد و با حذف پنج صفر، واحد پولی جدید یعنی «سوبرانو بولیوار» یا «ساورین بولیوار» را ایجاد کرد. این بازتعریف به رفع مشکلات اساسی اقتصاد ونزوئلا کمکی نکرد و تورم فوق العاده در این کشور ادامه یافت. ارزش این پول جدید به سرعت کاهش یافت و باعث آشفتگی بیشتر اقتصادی شد. 

مجارستان؛ ابرتورم مجارستان و پس از آن «بازتعریف پول» این کشور در سال‌های ۱۹۴۵ و ۱۹۴۶ به بالاترین میزان در کل تاریخ سیستم مالی جهان تبدیل شد. اقتصاد این کشور در اثر جنگ ویران شده بود و قیمت‌ها هر ۱۵ ساعت دو برابر می‌شد و کنترل گردش مالی غیر ممکن شده بود. به طوری که بزرگترین اسکناس پنگو (pengo) در زمان بازتعریف پول، ۱ سکستیلیون (۱۰ با ۲۱ صفر مقابل آن) بود. سرانجام در اول آوت ۱۹۴۶، ارز فورینت (forint) معرفی شد که به طور کلی در کنار سایر اقدامات، از اصلاحات موفقیت آمیز (در قیاس یا شرایط قبلی این کشور) به شمار می‌رود. 

فدراسیون روسیه؛ اقتصاد تک‌بعدی این کشور که وابسته به صادرات نفت بود بر اثر کاهش قیمت نفت در سال ۱۹۹۷ با شکست روبرو شد. دولت روسیه برای جبران کسری بودجه به روش‌هایی نظیر چاپ پول، انتشار اوراق قرضه کوتاه مدت دولتی و همچنین حذف صفر از روبل متوسل شد که در نهایت منجر به افزایش قیمت‌ها شد. 

در اوایل سال ۱۹۹۸، سه صفر از روبل روسیه حذف شد، اما این امر مشکلات ساختاری اقتصاد این کشور را برطرف نکرد و در ماه اوت همان سال (۱۹۹۸) ورشکستگی ملی به دنبال داشت. این کار در ابتدا تا حدودی مشکلات داخلی این کشور را حل کرد، البته به ضرر سرمایه‌گذاران تمام شد. پس از ورشکستگی، اقتصاد روسیه به تدریج سر پا شد، با این حال، «بازتعریف پول» در روسیه به عنوان نمونه‌ای از یک سیاست اقتصادی ناموفق شناخته می‌شود. 

سیرالئون؛ اخیرا کشور سیرالئون نیز واحد پولی خود را در سال ۲۰۲۲ بازتعریف کرده است و این عمل بیش از آنکه به نفع این کشور باشد، به ضرر آن تمام شده است، اما برای شرح تاثیرات کلی آن باید بیشتر منتظر ماند. 

تا امروز نزدیک به ۲۰ کشور حداقل یک بار اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کرده و در ۱۰ کشور این اتفاق دو بار رخ داده است. در برخی کشورها نیز این راهکار بیش از دو بار مورد استفاده قرار گرفته است. به عنوان مثال برزیل تا امروز ۶ بار، یوگسلاوی سابق ۵ بار، آرژانتین ۴ بار و بلژیک، روسیه، اوکراین و لهستان هرکدام ۳ بار دست به حذف صفر از پول ملی خود اقدام کرده‌اند. 

به طور کلی از این مثال‌ها می‌توان برداشت کرد که حذف صفر، می‌تواند معاملات را آسان‌تر کند و به طور موقت اعتماد به پول یک کشور را افزایش دهد، اما راه‌حلی برای مشکلات اساسی اقتصادی مانند تورم و ابرتورم نیست، بلکه به کاهش انتظارات تورمی و تعدیل فضای روانی و افزایش اعتماد به پول ملی، منتهی می‌شود. 

بنابراین، تلاش‌ها برای تثبیت اقتصاد و تغییرات اقتصادی بزرگتر، اغلب همراه با بازتعریف‌های موفق انجام می‌شوند و برخی ابزارهای سیاستی که می‌توانند همراه با بازتعریف پول برای بهبود زندگی شهروندان مورد استفاده قرار بگیرند، وجود دارند که در صورت اجرای هماهنگ این سیاست‌ها، بی شک خروجی و سرانجام بهتری به همراه خواهد داشت. 

کمک به ثبات اقتصاد کلان

کنترل تورم؛ سیاست کنترل تورم، ابرتورم یا نرخ تورم بالا بسیار مهم است. اجرای سیاست‌های پولی و مالی موثر برای مهار تورم همراه با اطمینان از پایداری مخارج دولت و تحت کنترل بودن کسری بودجه ضروری و این مهم می‌تواند شامل کاهش یارانه‌ها و هزینه‌های بیهوده باشد.

خروج از اقتصاد تک محصولی؛ در کشورهای مختلف به ویژه کشورهای وابسته به نفت، برای آنکه حذف صفر یا بازتعریف پول بر زندگی شهروندان اثرات مشهود بگذارد، یک کشور باید تنوع اقتصادی را تشویق کند و وابستگی به یک بخش یا کالا را کاهش دهد.

به طور کلی از این مثال‌ها می‌توان برداشت کرد که حذف صفر، می‌تواند معاملات را آسان‌تر کند و به طور موقت اعتماد به پول یک کشور را افزایش دهد، اما راه‌حلی برای مشکلات اساسی اقتصادی مانند تورم و ابرتورم نیست، بلکه به کاهش انتظارات تورمی و تعدیل فضای روانی و افزایش اعتماد به پول ملی، منتهی می‌شود. 

اقتصاد آزاد؛ به عقیده بسیاری از صاحبنظران حوزه اقتصاد کلان، باید فضایی وجود داشته باشد که بازارهای باز، آزاد و رقابتی را برای تقویت صادرات و جذب سرمایه‌گذاری خارجی و در عین حال بهبود فضای کسب و کار و سرمایه‌گذاری با کاهش تشریفات اداری و فساد تضمین کند.

اصلاحات بخش بانکی؛ همچنین، تقویت بخش بانکی برای تضمین ثبات، از جمله رسیدگی به وام‌های بدون بازگشت و معوق و بهبود نظارت تنظیم‌گری ضروری است.

مدیریت ارز توسط سیاستگذار پولی؛ بدون شک همزمان با حذف صفر، باید سیاست‌های موثر برای نرخ ارز به منظور جلوگیری از کاهش بهای سریع یا بیش‌ارزش‌گذاری اعمال شود تا اعتماد عمومی به اقتصاد و نظام پولی کشور در عین حفظ شفافیت در داده‌های مالی و اقتصادی برای ایجاد اعتماد، محقق شود.

در نهایت، حذف چند صفر از پول ملی، باید بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر باشد که به علل ریشه‌ای بی‌ثباتی اقتصادی می‌پردازد و شامل اقداماتی برای تقویت، ثبات، رشد و اعتماد در بلند مدت شود. بنابراین، بهبود اقتصادی موفقیت آمیز نیازمند یک رویکرد چند وجهی است و «بازتعریف پول» تنها یک ابزار در این جعبه ابزار است.

پایان