آرش نجفیان در گفت و گو با ایسنا، گفت: در دوران پس از جنگ، هنگامی که جوامع در تلاش برای بازآفرینی امید و بازسازی و التیام زخم‌ها و اضطراب ناشی از جنگ هستند؛ سیاستگذاران هم باید برنامه‌ها و اقداماتی برای حمایت‌های مختلف از شهروندان داشته باشند.

نجفیان افزود: به گفته روانشناسان، «جنگ نه تنها سلامت روانی کودکان را تهدید می‌کند بلکه رشد عاطفی و اجتماعی آنها را نیز مختل می‌سازد. آنها ممکن است دچار احساس بی‌اعتمادی نسبت به دیگران شوند، توانایی ایجاد رابطه سالم با همسالان و بزرگ‌ترها را از دست بدهند و دچار انزوای اجتماعی شوند.» در واقع جنگ صرف نظر از مکان و زمان وقوع، یکی از شدیدترین بحران‌هایی است که انسان‌ها می‌توانند آن را تجربه کنند و نکته قابل توجه این است که این تأثیرات «تنها محدود به سربازان یا نیروهای نظامی نیست؛ بلکه افراد عادی جامعه نیز ممکن است دچار آسیب شوند.»

وی ادامه داد: از این رو ما نیازمند مداخله‌هایی هستیم که بتواند به شهروندان کمک کند که به شرایط عادی برگردند و حتی برای زمان‌های بحران هم آمادگی کسب کنند. همه این موارد نیازمند استفاده از ظرفیت‌هایی است که در سطح شهرها وجود دارد. از جمله این امکانات زیرساخت‌های اجتماعی است. اگر به شهرها و روستاها با دقت نگاه کنیم متوجه می‌شویم که یکسری زیرساخت‌های فنی داریم که زندگی مدرن امروزی بدون آنها غیرممکن است. مواردی مانند تاسیسات برق، فاضلاب، آب، جاده‌ها و... از این نوع هستند. اما زمانی می‌رسد که این زیرساخت‌ها در اثر وقوع حوادثی مانند سیل، زلزله یا جنگ از کار می‌افتند و یا دچار اختلال می‌شوند و توان کمک رسانی سریع را از دست می‌دهند. بنا به تحقیقات در این هنگام بستری وجود دارد که در صورت فعال بودن می‌تواند در لحظات اولیه و حتی پس از آن به کمک مردم بیاید. آن چیزی نیست جزهمیاری و کمک دیگران، توانی که برآمده از امکانات و تسهیلاتی است که می‌توانیم نام آن را زیرساخت اجتماعی بگذاریم.

نجفیان افزود: در چند سال اخیر مفهوم «زیرساخت اجتماعی» از طرف اریک کلاینبرگ جامعه شناس آمریکایی طرح شده که مورد توجه زیاد سیاستگذاران، برنامه ریزان شهری و فعالین مدنی قرار گرفته است. این مفهوم اشاره به فضاها، مکان‌ها، برنامه‌ها و امکاناتی دارد که مکان‌های زیست جمعی را در اختیار آدم‌ها و اجتماعات برای تعامل، گفت‌وگو، همکاری و شراکت قرار می‌دهند که پیامد مثبت آن را می توان در انسجام و همبستگی جامعه دید. هر چه این فضاها گسترش یافته و تقویت شوند در بهبود شرایط استاندارد زیستن و کیفیت زندگی در یک اجتماع محله‌ای بسیار تاثیرگذار خواهند بود. مکان هایی مثل کتابخانه‌ها، امکان مذهبی، فرهنگسراها، کافه‌ها، پیاده راه‌ها و... از جمله فضاهایی هستند که می‌توان به آنها عنوان زیرساخت اجتماعی را اختصاص داد.

وی گفت: در شرایط پس از جنگ که افراد دچار ترس‌ها و اضطراب‌های ناشی از تبعات آن هستند تعامل و ارتباط بین شهروندان می‌تواند تاثیرات مهی در بازگشت آنها به زندگی عادی داشته باشد. آنها با صحبت و گفتگو با هم می‌توانند از ترس‌ها، نگرانی‌ها و تجربیات خود در زمان بحران بگویند و از انزوای اجتماعی فاصله بگیرند. بنابراین تعاملات انسانی عامل مهمی است که می‌تواند در کاهش فشارهای روانی حاصله موثر باشد. از این رو زیرساخت‌های اجتماعی به عنوان فضایی که موجب شکل گیری ارتباطات موثر اجتماعی می‌شود مهم است.

نجفیان خاطرنشان کرد: زیرساخت‌های اجتماعی فرصتی است که سیاستگذار باید با استفاده از آن، برنامه‌ها و خدماتی برای شهروندان در دوران پساجنگ فراهم آورد. مثلا برای کودکان که در مواقع جنگ به جهت مواجهه مستقیم با خشونت یا صحنه‌های جنگ از آسیب پذیرترین قشرهای جامعه هستند؛ آماده سازی بسترهایی برای شادی آنها ضروری است. فستیوال‌های نقاشی، جنگ شادی، برگزاری بازی‌های متنوع در زیرساخت‌های اجتماعی فعال مثل فرهنگسراها، پارک‌ها، مساجد و ... از جمله فعالیت‌های شادی افزا برای کودکان است که می‌توان انجام داد. همچنین مکان‌های مورد اشاره محل خوبی برای آموزش‌های مرتبط با بحران جنگ و حوادثی مشابه هستند تا آمادگی شهروندان را برای اقدامات اضطراری دوران جنگ و پس از آن بالا ببرند.

این کارشناس فرهنگسرای فردوسی کرج گفت: ما در فرهنگسرای فردوسی، از زیرمجموعه‌های شهرداری کرج، بلافاصله پس از پایان تعطیلی ادارات با همکاری انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران دوره‌ای با عنوان «آماده سازی اجتماع محور» برگزار کردیم که طی آن استاد محترم نکات ساده و در عین حال مهم و کلیدی را برای رفتار افراد در دوران جنگی و یا اتفاقات مشابه از جمله تهیه کیف نجات، نحوه صحیح چسب زدن شیشه‌ها تا مدیریت استرس را بیان کردند که برای مخاطبین بسیار آموزنده بود و پیگیری‌ها نشان داد که این مطالب را به دیگران هم انتقال داده‌اند. در همین راستا قرار است که به زودی دوره کمک‌های اولیه و امداد و نجات هم برای افراد محله برگزار شود.

نجفیان گفت: در واقع هدف از بیان این تجربه اشاره به این نکته است که وجود یک زیرساخت اجتماعی فعال چقدر می‌تواند به شهروندان در آماده سازی آنها برای مواقع بحران کمک کند. زیرساخت‌های اجتماعی با فراهم کردن زمینه دورهم جمع شدن افراد به آنها کمک می‌کند با شناخت، رفاقت و آشنایی که در اثر تکرار تعامل اجتماعی از هم پیدا کرده‌اند بتوانند تروماهای ناشی از تبعات بحران را مدیریت و مجددا برای یک زندگی عادی تلاش کنند.

وی افزود: در بسیاری از موارد، این فضاها به ‌عنوان نمادهایی از امید و بازسازی عمل می‌کنند و به جامعه نشان می‌دهند که زندگی می‌تواند دوباره شکوفا شود. با وجود اهمیت زیرساخت اجتماعی توجه به آن در دوران پس از جنگ با چالش‌ها و مشکلات متعددی روبرو است. کمبود منابع مالی، آسیب‌های فیزیکی به زیرساخت‌ها و اولویت‌بندی بازسازی‌های اقتصادی می‌تواند مانع از توجه کافی به این فضاها شود. با این حال، سرمایه‌گذاری و تقویت زیرساخت‌های اجتماعی باید به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از فرآیند بازسازی دیده شود. همکاری بین دولت‌ها، سازمان‌های غیردولتی و جوامع محلی می‌تواند به تأمین منابع و برنامه‌ریزی مؤثر برای احیای این فضاها کمک کند.

نجفیان ادامه داد: از جمله نهادهایی که می‌توانند در این زمینه نقش موثری ایفا کنند شهرداری‌ها هستند. آنها فضاها و منابع بسیاری مانند کتابخانه‌ها، فرهنگسراها، پارک‌ها در سطح محلات دارند که باید هر چه سریعتر در جهت اهداف گفته شده فعال شوند. تسهیل شرایط همکاری با نیروهای داوطلب محلی که می‌توانند خدماتی ارائه کنند از راهکارهای سریعی است که در این زمانه سخت موجب فعال شدن زیرساخت‌های اجتماعی و کمک به بهتر شدن حال افراد می‌کنند. بنابراین شهرداری‌ها در این زمینه مسولیت‌های مهمی بر عهده دارند که باید انجام دهند. ما در شرایط فعلی ما نیازمند اقداماتی هستیم که امید را به ما برگردانده و با ایجاد یک همبستگی اجتماعی قوی بتوانیم از این پیچ سخت تاریخی هم بگذریم.

انتهای پیام