علی سعداله، معاون پژوهش و فناوری و مدیرکل دفتر همکاری‌های بین‌الملل دانشگاه علم و فرهنگ در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در سطح جهانی برای سنجش کیفیت مقالات علمی معیارهای مشخصی وجود دارد، اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها، تعداد ارجاعاتی است که یک مقاله در بازه زمانی مشخص دریافت می‌کند. البته این عدد بسته به حوزه‌های مختلف علمی متفاوت است؛ به عنوان مثال، در رشته‌های علوم زیستی یا پزشکی معمولاً تعداد ارجاعات بالاتر است؛ چرا که پژوهشگران این حوزه‌ها بیشتر به کارهای پیشین استناد می‌کنند. در مقابل، در برخی از حوزه‌ها مانند علوم انسانی این تعداد کمتر است.
اهمیت ضریب تأثیر و شاخص‌های مجله
وی با اشاره به اهمیت محل انتشار مقاله افزود: یکی دیگر از معیارهای مهم، مجله‌ای است که مقاله در آن منتشر می‌شود. شاخص‌هایی مانند ضریب تأثیر (Impact Factor) و اچ ایندکس (H-Index) مجله نشان‌دهنده کیفیت و اعتبار آن هستند. مجلاتی که ضریب تأثیر و اچ ایندکس بالاتری دارند، معمولاً فرآیند داوری سخت‌گیرانه‌تری دارند و تیم داوری آن‌ها حرفه‌ای‌تر و تخصصی‌تر است. بنابراین، عبور یک مقاله از فیلتر داوران این مجلات، نشان‌دهنده کیفیت بالای آن مقاله است.
نقش نویسندگان و مشارکت علمی
سعداله با بیان اینکه نام نویسندگان به تنهایی معیار تعیین‌کننده‌ای برای کیفیت مقاله نیست، تصریح کرد: گاهی پژوهشگران جوان و کمتر شناخته‌شده نیز می‌توانند مقالات با کیفیت و اثرگذار تولید کنند. این افراد همان نخبگانی هستند که هنوز دیده نشده‌اند و آینده روشنی در پیش دارند. البته همکاری با استادان برجسته و شناخته‌شده نیز می‌تواند به ارتقای کیفیت پژوهش کمک کند، اما قانون ثابتی در این زمینه وجود ندارد.
توازن میان کمیت و کیفیت مقالات
وی با تأکید بر ضرورت ایجاد توازن میان کمیت و کیفیت مقالات علمی گفت: در ابتدای مسیر حرفه‌ای، پژوهشگران و اعضای هیئت علمی تازه‌کار می‌توانند بیشتر بر کمیت مقالات تمرکز کنند تا تجربه لازم را کسب نمایند. اما با افزایش سابقه و تجربه، انتظار می‌رود که کیفیت مقالات افزایش یابد و از استادان با مرتبه علمی بالاتر، توقع چاپ مقالات کیفی و اثرگذار بیشتر است.
ارزیابی ارتقا بر اساس کمیت و کیفیت
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علم و فرهنگ با اشاره به روند ارزیابی ارتقای اعضای هیئت علمی خاطرنشان کرد: در فرآیند ارتقاء، هیئت‌های ممیزه باید هر دو شاخص کمیت و کیفیت را مدنظر قرار دهند. اگرچه ممکن است برخی پژوهشگران صرفاً بر تعداد مقالات تمرکز کنند، اما توازن میان این دو عامل برای ارتقا عضو هیئت علمی و همچنین رشد علمی کشور ضروری است.
تبدیل مقاله به محصول تجاری، شرط کافی برای ارزش‌گذاری علمی نیست
معاون پژوهش و فناوری و مدیرکل دفتر همکاری‌های بین‌الملل دانشگاه علم و فرهنگ با اشاره به اهمیت تبدیل مقالات علمی به محصولات تجاری، تأکید کرد: هر مقاله‌ای که منجر به تولید محصول شود، لزوماً در بالاترین سطح علمی قرار نمی‌گیرد و باید میزان تأثیرگذاری آن بر حل مسائل کلان کشور نیز سنجیده شود.
سعداله با بیان اینکه تبدیل مقاله به محصول می‌تواند نشانه‌ای از موفقیت علمی باشد، اظهار کرد: اگر یک مقاله منجر به تولید محصولی شود که یک مشکل کلان کشور را حل کند، می‌توان آن را در بالاترین سطح علمی دانست و به نویسنده آن مدال افتخار داد. اما این موضوع درباره همه مقالات صادق نیست و باید بررسی شود که آن محصول چه مشکلی را، در چه سطحی (منطقه‌ای، ملی یا بین‌المللی) و تا چه میزان حل کرده است. گاهی ممکن است محصول تولیدشده اهمیت چندانی نداشته باشد و صرفاً یک نیاز کوچک را برطرف کند.
ضرورت حمایت از پژوهشگران و فرهنگ‌سازی علمی
سعداله با تأکید بر اهمیت حمایت از پژوهشگران و معلمان، خاطرنشان کرد: امیدوارم کشور اهمیت ویژه‌ای برای پژوهشگران، استادان دانشگاه و معلمان قائل شود و فرهنگ‌سازی مناسبی در این زمینه صورت گیرد. بسیاری از فناوری‌هایی که امروز از آن‌ها استفاده می‌کنیم، نتیجه پژوهش‌ها و مقالات علمی گذشتگان است. نمی‌توانیم بگوییم برخی دروس مانند ریاضی و فیزیک بی‌فایده هستند؛ چرا که همین علوم پایه، زیربنای فناوری‌های امروزی را تشکیل داده‌اند.
وی افزود: باید برای علم و پژوهش هزینه کرد و از افرادی که در این مسیر حرکت می‌کنند، حمایت ویژه به عمل آورد؛ چرا که تعداد پژوهشگران و فعالان این حوزه محدود است و باید قدر آن‌ها را دانست.
جلوگیری از مهاجرت نخبگان؛ ضرورت حمایت از سرمایه‌های انسانی
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علم و فرهنگ در پایان با اشاره به اهمیت حفظ نخبگان علمی کشور گفت: نباید اجازه دهیم فرزندان این سرزمین به دلیل مشکلات مالی مجبور به مهاجرت شوند و سرمایه علمی و انرژی خود را در کشورهای دیگر به کار گیرند. باید با حمایت و ایجاد بستر مناسب، زمینه ماندگاری و فعالیت آن‌ها را در کشور عزیزمان ایران فراهم کنیم.
انتهای پیام
نظرات