تاکنون ۲۵ روز از نامه تروئیکای اروپایی به شورای امنیت می‌گذرد اما تلاش‌های دیپلماتیک بی‌ثمر مانده و توافق قاهره در خصوص شیوه‌نامه جدید همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در فضای پساجنگ، کورسوی امیدی در دل بسیاری زنده کرده بود که می‌توان اروپا را از فعال‌سازی اسنپ‌بک منصرف کرد اما با وجود اینکه دستیابی به توافق جامع با آژانس بین‌المللی انرژی جزء شروط اصلی غرب برای تمدید مهلت اسنپ‌بک بود چنین رویایی محقق نشد.
از سوی دیگر، رای شورای امنیت به قطعنامه پیشنهادی برای تداوم لغو تحریم‌های سازمان ملل اصول معادله را تعیین کرد. این نشست با ریاست کره جنوبی در روز جمعه نوزدهم سپتامبر برگزار شد و پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی چهار رای موافق روسیه، چین، الجزایر، پاکستان و دو رای ممتنع گویان و کره جنوبی را از آن خود کرد ولی به دلیل ۹ رای منفی که فرانسه، انگلیس و آمریکا جزء آن بودند، رد شد. وتو، کاملا قابل پیش‌بینی بود اما ۹ رای منفی نشان از آن داشت که بخش اعظمی از کار می‌لنگد. این اقدام عملا راه را برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل تا پایان ماه جاری میلادی هموار کرد.
علاوه بر این، تاکنون پیشنهاداتی از سوی طرف ایرانی مطرح شده که دکتر عراقچی آن را طرحی معقول و قابل اجرا دانسته اما باز هم تلاش‌های دیپلماتیک ما با روی‌گردانی غرب مواجه شد. حالا با سفر رئیس‌جمهور به نیویورک به منظور حضور در نشست مجمع عمومی در واپسین روزهای مانده به بازگشت تحریم‌ها، مجددا چشم‌ها به درهای دیپلماسی دوخته شده است.
هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد سه‌شنبه اول مهرماه (۲۳ سپتامبر) آغاز و دوشنبه ۷ مهر (۲۹ سپتامبر) به پایان خواهد رسید. به همین منظور دکتر مسعود پزشکیان و وزیر امور خارجه کشورمان سه‌شنبه راهی نیویورک خواهند شد. این موضوع سوال فوق‌العاده مهمی را مطرح کرده که آیا در حاشیه نشست پیش‌رو رئیس‌جمهور و تیمش می‌توانند با رایزنی‌های دیپلماتیک، فعال شدن مکانیسم ماشه را منتفی کرده و یا به راه‌حلی دیپلماتیک و برد-برد دست یابند؟
احمد فاطمی‌نژاد -عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد- در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح دلایل رای منفی اعضای شورای امنیت و اصرار آن‌ها بر حفظ تحریم‌های ایران پرداخت و اظهار کرد: بخشی از دلایل این میزان رای منفی، به فضای منازعه حاکم بر روابط ایران و غرب و ائتلافی که بین قدرت‌های غربی شکل گرفته و برنامه‌ریزی مشترک آن‌ها برای اجرای مکانیسم ماشه معطوف است. در واقع این ۹ رای منفی، در راستای هماهنگی‌های کشورهای غربی و در ادامه نامه اروپا به شورای امنیت برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه است.
وی با اشاره به اینکه تصویری که از رفتار ایران در ذهن اعضای شورا نقش بسته علت دیگر رد این قطعنامه بود، اضافه کرد: اعضای شورای امنیت مدعی‌اند که ایران قرار بود طبق قطعنامه ۲۲۳۱ با آژانس همکاری لازم را داشته باشد و درصد و حجم مشخصی از غنی‌سازی اورانیوم را رعایت کند، اما اکنون ایران ۶۰ درصد غنی‌سازی دارد و اقداماتی فراتر از تعهدات پیشین آورده شده در متن این قطعنامه داشته است.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: آن‌ها صرفا اینگونه اقدامات ایران را برجسته می‌کنند، بدون اینکه در نظر داشته باشند که اقدامات ایران عملی کاملا واکنشی به نقض عهدهای سایر اعضای برجام و جامعه بین‌الملل بوده است. لذا با منطقی نشان دادن ادعایشان، اظهاراتی مبنی بر نقض قطعنامه ۲۲۳۱ از سوی ایران دارند.
فاطمی‌نژاد با اشاره به اینکه بسیاری از کشورهایی که به قطعنامه ادامه لغو تحریم‌های ایران در شورای امنیت رای منفی داده‌اند از آمریکا تاثیر پذیرفته‌اند، بیان کرد: به غیر از تروئیکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان)، تصمیمات بسیاری از کشورها در شورای امنیت و سایر نهادهای بین‌المللی وابسته به آمریکا است. به همین دلیل در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران که دارای حساسیت نسبتا بالایی برای آمریکاست، در پیروی از سیاست‌های این کشور عمل می‌کنند.
وی در خصوص معجزه جلوگیری از بازگشت تحریم‌های شورای امنیت در مهلت کم باقی‌مانده آن هم به وسیله حضور رئیس‌جمهور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، گفت: یکی از پتانسیل‌های نهادهای بین‌المللی این است که در حاشیه نشست‌ها با سران کشورها مذاکراتی داشته باشند، به خصوص که چنین مذاکراتی کم‌هزینه است. این دسته از مذاکرات می‌تواند راهگشا باشد و مسیر را برای تداوم مذاکرات و تصمیمات بعدی فراهم کند، اما فضای نشست امسال متفاوت است و خوشبینانه نیست. حتی اگر ایران آماده باشد طرف مقابل اساسا آمادگی برای مذاکره ندارد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: در دوره‌های پیشین، از طرف مقابل رغبت و تمایل زیادی وجود داشت و کشورهایی به صورت داوطلبانه سعی داشتند میانجی‌گری کنند و در حاشیه نشست‌ها مذاکراتی بین کشورهای مورد منازعه انجام شود، اما در حال حاضر فضا خصمانه است، طرف مقابل انگیزه گفت‌وگو ندارد و کشورهایی که در گذشته خواهان میانجی‌گری بودند نیز در حال حاضر رغبتی برای ترتیب چنین مذاکراتی ندارند. از این منظر بعید است در حاشیه اجلاس سالانه مجمع عمومی امسال اتفاق مثبت و خاصی در راه باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به رد پیشنهادات معقولانه طرف ایرانی توسط غرب، اظهار کرد: به ادعای طرف اروپایی، پیشنهاد مطرح‌شده قابلیت و ضمانت اجرا نداشته است. اما دلیل اصلی، به ره‌یافت کلی غرب، اروپا و آمریکا برمی‌گردد که در حال حاضر در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران تغییر رویه داده‌اند. آن‌ها دنبال گزینه‌ای جایگزین و متفاوت با مذاکره و مصالحه هستند.
فاطمی‌نژاد با اشاره به اینکه در حال حاضر بازگشت تحریم‌های شورای امنیت تاثیر آنچنانی بر وضعیت فعلی کشور نخواهد داشت، بیان کرد: سال‌هاست که آمریکا تحریم‌های یکجانبه‌ای علیه ایران اعمال کرده که بعضا گسترده‌تر از تحریم‌های آورده شده در قطعنامه‌های سازمان ملل است. منتها جو روانی بازگشت تحریم‌ها اثرگذاری منفی دارد. از نظر اقتصادی به نظرم پس از فعال شدن مکانیسم ماشه چین با برخی ملاحظات می‌تواند در کنار ایران قرار بگیرد و روسیه نیز چون خودش در معرض تحریم است به همکاری‌ها با ایران ادامه می‌دهد. مسئله این است که با روسیه همکاری اقتصادی گسترده‌ای نداریم بیشتر چین دارای اهمیت است و باید دید در شرایط جدید چه تصمیماتی اتخاذ می‌کند.
انتهای پیام
نظرات