به گزارش ایسنا، آرمان خورسند در ابتدای نشست خبری که ظهر امروز (۱۵ آذرماه) درباره مجمع عمومی محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEA-۷) در سازمان محیط زیست برگزار شد، به برگزاری بخش کارشناسی آن در حوزه مذاکرات مرتبط با قطعنامهها و دستورکار این دوره اشاره کرد.
وی در پاسخ به پرسشی درباره تالاب هامون با تأکید بر اینکه مسئله هامون ریشهای تاریخی و پیچیده دارد، توضیح داد: اگر به خاطرات و دستنوشتههای ناصرالدینشاه رجوع کنید، رد پای بحران هامون را همانجا میبینید؛ زمانی که انگلیسیها در افغانستان حضور داشتند و دو موافقتنامه بین ایران و افغانستان در حوزه هامون وجود دارد و به نام دو افسر انگلیسی ثبت شده است.
خورسند ادامه داد: ناصرالدینشاه در همان زمان میگوید ما را در یک مثلث منحوس محبوس کردند؛ یعنی تمام سرچشمههای ورود آب به هامون در سمت افغانستان باقی مانده است. این همان ریشه بحران امروز است. بعدتر در دوره پهلوی اول نیز توافق دیگری داشتیم که همان تکموردی که در سمت ایران بود، عملاً واگذار شد.
رئیس مرکز اموربین الملل سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: پس از آن موافقتنامهای میان دو کشور تنظیم شد که هنوز هم مبنای حقوقی روابط آبی ایران و افغانستان است. اگر به دستنوشتههای علم که خود خان همان منطقه در قائنات بوده و آنجا را به خوبی میشناخته مراجعه کنید، میبینید او هم نسبت به نحوه این تقسیم آب معترض بوده است بنابراین با یک مسئله تاریخیِ بالای صدساله روبهرو هستیم.
خورسند ادامه داد: امروز بحران آب در جهان، کاهش بارندگیها و تبدیلشدن آب به یک ابزار قدرتمند چانهزنی سیاسی و ژئوپلیتیک، وضعیت را دشوارتر کرده است؛ نقشی که شاید بتوان با نقش نفت در دهههای ۵۰، ۶۰ و ۷۰ میلادی مقایسه کرد.
وی افزود: از نظر صورتمسئله، وضعیت روشن است. تمام سرچشمههای اصلی در سمت افغانستان قرار دارد و حاکمیت فعلی آن کشور در این زمینه مواضع مشخصی دارد اما در تمام فرصت های ممکن همچون حاشیه اجلاسها، مذاکرات دوجانبه و رایزنیهای تخصصی تلاش شده چند موضوع کلیدی را درباره هامون مشخص کنیم تا وضعیت بهتری پیدا کند. یکی از مهمترین موارد معاهده ۱۳۵۱، تعریف «سال آبی نرمال» است یعنی چه سالی از نظر بارش طبیعی بهعنوان سال نرمال شناخته میشود و چه میزان آب باید در آن شرایط از افغانستان به سمت هامون وارد شود.
خورسند اضافه کرد: یک مشکل این است که طرف افغانستانی، سال نرمال را بهگونهای تفسیر میکند که اگر مثلاً یک سال خشک باشد و سال بعد بارشها حتی بیشتر از سال قبل شود، حقآبه سال خشکشده به سال بعد منتقل نشود. بر همین اساس اتفاقی که میافتد این است که مازاد آب به جای هدایت به هامون، به سمت یک شورهزار به نام «گودزره» هدایت می شود که حتی برای افغانستان نیز منفعتی ندارد.
خورسند در ادامه گفت: با همه اینها، چه در سازمان حفاظت محیط زیست و چه در وزارت امور خارجه، هامون بهعنوان مسئله حیات و ممات منطقه و معیشت مردم محلی، با تمام ظرفیتهای حقوقی، کنوانسیونی و دیپلماسی فعال است. بر همین اساس یکی از موضوعات پیش روی در یونیا (UNEA) نیز مسئله آب و مسئله هامون است.
وی ادامه داد: البته باید در نظر داشت که افغانستان در وضعیت فعلی، نه از نظر شناسایی بینالمللی و نه از نظر عضویت فعال در پیمانها، موقعیت تثبیتشدهای ندارد. ایران هم هنوز بهصورت «دو ژور» یا قانونی حاکمیت فعلی افغانستان را به رسمیت نشناخته است و به صورت «دوفاکتو» در حال همکاری هستیم.
خورسند افزود: این پرونده فقط مسئله ملی یا دوجانبه ایران و افغانستان نیست. گردوغبار ناشی از این وضعیت حتی میتواند سواحل جنوبی دریای عمان و منطقه را تحت تاثیر قرار دهد.
ادامه دارد
نظرات