به گزارش ایسنا، اصغر مبارکی در نشستی با موضوع «تاثیر تغییر اقلیم در تنوع زیستی» با اشاره به اینکه فشار تغییر اقلیم بر تنوع زیستی، محیط طبیعی و گونه‌ها بسیار بالا است، اظهار کرد: تعیین جنسیت خزندگان از جمله لاک پشت‌های دریایی ژنتیکی نیست و توسط دما انجام می‌شود این موضوع در مورد گونه‌های مختلف متفاوت است. اما به طور کلی دما تعیین می کند که جنین نر یا ماده باشد.

وی با بیان اینکه در دمای محور 50 درصد تخم‌ها نر و 50 درصد ماده خواهد بود گفت: در لاک پشت‌های دریایی دمای بین 28 تا 29 درجه جنس نر و دمای بالای 31 درجه جنس ماده تولید می‌کند. بنابراین تعیین جنسیت این گونه توسط دما صورت می‌گیرد. با تغییر نیم تا یک درجه دما جنسیت لاک پشت‌ها تغییر می‌کند که این امر از عوارض و پیامدهای تغییر اقلیم و به طور خاص افزایش دما است.

مدیر کل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: برای مثال در منطقه تولید مثل لاک پشت‌های دریایی در یک سال 100 لانه داریم و اگر دمای منطقه 1.5 تا 2 درجه بالا یا پایین شود ممکن است کل تولید آن سال جنس ماده یا جنس نر باشد که تداوم این روند طی 10 سال منجر به تک جنسی شدن لاک پشت‌ها خواهد شد. از نظر طبیعی در این شرایط لاک پشت‌ها وارد سیکل مهاجرتی می‌شوند و به تدریج متوجه می‌شویم که نسبت جنسیت لاک پشت‌ها هیچ نسبت منطقی ندارد و بعد از 30 سال آن 100 لانه تبدیل به دو لانه می‌شود و به علت نبود تعداد کافی جنس نر، تخم‌ها توانایی بارور شدن ندارند.

مبارکی با تاکید بر اینکه این موضوع نشان بارزی از تغییر اقلیم بر اکولوژی جمعیت و تنوع یک گونه است، گفت: در کل دنیا هفت گونه لاک پشت دریایی در معرض تهدید قرار دارند. تولید مثل گاندو تمساح نیز به دما وابسته است و دمای 31.5 تا 32.5 درجه باعث تولید جنس نر و ماده می‌شوند؛ اما بالای 32.5 درجه فقط جنس نر و بین 28 تا 31 درجه فقط جنس ماده تولید می‌شود. بنابراین با اختلاف نیم درجه ترکیب جمعیتی گاندو به هم می‌خورد. بالاتر از این رِنج دمایی نیز کل جنین‌ها می‌میرند که همه خزندگان در این شرایط مشترک هستند و تولید مثلشان تحت تاثیر دماست.

وی با اشاره به اینکه اگر دما در دوره بحرانی تخم‌ها بالاتر از حد مجاز باشد کل تخم‌ها از بین می‌روند، اظهار کرد: تناوب این جریان‌های گرمایی از اثرات تغییر اقلیم است که در حال افزایش نیز هست. تغییر اقلیم روی گونه‌ها تاثیر بالایی دارد و در حال حاضر طبق آمارهای IUCN گزارش‌های ارزیابی و طبقه بندی گونه‌ها و تاثیر اقلیم بر آنها ارائه می‌شود.

این کارشناس سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه بحث تغییر اقلیم بحث نوظهور نیست و بیش از دو دهه است که عوارض آن مشخص شده است افزود: متاسفانه در کشور ما بحث ارتباط تغییر اقلیم با تنوع زیستی کمتر مورد توجه قرار گرفته است و افزایش یک تا دو درجه‌ای دمای امروز نسبت به روز گذشته تغییر اقلیم محسوب نمی‌شود، اما وقتی این تغییر دما در بازه‌های زمانی بیش از 10 سال صورت گیرد متوجه تغییرات آب و هوایی و تغییر اقلیم خواهیم شد. بنابراین تغییرات طولانی مدت در شرایط آب و هوا به عنوان شرایط تغییر اقلیم ثبت می‌شود.

وی با بیان اینکه وسعت و گستره بالای تغییرات آب و هوایی مشخصه دیگر تغییر اقلیم است گفت: وقتی تغییرات آب و هوایی در پهنه وسیعی چون کل ایران یا غرب و شرق ایران قابل رویت است و پهنه گسترده‌ای از تنوع زیستی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، تغییر اقلیم روی داده است و پدیده تغییر اقلیم اثرات مستقیم و غیر مستقیم بسیاری دارد که اثرات مستقیم آن روی گونه‌های مختلف به شکل‌های متفاوت دیده می‌شود و کنش‌هایی که بین جوامع مختلف گیاهی و جانوری مثل رقابت بین گونه‌ها وجود دارد و باعث افزایش یک گونه می‌شود. از جمله تاثیرات مستقیم تغییر اقلیم بر تنوع زیستی است .

مبارکی با بیان اینکه پیش بینی اثرات تغییر اقلیم بر تنوع زیستی در جهان به عنوان یک بحث مهم و چالش علمی مطرح است افزود: یکی از تاثیرات مستقیم تغییر اقلیم بر تنوع زیستی تغییر زمان تولید مثل گونه‌های گیاهی و جانوری است. دما برای بسیاری از گونه‌ها عامل محرکه برای ورود به فصل تولید مثل است یعنی باید گونه‌ها کمون‌های سرمایی و گرمایی را تحمل کنند تا وارد تولید مثل شوند ولی افزایش دما این نظم را به هم می‌ریزد علاوه بر این تغییر اقلیم و افزایش دما باعث تحریک گونه‌ها برای مهاجرت می‌شود. جمعیت ماهیان، ‌پرندگان و لاک پشت‌های دریایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی با بیان اینکه زمانی که در اسفند و فروردین ماه دما به 25 درجه می‌رسد گونه‌ها شروع به مهاجرت می‌کنند افزود: این مهاجرت خارج از فصل زمان معمول اکولوژیک است و مهاجرت جمعیت پرندگان مهاجر از شمال به جنوب به مهاجرت زود هنگام تبدیل می‌شود که در مسیر مهاجرت ممکن است به موج سرمایی برخورد کنند و همچنین ممکن است زیستگاه‌های بین راهی منابع غذایی وجود نداشته باشد که در این صورت امکان ادامه مسیر از گونه‌ها گرفته می‌شود.

مدیر کل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه دمایی کمتر از چهار درجه باعث مرگ کروکودیل‌ها می‌شود، گفت: وقتی متوسط دما بیش از دو درجه می‌شود گونه‌هایی که محدود به منطقه‌ای با دامنه دمایی مشخص بوده‌اند این منطقه برای آنها وسیع شده و باعث پراکنش آنها می‌شود در نگاه ابتدایی این امر مثبت ارزیابی می‌شود ولی از جنبه دیگر به علت عدم آشنایی مردم بومی یک منطقه دیگر با این گونه حیات آنها مورد تهدید قرار می‌گیرد.

مبارکی با اشاره به اینکه گونه‌هایی مثل خزندگان و دوزیستان تحمل شرایط دمایی محدودی دارند گفت: دمای بیش از حد، باعث مرگ آنها می‌شود همچنین این وضعیت منجر به تعویق یا تسریع در روند تخم گذاری می‌شود و در بحث تاثیر تغییر اقلیم در گونه‌های گیاهی نیز بحث جوانه زدن یا دانه دادن آنها مطرح است که افزایش دما باعث تغییر چرخه طبیعی گونه‌های گیاهی می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه گرمایش جهانی یکی از اثرات تغییر اقلیم است، گفت: تغییر در الگوهای بارشی، وقایع اقلیمی شدید مثل موج گرمایی، سیلاب، طوفان‌های شدید و افزایش دمای بی سابقه، از جمله نشانه‌ها و اثرات تغییر اقلیم هستند، وقتی افزایش دما به طور ناگهانی در یک منطقه بروز می‌کند بسیاری از گونه‌ها توان تحمل این تغییرات کلان و خارج از تحمل خود را ندارند. بنابراین تغییر دما به عنوان یکی از شاخص‌های تغییر اقلیم محسوب می‌شود.

مدیر کل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست تناوب این زنجیره اتفاقات غیر منتظره و فجایع زیست محیطی در آینده بیشتر می‌شود گفت: بنابراین زمان اندکی برای بازسازی و جبران خسارت‌ها وجود دارد هر چقدر دما بالاتر رود گونه‌هایی که در مناطق معتدله زندگی می‌کنند حوزه پراکنش خود را به سمت شمال انتقال می‌دهند اگر گونه‌ها در ماکسیمم 30 درجه زندگی می‌کنند با افزایش دما مسیر حرکت خود را به سمت مناطق ارتفاعی و عرض‌های جغرافیایی بالاتر انتقال می‌دهند تا با افزایش دما مقابله کنند.

وی با اشاره به اینکه با تغییر اقلیم و افزایش دما آسیب پذیری گونه‌های در معرض تهدید بالاتر می‌رود، گفت: برای مثال سمندر لرستانی به عنوان گونه‌ای که در شرایط بحرانی قرار دارد در صورت افزایش دمای چشمه‌هایی که زیستگاه سمندر محسوب می‌شود، این گونه به طور کامل منقرض خواهد شد. بنابراین تغییر اقلیم شرایط گونه‌ها را وخیم‌تر می‌کند همچنین تغییر دما باعث تغییر گونه‌های یک منطقه نیز می‌شود، گونه‌هایی که برای آن منطقه ثبت نشده بود.

مبارکی با بیان اینکه افزایش دما و شدت نور باعث تغییر ظاهری گونه‌های خزندگان می‌شود، افزود: خزندگان رنگ تیره دارند ولی برای تحمل شدت نور و دما رنگ آنها روشن‌تر می‌شود یعنی در جاهایی که شدت دما بیشتر است گونه‌ها روشن‌تر می‌شوند. همچنین با افزایش دما میزان "حلالیت اکسیژن" در محیط‌های آبی کاهش می‌یابد به عبارتی هر چه آب سردتر باشد میزان اکسیژن سردتر است برای همین ماهی‌های سردآبی و قزل آلا در آبهای سرد دیده می‌شوند وقتی دما دو درجه بالا می‌رود حلالیت و اکسیژن آب کاهش می‌یابد و تحمل این گونه‌های حساس کمتر و به تدریج از عرصه‌های طبیعی حذف می‌شود.

وی با بیان اینکه وقایع شدید اقلیمی مثل آتش سوزی‌ها، سیلاب‌ها، امواج گرمایی، النینو و ... در اثر تغییر اقلیم دیده می‌شود گفت: وقوع جریان شدید آب در 100 یا 200 کیلومتر باعث بالا رفتن فرسایش خاک می‌شود همچنین عمق تالاب از دو متر به یک متر می رسد و دمای تالاب افزایش می‌یابد و گونه‌ها نمی‌توانند این شرایط را تحمل کنند و تناوب سیلاب‌ها باعث از بین رفتن گونه‌ها می‌شود.

مبارکی با تاکید بر این که پیش از این رانش زمین یک واقعه استثنایی محسوب می‌شد گفت: در حال حاضر رانش زمین جزو اخبار معمول شده که در حال افزایش نیز است. این روند افزایش دما و بروز تاثیرات تغییر اقلیم در تنوع زیستی باعث مرگ خاموش گونه‌های گیاهی و جانوری جهان می‌شود. شدت تاثیر تغییر اقلیم در مناطق ساحلی و دریایی بیشتر است. اگر این روند ادامه پیدا کند طبق آمار IUCN تا حد یک متر هم سطح دریاها افزایش می‌یابد که باعث از بین رفتن جزایر که محل جوجه آوری پرندگان و محل تخم گذاری لاک پشت‌ها و ماهی‌ها هستند می‌شود.

آب سنگ‌های مرجانی حساس‌ترین گروه‌ها نسبت به افزایش دما هستند

مدیر کل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه آب سنگ‌های مرجانی حساس‌ترین گروه‌ها نسبت به افزایش دما هستند گفت: مرجان‌ها علاوه بر اینکه فی نفسه گونه هستند زیستگاهی برای سایر گونه‌ها نیز محسوب می‌شوند آنها محل تخم گذاری ماهی‌ها و تولید پرورش لاروها و نوزادان و منبع تغذیه برای بسیاری از گونه‌ها هستند. مرجان‌ها با یک درجه بالا و پایین دما از بین می‌روند.

تغییر اقلیم و رشد بیماری‌های ناشی از آفات

مدیر کل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه وقتی تاثیرات کلان تغییر اقلیم همراه با تاثیرات انسانی می‌شود شدت تاثیرات به حد غیر قابل کنترل و ویران کننده می‌رسد، گفت: بحث شیوع بیماری و آفات نیز از تاثیرات دیگر تغییر اقلیم در تنوع زیستی است. اگر شرایط مساعد باشد با شکوفایی جمعیت آفات مواجه می‌شویم و افزایش یک درجه‌ای دما باعث افزایش و بیدار شدن حشرات می‌شود.

مرجان‌ها و دوزیستان بیشترین قربانی تغییر اقلیم

مبارکی با تاکید بر اینکه مرجان‌ها و دوزیستان بیشتر از سایر گونه‌ها در معرض تهدید تغییر اقلیم قرار دارند، اظهار کرد: بر اساس مطالعه آسیب پذیری گونه‌ها سه عامل در معرض بودن اکوسیستم‌ها، حساسیت گونه‌ها و پتانسیل اندک سازگاری گونه‌ها تعیین کننده میزان آسیب پذیری آنها است تعداد گونه‌های آسیب پذیر علت آسیب پذیری، منطقه و موقعیت زمانی آسیب پذیری سوالات مهمی است که در این بحث باید مد نظر قرار گیرد.

وی با بیان اینکه گونه‌های کمتر شناخته شده در معرض چالش بیشتری در برابر تغییر اقلیم قرار دارند، گفت: گونه‌های دارای پراکنش محدود نیز در معرض تهدید تغییر اقلیم قرار دارند برای مثال سمندر لرستانی که محدود به لرستان و خوزستان است با چالش بیشتری مواجه است افزایش میزان بارندگی‌ها باعث ورود منابع غذایی زیاد در اکوسیستم‌های آبی می‌شود به علاوه افزایش نیتروژن در جو باعث وقوع پر غذایی در تالاب‌ها می‌شود که وقتی تناوب می‌یابد تاثیر منفی خواهد داشت و باعث شکوفایی جلبک‌ها و مرگ ماهی‌ها می‌شود.

مبارکی با بیان اینکه به منظور مدیریت تالاب‌ها توجه به رژیم هیدرولوژیکی حائز اهمیت است، اظهار کرد: نظام هیدرولوژیکی حاکم باعث می‌شود که تالاب در سالی آب داشته باشد و در موقعی نیز پهنه آن تالاب را از دست می‌دهیم، در این شرایط تاثیر مخرب بادهای 120 روزه روشن می‌شود که گرد و خاک تنها یک بخش از کار است در حالیکه کل مردم آن منطقه وابسته به صید و صیادی بودند و در حال حاضر گونه‌های بسیاری از بین رفته است.

افزایش هفت درجه‌ای دما تا سال 2100

مدیر کل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: طبق آمارهای IPCE (کمیته بین الدولی تغییر اقلیم) افزایش دما تا سال 2100، دو تا 7.5 درجه خواهد بود. IUCN نیز در این زمینه آماری را ارائه داده که تا سال 2100، 1.4 تا 5.8 افزایش دما خواهیم داشت، طبق این آمارها 35 درصد از پرندگان، 52 درصد از دوزیستان و 71 درصد از مرجان‌ها در شرایط متاثر از تغییرات اقلیم قرار دارد.

افزایش 9 تا 88 سانتی سطح دریا

وی با بیان اینکه افزایش متوسط دریاها از 9 تا 88 سانتی متر پیش بینی شده است، گفت: بارندگی بیشتر در مناطق معتدلی و جنوب شرق آسیا و افزایش سیل در این منطقه،‌ بارندگی کمتر در آسیای مرکزی، منطقه مدیترانه، آفریقا، نیوزلند و بخش‌هایی از استرالیا که احتمال خشکسالی در این مناطق وجود دارد، شدت و تناوب شدید در وقایع اقلیمی جوی مثل امواج گرمایی و طوفان‌های گردباد، گسترش دامنه بیماری‌های ناشی از حشرات ناقل مثل مالاریا، گرمایش بیشتر و از بین رفتن یخ‌ها، از جمله پیش بینی‌های مربوط به تغییر اقلیم است.

مبارکی با بیان اینکه هر چقدر تغییرات سریع‌تر باشد میزان تاثیرات منفی آنها بیشتر است تصریح کرد: در این شرایط گونه‌ها زمان کمتری برای سازگاری با شرایط حادث شده دارند و در نتیجه آسیب بیشتری می‌بینند. تغییر در پراکنش گونه‌ها، افزایش میزان انقراض گونه‌ها، تغییر در زمان تولید مثل و تغییر در فصل رشد گیاهان از جمله پیامدهایی است که طبق داده‌های ارزیابی اکوسیستم هزاره مطرح شده است همچنین طبق پیش بینی‌ها در آسیا زیستگاه‌های باقیمانده ببر در جنگل‌های مانگرو به علت افزایش سطح آب دریا از بین می‌روند.

وی با اشاره به اینکه اگر تاثیرات عوامل انسانی کاهش یابد تاثیرات تغییر اقلیم تا حدی کمتر می‌شود، اظهارکرد: در مورد بررسی تاثیر تغییر اقلیم بر تنوع زیستی پروژه خاصی در کشور وجود ندارد؛ ولی مطالعات موردی و مدل سازی‌ها شروع شده است و در حال انجام طرحی هستیم که نشانگر تاثیر اقلیم بر اکوسیستم است که باید تکمیل شود.

انتهای پیام