حجت‌الاسلام مجتبی ایرجی- مسئول عملیات بنیادهدایت- در گفت وگو با ایسنا، در خصوص فعالیت امامان جماعت در مساجد اظهار کرد: یکی از دغدغه‌های جدی ما این بود که وقتی خدمت امامان محله می‌رسیدیم، خیلی از فعالیت‌های آنان به‌درستی معرفی نشده بود. می‌دیدیم یک امام محله که سال‌ها زحمت کشیده و کارهای بزرگی کرده، هیچ‌وقت کارش دیده نشده است. این برای ما زنگ خطر بود. امام جماعت محله‌ای که در میدان حاضر است، باید احساس عزت و اثرگذاری کند. این شد که تصمیم گرفتیم دو مسیر را دنبال کنیم؛ یکی روایتگری از خودشان، یکی هویت‌بخشی از بیرون.

وی ادامه داد: برنامه «یکی از ما» دقیقاً برای همین طراحی شد؛ اینکه امامان محله بیایند و خودشان روایتگر زندگی و خدماتشان باشند. در برنامه «مثل ماهی» هم همین رویکرد ادامه پیدا کرد. برخی از امامان مستقیماً در برنامه شرکت می‌کردند، برخی دیگر ماجرای فعالیت‌شان دست‌مایه تولید یک قسمت از برنامه می‌شد. همچنین سامانه تجربه‌نگار پاسخ به یک نیاز دیگر بود؛ اینکه خیلی از امامان محله در میدان، تجربه‌های ارزشمندی داشتند اما هیچ‌کس از آن‌ها خبر نداشت. ما گفتیم باید بستری باشد که این تجربه‌ها ماندگار شود. سامانه «تجربه‌نگار» به همین منظور راه‌اندازی شد. جایی برای بارگذاری تجربه‌های موفق امامان؛ چه به‌صورت متن، چه صوت و چه ویدیو. هدف این است که اگر به فرض یک امام محله در خراسان جنوبی راهکاری برای کاهش طلاق داشته، امام دیگری در خوزستان یا تهران بتواند از آن بهره‌مند شود. این یعنی اشتراک تجربه، یعنی شبکه‌ هوشمند از امامان مسئله‌محور.

این امامان جماعت در پاسخ به این موضوع که چرا تصمیم گرفتید از خود روحانیون فعال در میدان به عنوان سوژه اصلی این برنامه‌ها استفاده کنید؟ تاکید کرد:علت اینکه ما از روحانیون فعال استفاده کردیم این بود که این تصویر نادرست از بین برود که روحانیون در مسجد کاری انجام نمی‌دهند و فقط برای اقامه نماز می‌آیند و می‌روند. می‌خواستیم الگوهایی را که وجود دارند به دیگران نشان بدهیم؛ الگوهایی که می‌شود از آن‌ها یاد گرفت. اگر در محله‌ای امام جماعت محله‌ای هست که می‌گوید من نمی‌توانم کاری انجام دهم، می‌شود این نمونه‌ها را به او نشان داد و از او مطالبه کرد. امام محله‌ای که می‌گوید نمی‌شود، بداند که نمونه‌هایی وجود دارند که توانسته‌اند. می‌شود نشست، دید، یاد گرفت و کار و فعالیت را آغاز کرد.

وی یاد آور شد:در «تجربه‌نگار»، تجربه‌ها صرفاً ثبت می‌شوند تا دیگران بتوانند آن‌ها را مشاهده کنند و خودشان نیز بیایند و تجربه‌هایشان را به اشتراک بگذارند. اما در «یکی از ما» و «مثل ماهی»، تفاوت در این است که امام به‌صورت حضوری و در قالب پخش زنده در برنامه شرکت می‌کند و تجربه‌ای که داشته را مطرح می کند و به‌نوعی فعالیت‌های عمومی‌اش را برای مخاطبان بازگو می‌کند. البته هویت محوری همه این برنامه‌ها یکی‌ست؛ همه به نوعی کارکرد هویت‌بخشی دارند، اما تفاوتشان در مدل‌ها و شیوه‌های این هویت‌بخشی است.

ایرجی در پاسخ به این سوال که بر چه مبنایی روحانیون شرکت‌کننده در این برنامه انتخاب می‌شوند؟ چه شاخص‌هایی برای گزینش دارید؟ عنوان کرد: مبنای انتخاب، فعالیت‌های خود امام جماعت است. ما شاخص‌هایی را برای گزینش تعریف می‌کنیم و روحانیونی که این شاخص‌ها را دارا باشند و از طرفی تمایل و فرصت حضور در برنامه را داشته باشند، برای شرکت در برنامه معرفی می‌شوند. در ادامه، صدا و سیما با آن‌ها مصاحبه‌ای انجام می‌دهد و در صورت تأیید، آن روحانی در برنامه حضور پیدا می‌کند.

وی گفت:با استفاده از روایت‌سازی و داستان‌پردازی این هدف را دنبال کردیم. یعنی ماجرایی از همان اتفاقی که در میدان رخ داده، بازسازی و فیلم‌برداری شد. سپس با استفاده از آن داستان، فضایی ایجاد کردیم که مخاطب بتواند آن تجربه را لمس کند و با آن ارتباط واقعی و باورپذیر برقرار کند.

این امام جماعت در پاسخ به این سوال که آیا بهتر نبود مردم محل، روایت‌گر نقش و تأثیر آن روحانی در منطقه خود باشند تا نگاه بیرونی و روایت دیگران از این جنس فعالیت‌ها شکل بگیرد؟ گفت: واقعیت این است که محدودیت‌های بودجه‌ای، هم در صداوسیما و هم در نهادهای متولی تولید چنین برنامه‌هایی، باعث می‌شود اجرای برنامه به‌صورت ساده‌تری انجام شود تا اصل برنامه از بین نرود. رفتن به دل منطقه، استفاده از ظرفیت مردم، ضبط و مصاحبه میدانی، طبیعتاً نیازمند بودجه تولیدجداگانه است که در حال حاضر فراهم نشده است؛ وگرنه علاقه‌مندی برای انجام چنین کاری، هم از سوی ما و هم از سوی صداوسیما وجود دارد.

ایرجی در پاسخ به این سوال که برخی معتقدند وقتی خودِ یک روحانی درباره خودش صحبت می‌کند، امکان دارد مخاطب، آن را نوعی خودنمایی یا بزرگ‌نمایی تلقی کند؛ شما چطور این نگاه را مدیریت می‌کنید؟ تاکید کرد: برای مقابله با این خطر، تلاش می‌کنیم تصاویری را که در برنامه پخش می‌شود به گونه‌ای انتخاب کنیم که مستند و عینی باشد. همچنین گاهی در میانه برنامه، مصاحبه‌ای با یکی از اهالی همان منطقه گرفته می‌شود که دیدگاه دیگران را نیز منعکس کند. با این حال، برای اینکه این نگاهبیشتر از بین برود و روایت باورپذیرتر شود، نیازمند بودجه بیشتریهستیم که بتوانیم پوشش دقیق‌تر و متنوع‌تری داشته باشیم.

وی گفت: برنامه‌های «مثل ماهی» و «یکی از ما» تعداد قابل توجهی معرفی‌های مردمی داشتیم که گاهی حتی در سرکشی‌های خودمان آن‌ها را ندیده بودیم. معمولاً در بنیاد هدایت به دلیل پوشش گسترده مساجد شاخص، کم پیش می‌آید مسجدی از دید ما پنهان بماند، اما این برنامه‌ها باعث شده‌اند تا برخی موارد و فعالان محلی که قبلاً به چشم ما نیامده بودند نیز معرفی و دیده شوند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا برنامه‌ای برای ادامه این مسیر در قالب فصل‌های جدید یا قالب‌های متفاوت دارید؟ یادآور شد: بله، برای سه دوره برنامه یکی از ما، سوژه‌های جدید معرفی شده‌اند. «مثل ماهی» هم که در حال حاضر در حال پخش است، همچنان از ظرفیت‌های افراد مختلف استفاده می‌کند. همچنین سامانه «تجربه‌نگار» به صورت مستمر در موضوعات مختلف فعال است؛ تیم تجربه‌نگار با مراجعه به افراد مختلف، بر اساس شناسنامه امامان یا معرفی مناطق، گفتگوها را انجام می‌دهد و موضوعات را تکمیل می‌کند تا در هر حوزه‌ای یک تجربه شاخص در سامانه ثبت شود.

وی گفت: تجربه‌ها توسط تیم «تجربه‌نگار» معاونت آموزش بنیاد هدایت بررسی می‌شوند. این تیم یک شورا دارد که درباره انواع سوژه‌ها بحث و بررسی می‌کند و سوژه‌های شاخص و ناب‌تر را انتخاب می‌کنند تا منتشر شوند. مخاطبان این سایت عمدتاً روحانیون هستند و فعالیت‌های ما در بنیاد هدایت به مقوله مسجد متمرکز است. بنابراین، ما عمدتاً سراغ مسجد می‌رویم، اما فقط روحانیون حضور ندارند؛ محور اصلی فعالیت، امام مسجد است ولی به کنشگران مسجدی دیگر نیز توجه داریم و آن‌ها را هم وارد فرآیند می‌کنیم.

این امام جماعت تاکید کرد: تجربه‌نگار علاوه بر اینکه یک آرشیو است، بستری برای یادگیری و گفت‌وگو نیز محسوب می‌شود. به این صورت که امام جماعت محله‌ای که تجربه‌ای دارد، می‌تواند با امام دیگر ارتباط برقرار کند و از تجربیات هم بهره‌مند شوند. در نسخه جدید سایت، این امکان فراهم خواهد شد که امامان جماعت  بتوانند به صورت مستقیم با یکدیگر ارتباط بگیرند و درباره نحوه اجرای فعالیت‌ها در مساجدشان تبادل نظر کنند. از طرفی، در رسانه هم می‌توانیم آیتم‌های مختلفی به این برنامه اضافه کنیم؛ مثلاً تئاتر بچه‌مسجدی‌ها، مسابقات مسجدی‌ها و برنامه‌های مرتبط که بتواند فضای صدا و سیما را پر کند. همچنین برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده که تیم‌های صدا و سیما از ظرفیت‌های استانی استفاده کنند و در استان‌ها ضبط برنامه داشته باشند و آن را به شبکه‌های مختلف ارجاع دهند. برای نمونه، اداره کل سازمان تبلیغات استان سمنان با صدا و سیمای این استان همکاری کرده و برنامه‌ای به نام «مسجد نشان» تولید کرده‌اند که در قالب مستند از مساجد و فعالیت‌هایشان فیلمبرداری و گفتگو می‌کنند و این برنامه به صورت هفتگی در شبکه قرآن پخش می‌شود. این مدل همکاری می‌تواند در سراسر کشور گسترش یابد و با تامین پوشش مالی مناسب، ظرفیت‌های موجود را به خوبی در رسانه ملی به نمایش بگذاریم.

انتهای پیام