انسان‌ موجود پیچیده‌ای است و این پیچیدگی می‌تواند باعث ایجاد مشکلات زیادی در ارتباط با خود و دیگران شود و به ناچار باید این مسیر سخت و پیچیده را پشت سر گذاشت. پس باید به دنبال راهی بود که بتوان در طول دوره زندگی خود کمترین آسیب و تنش را در برخورد با مشکلات از جمله ضربه‌های روحی روانی متحمل شد؛ چراکه تجربه چنین ضربه‌های سنگینی، آسیب‌های جسمی و روحی وارده به آدمی را دوچندان می‌کند؛ به طوری که جبران آن حتی تا پایان عمر کاری سخت و در برخی موارد محال خواهد بود.

در این راستا سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با هدف آموزش ساده و کاربردی روانشناسی و با محوریت آسیب‌های روانی و خودشناسی، هر هفته برنامه‌ای اینستاگرامی را با عنوان سایکولایو برگزار می‌کند که شاید گامی موثر در آشنایی با این مسائل باشد.

احسان متین‌فر شامگاه گذشته، ۲ مهر ماه، در این برنامه اظهار کرد: با این جمله معروف از براون آغاز می‌کنیم که اگر تصور کنید کمال‌گرایی راننده ماشین رفتار شماست، در صندلی کنار، شرم نشسته و در صندلی عقب اضطراب در حال جویدن ناخن‌های خود است، این سه‌گانه همیشه با یکدیگر هستند و وجود دارند. 

این روانشناس اضافه کرد: افراد کمال‌گرا فکر می‌کنند اگر به گونه خاصی رفتار کنند و یا به نوع خاصی ظاهر خود را آرایش کننند، از این طریق می‌توان از شر قضاوت‌ها و نگرش‌های دیگران در امان ماند، بر همین اساس شروع می‌کنند به ایجاد زندگی برپایه فرار از هرگونه شکست یا اشتباه. 

وی ادامه داد: موضوعی که برای ما بسیار اهمیت دارد  این است که در این ماجرا باید شناسایی کنیم که کمال‌گرایی برچه حیطه‌هایی از زندگی ما تاثیر می‌گذارد؛ به عنوان مثال تصور کنید که با یک اختاپوس سروکار دارید که دارای دست‌وپاهای زیادی است، کمال‌گرایی نیز به همین صورت است و در حیطه‌های مختلفی از زندگی ما تأثیر می‌گذارد و می‌تواند حتی آن را مختل کند. 

متین‌فر افزود: اولین حیطه‌ای که می‌توان گفت کمال‌گرایی در آن دارای نقش است حیطه تحصیل است؛ به عنوان مثال همیشه گفته می‌شود که فرد باید نمره ۲۰ را کسب کند و والدین نمره پایینتر را نمی‌پذیرند. حیطه بعدی که همیشه در کنار تحصیل می‌آید حیطه کار است که فرد باید در زمینه کاری خود نفر اول باشد و نباید هیچ ایرادی درکارش وجود داشته باشد. 

 وی گفت: حیطه کمال‌گرایی بعدی حیطه فرزندپروری است که ما شاهد آن هستیم که والدین اگر کمال‌گرا باشند می‌توانند تأثیرات مخرب پایداری را در فرزند خود ایجاد کنند. والدین کمال‌گرا می‌توانند دو نوع معیار و انتظار داشته باشند؛ یا انتظاراتشان نسبت به خودشان است یعنی در واقع می ‌خواهند خودشان در والدگری بی‌نقص  باشند و یا انتظاراتشان از دیگری یعنی فرزند خود است، به عنوان مثال یک مادر کمال‌گرا همیشه می‌خواهد یک مادر خوبی باشد یا دارای فرزندی بی‌عیب و نقص باشد. 

این روانشناس خاطرنشان کرد: اگر والدین می‌خواهند که فرزندانشان بی‌عیب و نقص باشند،  در واقع دارند زمین حاصل‌خیز کمال‌گرایی را در فرزندشان به وجود می‌آورند و بذر کمال‌گرایی را می‌کارند، اما از طرف دیگر اگر من والدی هستم که می‌خواهم مادر بسیار خوبی باشم، اینجاست که دارم زمینه فروپاشی روانی را برای فرزند خود به وجود می آورم و این تأثیرات برای فرزندان در سطح روانی جبران ناپذیر است. 

وی اضافه کرد: یک مادر تماما خوب یک فرشته نیست بلکه یک دیو است که در درون خودش یک کودک مضطرب و شرمگین دارد و این کودک مضطرب و شرمگین فقط با والدگری حالش خوب می‌شود؛ بنابراین مادر و پدر در خدمت فرزند خود نیستند بلکه در خدمت کودک درون خود هستند. 

این روانشناس بالینی اظهار کرد: کمال‌گرایی علاوه بر زمینه‌های تحصیل، کار و و فرزند پروری در خیلی دیگر از زمینه‌ها خود را نشان می‌دهد؛ به عنوان مثال در سازماندهی، نظم و ترتیب اشیاء، آرایش و تناسب اندام می‌توان این کمال گرایی را مشاهده کرد. 

وی خاطرنشان کرد: اولین گام در تغییر کمال‌گرایی این است که شناسایی کنیم در چه زمینه یا زمینه‌هایی کمال‌گرایی برزندگی ما تأثیر گذاشته و  شروع به اصلاح آن کنیم. می‌توان گفت از پایه‌های اختلال وسواس، کمال‌گرایی است. کمال‌گرایی می‌تواند خود را در زمینه‌های مختلف نشان دهد. کمال‌گرایی در اختلال‌های وسواس، افسردگی و اضطراب نقش اساسی را ایفا می‌کند. 

این روانشناس ادامه داد: ما برای اینکه بتوانیم کمال‌گرایی را شناسایی کنیم نیاز به این داریم که یک چک لیست داشته باشیم که اصولا این چک لیست براساس رفتارهای بیرونی ما شناسایی می‌شود و ما این مجموعه رفتارها را به عنوان رفتارهای کمال گرایانه می شناسیم. حال اگر من بتوانم این رفتارها را در خود شناسایی کنم خیلی راحت‌تر می‌توانم آن حیطه‌هایی از زندگی را که درگیر کمال‌گرایی شده‌اند را پیدا کنم. 

متین‌فر افزود: یک لیست از شناسایی رفتارهای کمال‌گرایانه به این صورت است که در درجه اول، شاهد آن هستیم که افراد کمال‌گرا روی می‌آورند به چک کردن؛ به عنوان مثال یک پروژه‌ای که می‌خواهد چک شود فرد کمال گرا سه یا چهار بار و یا بیشتر آن را چک می‌کنند. این کار باعث اتلاف وقت و انرژی می‌شود. 

وی یادآورشد: ویژگی دوم افراد کمال گرا این است که در تصمیم‌گیری های خود مردد هستند چون همیشه یک راه حل مشخص و قطعی وجود دارد و آن‌ها موظف هستند آن راه حل را شناسایی کنند و به همین دلیل در تصمیم گیری‌های خود مردد هستند. ویژگی سوم این است که افراد کمال‌گرا سعی می‌کنند دیگران را تغییر دهند که این تلاش برای تغییر دیگران یا به نتیجه‌ای نمی‌رسد و یا اگر به نتیجه برسد همراه با اضطراب و درگیری است. 

این روانشناس بالینی اظهار کرد: ویژگی چهارم افراد کمال گرا این است که خیلی کند هستند و در انجام کارها و فعالیت‌ها سرعت لازم را ندارند که این خود باعث اتلاف وقت و انرژی می‌شود. ویژگی بعدی اطمینان‌طلبی افراد کمال‌گراست که برای مدت کوتاهی احساس آرامش دارند و باز دوباره این کار را انجام می‌دهند که باعث هدر رفتن وقت و خراب شدن روابطشان با دیگران است. 

 متین‌فر در آخر افزود: افراد کمال‌گرا از ترس اینکه مبادا دیگران در انجام کارشان از آنها ایراد بگیرند، انجام آن کار را به تعویق می‌اندازند و سمت انجام دادن کارها نمی‌روند. همچنین افراد کمال‌گرا زود تسلیم می‌شوند و در واگذار کردن کارها به دیگران بسیار مشکل دارند که همه این‌ها باعث می‌شود سلامت روانشان به شدت در خطر بیفتد و اینجاست که می‌بینیم کمال‌گرایی به عنوان یک رفتار خود مخرب اساسی در سطح روانشناسی شناسایی شده است.

انتهای پیام