محمد خداداد در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: بنا به نقل مورخان، پیشینه کاروان‌هایی که شبیه‌سازی تقابل اولیا و اشقیای واقعه کربلا را تداعی می‌کنند به نیمه اول قرن چهارم هجری و دوره آل‌بویه بر می‌گردد که در کنار برگزاری مراسم سوگواری محرم، به شبیه‌سازی شخصیت‌های کربلا پرداخته‌اند.

وی افزود: بر پایه گزارش‌های مستشرقان و سفرنامه نویسان در روزگار صفویه دسته‌های بزرگی با تن‌پوش‌های عربی و سوار بر اسب در بازار کاشان اقدام به بازآفرینی نقش اولیا و ‌اشقیای حادثه عاشورا می‌کرده‌اند که در نوش‌آباد نیز در قالب مراسم خیمه‌کوبی عصر هشتم شکل‌گرفته و از سه دهه پیش توسعه یافته تا به هیأت امروزی رسیده است.

خداداد تصریح کرد: مراسم آیینی خیمه‌کوبی نوش‌آباد، به لحاظ آماده‌سازی، زمان و اسباب تدارک، مشارکت همگانی و تعداد نقش‌آفرینان ممتاز و مبرز است که از ماه‌ها قبل نقش‌آفرینان هیبت ظاهری خود را متناسب با نقش‌های مختلف می‌آرایند. از کودک تا کهن‌سال در لباس شبیه می‌روند و نواها و سازهای بادی و کوبه‌ای را تمرین می‌کنند .

مدیر اجرایی پژوهشکده کاشان شناسی دانشگاه کاشان، گفت: شخصیت‌پردازی‌های کاروان، متکی بر نوعی روایت شیعی و عاشورایی است که امام حسین(ع) شخصیتی محوری و اصلی در عالم هستی است که رخدادهایی از روزگار است تا هنگامه قیامت در ارتباط با آن حضرت و کربلا که به وقوع خواهد پیوست.

وی در مورد شخصیت‌های کاروان خیمه کوبی نوش‌آباد افزود: شبیه اولیا و اشقیای حاضر در کربلا، پیامبران و بزرگانی هستند که بر پایه برخی روایات شیعی به نوعی برخی حوادث زندگی‌شان در پیوستگی و پیوند با عاشورا رقم خورده است یا در روز واقعه برای امداد امام به کربلا آمده‌اند.

خداداد اظهار کرد: شخصیت‌های فرازمینی شامل فرشتگان هستند و کودکان که سمبل پاک‌نهادی و معصومیت هستند شبیه فرشته می‌شوند، جنیان که برای یاری شهید عاشورا به امام لبیک گفته‌اند و ملائک که یاریگران امام در عاشورا و دستگیران شیعیان در روز بازپسین هستند.

این پژوهشگر آئینی و فرهنگ‌عامه تصریح کرد: غلامان و خادمان، که حس هم ذات پنداری این شخصیت‌ها برای مخاطبی که خود را در ردیف غلام و پیرو امام می‌داند، بسیار ملموس است و دسته آخر نیز شخصیت‌های میانه‌ای هستند که در پی انجام حرفه خود مثل کاتب، آهنگر و ... همراه کاروان اولیا و اشقیا شده‌اند.

وی در مورد نمادها در آیین خیمه کوبی و خیمه‌برداری نوش‌آباد تصریح کرد: نشانه‌هایی ویژه برای شخصیت‌ها تعریف شده که حجله حضرت قاسم، گهواره حضرت علی‌اصغر، آتش برای ملائک دوزخ، سیاه‌اندود شدن و ‌پشمینه‌پوشی برای جنیان از جمله آنها است.

این پژوهشگر آئینی و فرهنگ عامه تأکید کرد: علم‌ها و علمات، نمادهایی است که توسعه یافته و تجمیع شده سنت‌های عَلَم برداری است و سمبل‌ها و نشانه‌های عینی و تمثیلی توغ، جریده، پنجه، شده، کتل، بیرق و... را می‌توان در آن‌ها به نظاره نشست. 

خداداد درباره وجود طبل و شیپور در مراسم آیینی گفت: فاصله‌گذاری بخش‌های مختلف کاروان با ضرب‌آهنگ‌های انواع سازهای بادی و کوبه‌ای است که با طبل، دهل، دمام، سنج، شیپور و... در جلوی شخصیت‌ها، ضمن آمیختن جلوه‌های بصری با نغمه‌های گوش‌نواز، پیشاهنگ شخصیت‌های مختلف هستند.

مدیر اجرایی پژوهشکده کاشان شناسی دانشگاه کاشان افزود: اسب و شتر که پرکاربردترین حیوانات در قافله‌ها و جنگ‌ها بوده‌اند به‌عنوان زبان بسته‌های زبان فهم مرکب‌های رهوار کاروانیان‌اند.

وی در مورد رنگ‌ها و ‌نقش نگاره‌ها در آیین‌ها نیز، تصریح کرد: قاعده رنگ در تعزیه چنین است که سبز، آبی، سفید و هم خانواده‌های آن‌ها برای اولیا، قرمز و همسانان آن برای اشقیا و زرد و همانندهای آن برای شخصیت‌های میانه‌ مثل حر، استفاده می‌شود.  

خداداد درباره فلسفه نذر و اطعام در آیین‌های دینی گفت: دست‌اندرکاران کاروان مقید هستند که لباس پوشیدن اولیا با زمزمه روضه و شرح مصیبت انجام شود و نذر و وقف و اطعام هم پیوست اغلب مراسم آئینی است که در سنت کاروان خیمه کوبی و خیمه برداری نوش‌آباد رایج و ساری است.

انتهای پیام