محمد رحیمی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به به هشداری که اخیرا درباره تهدیدات نرم‌افزاری در فضای مجازی و رسانه‌ای مطرح می‌شود، در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان جامعه را از این تهدیدات در امان نگه داشت؟، توضیح داد: جهت برقراری نظم اجتماعی و مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی دو عامل عمده‌ی اجتماعی کردن که ابزار آن آموزش است و نظارت اجتماعی که ابزار آن قانون است، لازم و ضروری است. در مسأله تهدیدات فضای مجازی در وهله نخست نیازمند آموزش نحوه استفاده و حضور در این فضا و آگاه‌سازی از آسیب‌های پیش روی این حوزه از زیست جهان بشری هستیم که بخش عمده‌ زندگی روزمره ما را به خود اختصاص داده است.

او ادامه داد: به اعتقاد بنده بسیاری افراد و گروه‌های اجتماعی در جامعه ایران نحوه مواجهه مؤثر با شبکه‌های اجتماعی مجازی و مدیریت این فضا را نیاموختند و به سادگی در دام تهدیدات سایبری می‌افتند. بنابراین الگوی زیست بهنجار در این فضا را باید در سنین پایین‌تر به افراد آموزش دهیم و قبل از اینکه این تکنولوژی‌ را در اختیارشان دهیم، آموزش‌های لازم را به آنها ارائه دهیم.

این جامعه‌شناس تاکید کرد: از سوی دیگر در کنار مقوله آموزش، منبع کنترل اجتماعی نیز به عنوان یک عامل بازدارنده ضروری است. گاهی تنها آموزش کافی نیست و جهت برقراری نظم اجتماعی و برخورد با عامل کج‌روی، قوه قهریه نیز لازم است. یعنی با افرادی که در فضای مجازی مرتکب تخلف می‌شوند و محتوای غیر اخلاقی، نادرست، خلاف واقع و... اشاعه می‌دهند باید برخورد شود تا جلوی زمینه‌سازی برای تخلفات گسترده‌تر گرفته شود.

او با اشاره به اینکه عوامل بسیاری در ایجاد فضای ناامیدی در جامعه ایران نقش دارند، اظهار کرد: یکی از این عوامل عمده، بستر فضای مجازی است که با اشاعه انواع محتواهای پوشالی که اعتبار آنها مور تردید است، زمینه بی‌اعتمادی و ناامیدی اجتماعی را فراهم می‌سازد. در این شرایط، مخاطبِ منفعل به سادگی فریب پیام‌های رسانه‌ای را می‌خورد و آن را با افراد دیگر نیز به اشتراک می‌گذارد و در مدت کوتاهی پیام و محتوایی که دارای اعتبار نیست در سطح گسترده ویرال می‌شود. در صورتیکه نوع مواجهه مخاطب فعال با پیام رسانه‌ای، هوشمندانه و با دید انتقادی است.

رحیمی ادامه داد: بنابراین با توجه به‌ این‌ دسته‌بندی از مخاطبان، می‌توان گفت مخاطبان منفعل افرادی زودپذیرنده هستند و هر اندازه که احساساتی‌تر باشند سریع تحت تأثیر پیام‌های رسانه‌ای قرار می‌گیرند که اساس آنها بر تکنیک اقناعی تحریک عواطف و احساسات است و مخاطبان منفعل هر آنچه گفته شود، باور می‌کنند و به هر آنچه از آن‌ها درخواست شود عمل می‌کنند. برخلاف آن‌ها مخاطبان فعال افرادی هستند که با رویکرد تفکر انتقادی به موضوع ورود می‌کنند و ابزارهایی از سواد رسانه‌ای برای مواجه هوشمندانه و آگاهانه با پیام‌های رسانه‌ای در اختیار می‌گیرند و در مواجه با هر پیام رسانه‌ای از خودشان پرسش‌هایی می‌پرسند تا درستی یا نادرستی پیام را تشخیص دهند. لذا چنانچه بتوانیم مخاطب منفعل را به مخاطب فعال تغییر دهیم، می‌توانیم از تهدیدات فضای سایبری پیشگیری کنیم.

او درباره تاثیر تهدیدات نرم‌افزاری بر هویت ملی، فرهنگی و افکار عمومی نیز توضیح داد: زیست‌جهان ما به شدت با فضای مجازی گره خورده است. به گونه‌ای که هویت و سبک زندگی ما، ارزش‌ها و انتخاب‌های ما تحت تأثیر فضای مجازی قرار دارد. در این شرایط اگر فرصت‌های فضای مجازی بیشتر از تهدیدات آن باشد، زمینه رشد و خلاقیت‌های فردی را فراهم می‌سازد، اما چنانچه تهدیدات این فضا بیشتر از فرصت‌های آن باشد، حوزه‌های گسترده‌ای از زندگی ما با آسیب‌ها و اختلالاتی مواجه می‌شود. بنابراین فضای مجازی هم می‌تواند زمینه‌ای برای تضعیف هویت ملی، فرهنگی و تنش‌های قومی باشد و هم زمینه تقویت هویت ملی، فرهنگی و همگرایی اقوام را فراهم سازد.

این جامعه‌شناس بیان کرد: فضای مجازی در یک دهه اخیر تأثیر مستقیمی بر ابعاد مختلف هویتی جامعه ایرانی گذاشته و انسجام اجتماعی را با مخاطراتی مواجه کرده است. اگر بخواهیم تهدیدات اجتماعی فضای سایبری را به حداقل برسانیم، باید سراغ ظرفیت‌های تاریخی و فرهنگی جامعه‌مان برویم. جامعه ایران یک جامعه دارای تنوع فرهنگی و قومیتی است و چنانچه حقوق اقوام را در زمینه‌های مختلف بالاخص فضای مجازی به رسمیت بشناسیم می‌توانیم از تهدیدات این فضا جلوگیری کنیم.

او با بیان اینکه اگر بخواهیم به دسته‌بندی عواملی که هویت ملی و فرهنگی‌ یک جامعه را مورد تهدید قرار می‌دهند و به شکاف‌های اجتماعی دامن می‌زنند، اشاره کنیم بی‌تردید یکی از مهم‌ترین آن‌ها فضای سایبری است، گفت: با ظهور فرآیند جهانی شدن و گسترش رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه در فضای مجازی و تأثیر آن‌ها بر زندگی انسان‌ها، عناصر هویتی متأثر از این وضعیت در معرض تهدیدهای جدیدی قرار گرفته است. رسانه‌ها با سرعت در حال گسترش هستند و سبک‌های جدیدی از هویت و سبک زندگی را با خود به همراه دارند. حضور در فضای مجازی به عنوان فضایی متکثر، و عدم آشنایی بسیاری از کاربران با ابعاد هویت ایرانی، تلاش برای جداساختن هویت‌های محلی از هویت ملی، عدم تمرکز مرجعیت رسمی و قابل اتکا برای معرفی هویت فرهنگی ایرانی در فضای مجازی، ترویج فردگرایی و تضعیف بنیادهای انسجام اجتماعی، هویت ایرانی را با چالش‌ها و آسیب‌هایی مواجه کرده است.

انتهای پیام