دکتر حمید طراوتی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به ویژگی‌های یک شهر زیست‌محیطی، اظهار کرد: یک شهر ایده‌آل زیست‌محیطی، شهری است که در آن اصول اکولوژیکی، اقتصاد پایدار و سلامت شهروندان و اکوسیستم‌های اطراف در اولویت قرار دارند. شهر باید با اکوسیستم‌های اطراف خود ادغام شده و از آن‌ها در جهت توسعه پایدار خود بهره‌برداری کند.   

این نویسنده و مترجم و فعال محیط زیست خاطرنشان کرد: به این معنا که توسعه شهری باید با حفظ منابع طبیعی مانند رودخانه‌ها، کوه‌ها و فضای سبز همراه باشد. به عنوان مثال، به جای خشک کردن یک رودخانه باید آن را حفظ و توسعه شهری را با توجه به وجود آن رودخانه تطبیق داد.   

مشهد شهری برای مردم یا خودروها؟  

وی با بیان اینکه شهر باید برای مردم ساخته شود، نه برای خودروها خاطرنشان کرد: عمده برنامه‌های شهردار مشهد، ساخت‌وساز جاده‌ای مطرح می‌شود. یکی از مهم‌ترین برنامه‌های مدیریت شهری این بود که از مرکز شهر جاده‌ای به سمت وکیل‌آباد احداث کند. متأسفانه در برنامه‌ریزی‌های شهری مشهد به نظر می‌رسد که پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز به ویژه احداث جاده‌ها و بزرگراه‌ها اولویت بالایی دارند.  

طراوتی بیان کرد: توسعه شهری در مشهد گاهی اوقات بدون توجه به حفظ محیط‌زیست و اکوسیستم‌های طبیعی صورت می‌گیرد. به عنوان مثال طرح احداث کمربند جنوبی مشهد (اتوبان) که با مخالفت فعالان محیط زیست مواجه شد، نمونه‌ای از این رویکرد است. زیرا بلوارهای وکیل‌آباد، پیروزی، فکوری، نماز، فردوسی و جاده قدیم قوچان شهر مشهد را از شرق به غرب و از غرب به شرق متصل می‌کنند؛ بنابراین نیازی به احداث کمربندی جدید وجود ندارد که منجر به تخریب کوهستان‌ها و از بین رفتن چشم‌اندازهای طبیعی شود.  

این نویسنده و مترجم و فعال محیط زیست عنوان کرد: خوشبختانه با پیگیری‌های فعالان محیط‌زیست و نظر کارشناسی، از اجرای این پروژه جلوگیری شد و به جای آن طرح تبدیل منطقه به کوه‌پارک در دستور کار قرار گرفت.  

طراوتی با بیان اینکه با توجه به جمعیت زیاد و حجم بالا تردد زائران و گردشگران مشهد نیازمند توسعه فضاهای سبز و تفریحی است، گفت: ایجاد پارک‌های کوهستانی و فضاهایی برای پیاده‌روی و تفریح می‌تواند به ارتقا کیفیت زندگی شهروندان و جذب گردشگران در مشهد کمک شایانی کند.  

تخریب محیط‌زیست طرقبه و شاندیز با احداث بی‌رویه رستوران‌ها  

وی یادآور شد: تمام رودخانه‌های طرقبه و دره‌های منتهی به کوه‌های میانرود خشک شده است. همچنین، تمام شاندیز تبدیل به رستوران‌های مختلف شده است و درحال‌حاضر تعداد گردشگران در آن‌جا کاهش یافته است. بنابراین تبدیل رودخانه‌ها و فضاهای طبیعی به جاده‌ها و رستوران‌ها، اقدامی نامناسب است که منجر به کاهش فضاهای سبز و تخریب محیط‌زیست می‌شود. 

این نویسنده و مترجم و فعال محیط زیست، توضیح داد: ضرورت دارد از ساخت جاده در مناطقی که می‌توانند به عنوان فضاهای طبیعی و تفریحی مورد استفاده قرار گیرند، جلوگیری شود. بر این اساس ایجاد پارک‌های طبیعی و فضاهای تفریحی برای رفاه شهروندان و حفظ محیط‌زیست باید در اولویت قرار گیرد.  

طراوتی با اشاره به نقش شهرداری و مسئولان در حفاظت از محیط‌زیست گفت: لازم است شهردار و سایر مسئولان از جزئیات پروژه‌های عمرانی و تأثیرات آن‌ها بر محیط‌زیست آگاهی کامل داشته باشند. در صورت عدم آگاهی یا عدم توجه به مسائل زیست‌محیطی، باید اقدامات لازم برای جلوگیری از تخریب محیط‌زیست انجام شود. شهرداری باید با اتخاذ رویکردی مسئولانه، مانع از اجرای پروژه‌هایی شود که به محیط‌زیست آسیب می‌رسانند.  

ضرورت توسعه حمل‌ونقل عمومی و کاهش استفاده از خودروهای شخصی  

وی با بیان اینکه شهرداری‌ها باید در چارچوب برنامه‌های کلان کشوری و اسناد بالادستی، به سمت کاهش استفاده از خودروهای شخصی و توسعه حمل‌ونقل عمومی حرکت کنند، اضافه کرد: لازم به ذکر است که تامین بودجه برای پروژه‌های حمل‌ونقل عمومی و زیرساخت‌های مرتبط، از جمله وظایف دولت و نهادهای ذی‌ربط است. اما شهرداری‌ها می‌توانند با انجام رایزنی‌ها، در جهت تخصیص بودجه مناسب برای پروژه‌های حمل‌ونقل عمومی تلاش کنند.  

این نویسنده و مترجم و فعال محیط زیست خاطرنشان کرد: افزایش تعداد خودروها در شهر، منجر به افزایش آلودگی هوا، ترافیک و کاهش آرامش شهروندان می‌شود. گرچه تلاش‌های برای توسعه قطارشهری در شهر مشهد در حال اجرا است، اما توسعه و بهبود سیستم حمل‌ونقل عمومی، از جمله اتوبوس‌های تندرو و مترو باید با جدیت دنبال شود.  

طراوتی با بیان اینکه رسیدگی به وضعیت اتوبوس‌ها و ارائه خدمات باکیفیت ضروری است، یادآور شد: فرهنگ‌سازی و آموزش شهروندان در خصوص استفاده از حمل‌ونقل عمومی و مزایای آن از اهمیت بالایی برخوردار است. باید تلاش شود تا استفاده از حمل‌ونقل عمومی به عنوان یک گزینه مطلوب و باارزش در نظر گرفته شود. بنابراین برنامه‌های توسعه شهری باید با رویکردی زیست‌محیطی و با هدف کاهش وابستگی به خودروهای شخصی، طراحی و اجرا شوند.  

وی درخصوص نوسازی ناوگان حمل‌ونقل و کاهش آلودگی تصریح کرد: خارج کردن خودروهای فرسوده و جایگزینی آن‌ها با خودروهای کم‌مصرف و دوستدار محیط‌زیست ضروری است؛ این اقدام نیازمند تخصیص بودجه و ارائه تسهیلات به شهروندان است. باید برنامه‌هایی برای تشویق شهروندان به استفاده از خودروهای برقی یا هیبریدی، تدوین و اجرا شود.  

این نویسنده و مترجم و فعال محیط زیست با بیان اینکه به نظر می‌رسد که در برخی موارد، توجه به محیط زیست در مقایسه با سایر پروژه‌ها از اولویت کمتری برخوردار می‌شود، تصریح کرد: به عنوان مثال پروژه‌ای مانند انتقال آب از هزار مسجد به مشهد که با چالش‌های متعددی از جمله مخالفت‌های مردمی، هزینه‌های گزاف لوله‌کشی و آسیب به منابع آب در مبدا همراه است، نیازمند بازنگری جدی است.  

کشف‌رود همچنان زخمی بر پیکر محیط‌زیست استان  

وی افزود: در حالی که در کشف‌رود مقدار زیادی آب وجود دارد که با دستگاه‌های تصفیه تبدیل به آب کشاورزی و شرب می‌شود، اما سالیان زیادی است که برروی این مسئله بحث شده است و قرار بر این شد که شهرداری این موضوع را پیگیری کند. در حالی که سرمایه‌گذاری‌های کلانی در پروژه‌هایی نظیر واردات خودروهای لوکس و یا ساخت‌وسازهای بزرگ صورت می‌گیرد، تخصیص بودجه به پروژه‌های زیست‌محیطی از جمله تامین آب و مدیریت پسماند با کمبود مواجه است. 

طراوتی تصریح کرد: وضعیت نامناسب آب‌های فاضلاب شهری مشهد که به محل دفن زباله تبدیل شده و آلودگی‌های زیست‌محیطی را به دنبال دارد، نیازمند توجه فوری است. شهرداری باید با اتخاذ رویکردی جامع به حل مسائل زیست‌محیطی شهر بپردازد و در این راستا، برنامه‌های آموزشی و فرهنگی را نیز مد نظر قرار دهد.  

وی ادامه داد: مشهد شهری است که از تمام جنوب خراسان و سیستان‌وبلوچستان مهاجر می‌پذیرد و اکنون حدود 1.5 میلیون در شهر مشهد حاشیه‌نشین وجود دارد که فاقد هرگونه امکانات هستند. بنابراین مشهد شهری تلقی می‌شود که نیازمند رسیدگی و توجه ویژه است.  
 

ضرورت توسعه بازیافت و استفاده از پنل‌های خورشیدی  

این نویسنده و مترجم و فعال محیط زیست با بیان اینکه برای تحقق توسعه پایدار، ضروری است که اقتصاد بر مبنای حفظ محیط زیست بنا شود، یادآور شد: این امر مستلزم اتخاذ سیاست‌هایی نظیر الزام به استفاده از پنل‌های خورشیدی در ساختمان‌ها و حمایت از پروژه‌های خورشیدی و بادی، توسعه صنعت بازیافت و ترویج تولید غیرخطی (بازچرخانی مواد)، آموزش شهروندان و ایجاد انگیزه برای مشارکت در برنامه‌های تفکیک زباله از مبدا است.   

وی با بیان اینکه اقتصاد دور ریختنی باید تغییر یابد، گفت: در سال‌های اخیر تجربه موفق تفکیک زباله در مشهد که با اهدای جوایز به شهروندان همراه بود، نمونه‌ای از چگونگی ایجاد انگیزه برای مشارکت مردمی است. این طرح نشان داد که چگونه می‌توان با ارائه مشوق‌های مناسب، شهروندان را به همکاری در حفظ محیط زیست ترغیب کرد. 

این نویسنده و مترجم و فعال محیط زیست با اشاره به اینکه در سنت ما اصطلاح دور ریختن کار مطلوبی مطرح نمی‌شود، ادامه داد: اصطلاح دورریختن کافی نیست و باید روش‌های مختلف استفاده از مواد را مورد تحقیق و جستجو قرار داد. این امر نیازمند انجام پروژه‌های تحقیقاتی و ارائه آن‌ها به دانشگاه‌ها است تا روش‌هایی که با فرهنگ و شرایط بومی ما سازگار باشند، شناسایی و توسط خود مردم اجرا شوند. 

وی عنوان کرد: متاسفانه در حال حاضر، شاهد هم‌افزایی مناسبی در این زمینه نیستیم. در واقع اقتصاد محیط زیست و استفاده از مواد اولیه بهینه نیست و ضایعات هر مرحله، می‌تواند به عنوان مواد اولیه برای مراحل دیگر مورد استفاده قرار گیرد.  

طراوتی اظهار کرد: در راستا رویکرد اقتصاد اکولوژیک، توجه به تولید غذا و غذای سالم به عنوان یکی از نیازهای اساسی بشر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این امر می‌تواند در شهرها نیز به صورت عملیاتی پیاده‌سازی شود و شهرداری‌ها می‌توانند نقش مؤثری در این زمینه ایفا کنند.  

وی یادآور شد: شهرداری‌ها می‌توانند با ارائه تسهیلات و وام‌ها، فضای سبز شهری را گسترش داده و حتی با ایجاد فضاهای سبز در حاشیه شهر شرایطی را برای مشارکت شهروندان در تولید مواد غذایی فراهم کنند.  

این فعال محیط زیست، توضیح داد: استفاده از تجربیات موفق جهانی نظیر آنچه در سوئد در حال اجراست، می‌تواند راهگشا باشد. در سوئد شهروندان با مشارکت در زمین‌های مشترک در اطراف شهر یا محلات به تولید مواد غذایی می‌پردازند. همچنین، جایگزینی سموم شیمیایی با روش‌های تلفیقی مبارزه با آفات، علاوه بر حفظ سلامت محیط زیست از هدر رفت سرمایه‌های ملی نیز جلوگیری می‌کند.  

طراوتی اضافه کرد: در راستا اقتصاد چرخشی، ضروری است که کالاها به گونه‌ای طراحی شوند که قابلیت استفاده مجدد و بازیافت قطعات را داشته باشند. این امر نیازمند توجه به طراحی محصول و امکان جداسازی قطعات پس از اتمام عمر مفید کالا است. همچنین، انجام تحقیقات دانشگاهی در این زمینه‌ها می‌تواند به ارائه راهکارهای نوآورانه و عملیاتی کمک کند.  

این نویسنده تصریح کرد: اعمال محدودیت‌ها و جرایم برای استفاده از خودروهای شخصی، افزایش مالیات بر مصرف انرژی(برق و گاز) و وضع قوانین سخت‌گیرانه در زمینه مدیریت پسماند از جمله اقدامات سلبی هستند که می‌توانند در راستای حفظ محیط زیست انجام شوند.  

طراوتی درخصوص مبلمان شهری و محیط زیست، تصریح کرد: به نظر می‌رسد که شهرهای کنونی ما بر اساس یک الگوی مشخص و مدون ساخته نشده‌اند. این امر به ویژه در مورد شهرهای ایالات متحده صدق می‌کند، جایی که با توسعه و تولید انبوه اتومبیل شهرها به سرعت گسترش یافتند. این توسعه شهری که می‌توان آن را به نوعی «شهر خیابانی» تعبیر کرد، بر اساس افزایش استفاده از خودروها شکل گرفت و منجر به افزایش جمعیت شد. 

وی با بیان اینکه در مقابل شهرهای قدیمی‌تر مانند شهرهای اروپایی، آسیایی و همچنین شهرهای تاریخی ایران دارای ساختار و ویژگی‌های متفاوتی بودند، اضافه کرد: در این شهرها محلات سنتی وجود داشت که در آن‌ها مردم با یکدیگر ارتباط نزدیک داشتند، به هم کمک می‌کردند و از کیفیت زندگی بالاتری برخوردار بودند. با توسعه شهرها و جایگزینی ساختمان‌های قدیمی با ساختمان‌های بلند و ایجاد خیابان‌های وسیع این ارتباطات سنتی تضعیف شد و نوعی جدایی بین مردم به وجود آمد.  

این فعال محیط زیست یادآور شد: این تحولات تا حد زیادی ناشی از افزایش تعداد اتومبیل‌ها و نیاز به فضای بیشتر برای آن‌ها بود که منجر به رشد نامنظم و بی‌قواره شهرها شد.  

ممانعت ورود خودروها به بافت‌های تاریخی و قدیمی   

وی با بیان اینکه امروزه در بسیاری از شهرهای قدیمی امکان دسترسی خودرو به مناطق تاریخی و مرکزی شهر محدود شده است، خاطرنشان کرد: به عنوان مثال در فرانسه دسترسی خودرو به مناطقی مانند میدان باستیل و بناهای تاریخی محدود شده است. در ایران نیز اقداماتی مشابه در برخی شهرها مانند اصفهان (میدان نقش جهان) و سایر مناطق تاریخی انجام شده است تا امکان دسترسی پیاده و حفظ میراث فرهنگی فراهم شود. 

این نویسنده و مترجم توضیح داد: تبدیل بخش‌های بزرگی از شهر به فضاهایی عاری از خودرو، با یک خط قطار کم‌سرعت که در مسیری مشخص حرکت می‌کند و پیرامون آن مغازه‌ها، فروشگاه‌ها، فضای سبز، محل بازی کودکان و فضاهای پیاده‌روی قرار دارد، می‌تواند تجربه‌ای لذت‌بخش از حضور در اجتماع را برای شهروندان فراهم کند. 

طراوتی مطرح کرد: متأسفانه امروزه شاهد ساخت اتوبان‌ها هستیم که منجر به افزایش سرعت و عبور سریع خودروها از کنار یکدیگر می‌شود. این امر به جای ایجاد تعامل و نزدیکی می‌تواند به افزایش تنش و انزوا در میان مردم منجر شود. 

وی ادامه داد: به عنوان مثال شهرهایی که در اثر توسعه خودرو محور در آمریکا شکل گرفته‌اند، مردم را منزوی کرده و کیفیت زندگی را به شدت کاهش داده‌اند. در مقابل ایجاد پیاده‌روهای وسیع، پارک‌های بزرگ که در آن‌ها افراد از هر قشری با هم در تعامل هستند و فضاهای عمومی که امکان پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و صرف غذا را فراهم می‌کنند، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و افزایش ارتباطات اجتماعی کمک شایانی کند.   

این فعال محیط زیست توضیح داد: همچنین استفاده از قطارهای برقی، اتوبوس‌های بزرگ و سایر وسایل حمل‌ونقل عمومی که امکان جابه‌جایی آسان و نزدیک‌تر مردم را فراهم می‌کنند، در مقایسه با اتومبیل‌سواری و چیدمان شهری مبتنی بر خودرو بسیار مؤثرتر است.  

وی افزود: در نهایت اتوبان‌ها و پارکینگ‌ها، همراه با محدودیت‌های ترافیکی و دوربین‌های نظارتی می‌توانند تأثیر منفی بر کیفیت زندگی شهروندان داشته باشند.

انتهای پیام