به گزارش ایسنا به نقل از اداره‌کل روابط عمومی سازمان سینمایی،در نشستی تخصصی که به مناسبت هفته دفاع مقدس در موزه سینما برگزار شد، کارشناسان و مدیران سینمایی به تحلیل محتوای کمی و کیفی فیلم‌های دفاع مقدس پرداختند و بر ضرورت معرفی بین‌المللی این ژانر، تقویت گفتمان‌های ایرانیت و پذیرش دیدگاه‌های متنوع تأکید کردند.
موزه سینما میزبان نشستی با عنوان «بررسی آسیب‌شناسانه چگونگی بازنمایی و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در فیلم‌های سینمایی دفاع مقدس طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی» بود. این برنامه که توسط سازمان سینمایی برگزار شد، با حضور علیرضا اسماعیلی معاون توسعه فناوری و مطالعات سازمان سینمایی، مهدی سلطانی گردفرامرزی به عنوان سخنران اصلی، سیدعلی اصغر سلطانی منتقد سینما و حسین یزدان‌شناس مدیرکل دفتر مطالعات و دانش سینمایی، برگزار شد.
این نشست با گرامیداشت یاد شهدای دفاع مقدس آغاز شد و به بررسی عمیق ابعاد فرهنگی، هنری و اجتماعی سینمای دفاع مقدس پرداخت.
علیرضا اسماعیلی در ابتدای این جلسه، با ادای احترام به شهدا و ایثارگران، بر اهمیت تاریخی دفاع مقدس تأکید و اظهار کرد: «شهدای ما با ایثار و فداکاری‌هایشان برگ‌های زرینی در تاریخ کشور رقم زدند و ما امروز اینجا هستیم تا از آن دوران پرافتخار یاد کنیم.»
وی با اشاره به عدم عقب‌نشینی حتی یک قدم از مرزها در دوران جنگ، گفت: «در آن برهه تاریخی حساس، ما با عزت از کشور دفاع می‌کردیم.»
اسماعیلی سپس به تأثیر انقلاب اسلامی بر سینمای جنگی ایران پرداخت و توضیح داد: «جنگ تحمیلی پیچیدگی‌های زیادی داشت، اما سینمای دفاع مقدس به عنوان یک گونه هنری منحصربه‌فرد، مفاهیمی چون شهادت، ایمان و فداکاری را به زیبایی به تصویر می‌کشد.»
معاون توسعه فناوری و مطالعات سازمان سینمایی افزود: «سینمای دفاع مقدس ایران از لحاظ مضمونی با ژانر جنگی جهانی تفاوت‌های زیادی دارد و پس از انقلاب، سینمای ایران به یکی از سینماهای منحصربه‌فرد جهان تبدیل شده است.»
اسماعیلی با استناد به تجربیات فرهنگی خود در خارج از کشور، عنوان کرد: «سینمای ما در جهان از ارزش و اهمیت زیادی برخوردار است و نمی‌توان آن را با سینمای هالیوود یا بالیوود مقایسه کرد. سینمای جمهوری اسلامی ایران، سینمایی خاص و بی‌نظیر است که نیاز به معرفی بیشتری در سطح بین‌المللی دارد.»
وی از نهادهای فرهنگی خواست تا توجه ویژه‌ای به این حوزه داشته باشند و تلاش بیشتری برای گسترش سینمای دفاع مقدس انجام دهند.
معاون توسعه فناوری و مطالعات سازمان سینمایی همچنین به موضوع نشست اشاره کرد و گفت: «این نشست به دلیل تقارن با هفته دفاع مقدس انتخاب شده تا یاد شهدا گرامی داشته شود و نهادهای مرتبط دعوت شوند.»
در ادامه حسین یزدان‌شناس، مدیرکل دفتر مطالعات و دانش سینمایی، ابعاد گسترده جنگ تحمیلی را تشریح کرد و گفت: «در جنگ ایران و عراق، دو میلیون و ۱۳۷ هزار نیروی بسیجی، ۱۳۰ هزار نیروی سپاه، ژاندارمری و شهربانی شرکت داشتند. از حدود ۳ میلیون نفر مشارکت‌کننده، ۲۲۰ هزار نفر شهید شدند، ۴۰۰ هزار نفر جانباز (از جمله ۱۰۰ هزار جانباز شیمیایی) و ۴۳ هزار نفر آزاده شدند.»
وی افزود: «این آمار نشان می‌دهد که ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار نفر آسیب جسمی و روحی دیده‌اند. با احتساب جمعیت ۳۳ میلیون نفری ایران در سال ۶۸، حدود ۱۰ میلیون نفر (۲۵ درصد جمعیت) به طور مستقیم آسیب دیده و حتی در برخی خانواده‌ها شاهد شهید، جانباز یا رزمنده بوده‌ایم.»
یزدان‌شناس با ابراز تأسف از فاصله نسل جدید با این ارزش‌ها، گفت: «به دلیل عملکرد ناصحیح ما، فاصله‌ای ایجاد شده است. پژوهش‌هایی مانند این نشست می‌تواند این فاصله را کاهش دهد و پیوندی بهتر بین نسل جوان و فداکاری‌های دفاع مقدس برقرار کند.»
مهدی سلطانی گردفرامرزی، سخنران اصلی این نشست بودکه با اشاره به پروژه تحلیل محتوای کمی و کیفی ۵۰ فیلم سینمایی دفاع مقدس ، هدف پژوهش را بررسی نحوه بازنمایی جنگ، ایثار و شهادت دانست و گفت: «سینمای دفاع مقدس از شروع جنگ مورد توجه بوده و فیلم‌ها اغلب با هزینه‌های بالا توسط دولت، بنیاد شهید، سپاه و ارتش ساخته شده‌اند به طور مثال فیلم «حماسه ۲۹» توسط ارتش در دهه ۷۰ تولید شد.»
وی به تفاوت بازنمایی جنگ در دهه‌های مختلف اشاره کرد: دهه ۶۰ با تمرکز بر جبهه، و دهه‌های بعد بر تبعات جنگ و زندگی جانبازان تاکید شده است.
سلطانی بر مفهوم «بازنمایی» اشاره کرد و گفت: «بازنمایی‌ها نه تنها واقعیت را نشان می‌دهند، بلکه آن را می‌سازند. سینما می‌تواند برای ساخت فرهنگ یا جهت‌دهی افکار عمومی استفاده شود.»
این پژوهشگر با طرح این سوال که چه کسی فیلم‌ها را روایت می‌کند، برای چه کسانی و با چه گفتمانی؟ هشدار داد: «نشان دادن ایثار به صورت اسطوره‌ای می‌تواند آن را بی‌ربط کند.»
وی به پیشینه تحقیقات اشاره کرد و گفت: فیلم‌هایی همانند «اخراجی‌ها» در دهه ۸۰ پرفروش شدند، اما برخی مانند «قلب سفید قاصدک‌ها» شکست تجاری خوردند، که نشان‌دهنده تغییر ذائقه مخاطبان است.
سلطانی در بخش روش‌شناسی، از نظریه‌های بازنمایی و فراواقعیت استفاده و روابط قدرت در فیلم‌ها را تحلیل کرد. تحقیق شامل انتخاب تصادفی ۵۰ فیلم و پرسشنامه برای جمع‌آوری داده‌هایی مانند جنسیت، طبقه اجتماعی، قومیت، سن و تحصیلات شخصیت‌ها بود که شخصیت‌های اصلی عمدتاً مرد، جوان و متأهل از طبقه متوسط هستند. نقش ارتش کمتر و بسیجی‌ها بیشتر برجسته است.
وی پیشنهاد داد: تنوع جنسیتی بیشتر، مانند در «گذرگاه» که نقش زنان را نشان می‌دهد. از دهه ۸۰، نقد جنگ افزایش یافت، مانند در «طبل بزرگ زیر پای چپ» (ضد جنگ) و «شب بخیر فرمانده» (خودکشی رزمنده).
سلطانی درباره کم‌رنگ بودن گفتمان ایرانی در فیلم‌هایی مانند «روز سوم» افزود: «زمین متعلق به خدا است، نه ایران.» وی بازنمایی قومیتی را ضعیف دانست و پیشنهاد ساخت فیلم‌هایی درباره تنوع قومی داد.
این پژوهشگر بر لزوم تمرکز بر ایثار غیرنظامی، امدادگری، تقویت ایرانیت و پذیرش گفتمان‌های متضاد تأکید کرد و خواستار فضای گفتگو در سینما شد.
او همچنین به «بازنمایی برساختی» اشاره کرد و گفت: واقعیت جنگ بر اساس تصورات فعلی بازسازی می‌شود و ممکن است تحریف شود.
وی پیشنهاد رویکرد کلان و انتقادی داد و تصریح کرد: نقدهای دانشگاهی باید فراتر از زیبایی‌شناسی، به گفتمان‌های سیاسی بپردازند. این پژوهش‌ها به شناسایی نقاط ضعف مانند نادیده‌گرفتن زنان یا ارتش کمک می‌کنند. باید نشست‌های مفصل با سینماگران در این خصوص تدارک دیده شود.
انتهای پیام
نظرات