دکتر قادر ابراهیمی که سال ۱۳۹۸ سه ماه در تپه آناهیتا با هدف لایه‌نگاری و مطالعه توالی استقرارها کاوش کرده است،  درباره اهمیت این محوطه در تاریخ شمال غرب ایران به خبرنگار ایسنا گفت: بخش عمده تپه آناهیتا به دوره «کورا-ارس» (از ۲۹۰۰ تا ۲۴۰۰ قبل از میلاد) و همزمان با آغاز یکجانشینی در شمال غرب ایران، متعلق است. در لایه‌های بالاتر تپه، آثار اشکانی و ساسانی و بعد از آن، استقرار کوتاه‌مدت دوره میانی اسلامی از جوامع کوچ‌رو را داریم.

معبدی که در منطقه قفقاز منحصربه‌فرد است

این باستان‌شناس با بیان اینکه تپه آناهیتا قدیمی‌ترین شواهد فرهنگ «کورا-ارس» را دارد، اظهار کرد: قبل از کاوش ما، در دهه ۷۰ یک بار تعیین حریم در تپه انجام شده، اما بی‌نتیجه مانده بود. با توجه به افزایش ساخت‌وسازها در سرعین، حریم این محوطه باید مشخص می‌شد. به همین دلیل، از ما دعوت کردند کار تعیین حریم و لایه‌نگاری را انجام دهیم. در آن فصل کاوش، ۱۳ متر لایه فرهنگی شامل دوره پیش از تاریخ «کورا-ارس»، عصر آهن III، اشکانی، ساسانی و اسلامی بررسی باستان‌شناسی شد.

او ادامه داد: در همان یک فصل کاوش، با بنایی مواجه شدیم که بسیاری از متخصصان گفتند اثری منحصربه‌فرد و آیینی است و با توجه به تزئینات کنده‌کاری و نقاشی روی دیوارهایش، احتمالا معبدی از دوره «کورا-ارس» و مرتبط با آیین‌های جوامع آن دوره است. پیدا کردن این معبد در تحقیقات مربوط به دوره  «کورا-ارس» در قفقاز، شمال شرق ترکیه و شمال غرب ایران بسیار ارزشمند است.

به گزارش ایسنا، در شهر سرعین و در نزدیکی تپه آناهیتا، یک قبرستان از دوره اسلامی نیز قرار دارد که در آن، سنگ‌های قبر صندوقی‌شکل مربوط به قرون میانی دوره اسلامی قرار دارد. پرونده ثبت این قبرستان در فهرست آثار ملی تهیه شد اما به گفته ابراهیمی، چون همچنان از آنجا برای تدفین استفاده می‌شود با ثبت ملی‌اش موافقت نشد و پیشنهاد کردند سنگ‌های ارزشمند قبرستان جابه‌جا شوند. در حال حاضر، کمتر از ۱۰ سنگ از دوره ایلخانی و تیموری در آنجا باقی مانده است، هرچند عکس‌های قدیمی نشان می‌دهد گورستان خیلی وسیع بوده و سنگ‌های زیادی داشته است که بیشتر آنها توسط حفاران غیرمجاز یا افراد ناآگاه از بین رفته‌اند.

مسئولانی که قدر گوهر را ندانستند

این باستان‌شناس با یادآوری اینکه معبد پیداشده در تپه آناهیتا برای حفاظت بیشتر، با خاک الک‌شده پوشاند شده است، ادامه داد: هر وقت نیاز باشد می‌توان معبد را به‌ نمایش عمومی گذاشت. در زمان کاوش، به مسئولان شهر سرعین پیشنهاد کردم که کاوش‌های معبد توسعه پیدا کند و یک سایت - موزه در آنجا ساخته شود. از سوی دیگر، سنگ‌های قبر دوره اسلامی که اکنون در معرض خطر تخریب توسط حفاران غیرمجازند، از قبرستان‌های سرعین و شهرهای اطراف به نزدیک تپه آناهیتا منتقل شوند و در آنجا موزه سنگ استان اردبیل ایجاد شود. به این ترتیب، سرعین که شهری گردشگری است می‌تواند صاحب یک مجموعه فرهنگی و سایت - موزه از فرهنگ «کورا-ارس» شود.

او اضافه کرد: این طرح به‌دلیل نبود اعتبار به نتیجه نرسید و در مجموع، اعضای وقت شورای شهر سرعین به یافته‌های ما توجه نکردند، حتی شهردار به ما می‌گفت کاوش تپه را زودتر تمام کنید، چون می‌خواهیم در آنجا «زیپ‌لاین» بزنیم!

او درباره آسیب‌هایی که مدیریت شهری طی سال‌های گذشته به تپه آناهیتا وارد کرده است، گفت: در این محوطه چند عارضه غیرمرتبط با میراث فرهنگی داریم، یک گودال در بالای تپه که منبع آب شهر را بعد از انقلاب در آنجا گذاشتند و سطح بالای تپه را بسیار تخریب کردند، سپس شهرداری با هدف ایجاد محیطی مناسب برای گردشگران، بالای تپه آناهیتا آلاچیق ساخت، دور تپه را نرده‌کشی کرد و روی آن پلکان ساخت!  

ابراهیمی در این‌باره افزود: بعد از اینکه ما تپه آناهیتا را کاوش و لایه‌نگاری کردیم، این محوطه دارای ضوابط میراث فرهنگی شد که براساس آن باید طرح‌های توسعه شهری اجرا شوند.

ببینید/ رازهای مدفون «کول‌تپه آناهیتا» زیر آسفالت و آلاچیق شهرداری!

گنجی که در لایه‌های خاک پنهان است

سرپرست کاوش تپه آناهیتا درباره ارزش این محوطه برای ایران و حتی ترکیه و منطقه قفقاز، گفت: کول‌تپه آناهیتا یک کتاب ارزشمند است که از پنج‌هزار سال قبل شکل گرفته و هر لایه این تپه، فصلی از تاریخ شمال غرب ایران است. خود این تپه، گنج است و گنج یا دفینه‌ای در داخل آن نیست. این تپه متعلق به ایران و حتی کل بشریت است. شهر سرعین موزه ندارد و کول‌تپه می‌تواند به یک سایت - موزه تبدیل و در پارک ۱۰۰ هکتاری کنار آن نمایشگاه دائمی سنگ و صنایع دستی ایجاد شود تا گردشگران سرعین علاوه‌بر استفاده از آب‌های گرم، ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی شهر را هم ببینند.

این باستان‌شناس ادامه داد: در شرق تپه آناهیتا، چشمه‌های آب گرم سرعین را داریم در غرب تپه، تنها چشمه‌ای قرار دارد که آب آن قابل شرب است، دلیل شکل‌گیری این محوطه هم وجود این چشمه است. ما در ضوابط تپه آورده‌ایم که وجود این چشمه بسیار مهم است، چون موجودیت تپه آناهیتا از آن چشمه است.

ابراهیمی درباره نام تپه نیز توضیح داد: وقتی می‌خواستند پرونده ثبتی محوطه را تهیه کنند، از خودشان نام آناهیتا را روی آن گذاشتند، درحالی‌که در منطقه به آن «کول‌تپه» می‌گویند.

انتهای پیام