به گزارش ایسنا، نکوداشت محمود فرشچیان همراه با افتتاح نمایشگاه اختصاصی از طراحی‌های این هنرمند فقید، دوشنبه، پنجم آبان در فرهنگستان هنر برگزار شد.

از حاضران در این برنامه می‌توان به مجید شاه‌حسینی، محمدعلی رجبی، حسن شهرستانی، عباس بهزادی و … اشاره کرد.

فرشچیان، هنرمند اهل سلوک و سکوت

در ابتدای این مراسم، مجید شاه‌حسینی، رئیس فرهنگستان هنر، گفت: استاد فرشچیان هنرمندی اهل سلوک است؛ انسانی که هیاهوی او در آثارش متجلی می‌شود. هنرمندان پرهیاهو معمولاً آثار سطحی خلق می‌کنند، اما هرگاه عمق هنر در جان هنرمند فزونی گیرد، کلام کاستی می‌پذیرد. در آثار استاد، همین سکوت است که به فریاد رنگ و نور تبدیل شده است.

او افزود: استاد فرشچیان از اهل «بصر و بصیرت» بود؛ هنرمندی که ما را از ظاهر تصویر به عمق معنا و حقیقت رهنمون می‌کند. در آثار او، نسبت میان واقعیت و حقیقت به‌زیبایی آشکار می‌شود؛ او با قلم خود ما را از جهان محسوس به جهان حقایق می‌برد.

شاه‌حسینی با اشاره به پیوند عمیق فرشچیان با مضامین دینی و اهل ‌بیت(ع) بیان کرد: کمتر هنرمندی توفیق می‌یابد که هنر خود را با نام اهل‌ بیت (ع) پیوند زند. استاد فرشچیان با روحی پاک و نگاهی عاشقانه، آثاری را خلق کرد که در حرم‌های اهل‌ بیت ماندگار شده‌اند. دل‌های بزرگ، عالی‌ترین عشق را در خود می‌پذیرند؛ عشقی که در وجود استاد، عشق به اهل‌ بیت بود.

او در ادامه گفت: مقام استادیِ استاد فرشچیان تنها در آثارش خلاصه نمی‌شود، بلکه در شاگردانی است که با صفا، فروتنی و عشق به هنر، راه او را ادامه می‌دهند. ایشان معلمی بودند که هنر را نه با زبان، بلکه با جان آموزش می‌دادند.

فرشچیان، تصویرگر هماهنگی انسان و هستی

در بخش بعدی مراسم، محمدعلی رجبی، عضو پیوسته فرهنگستان هنر و از شاگردان فرشچیان، ضمن ادای احترام به مقام معلمی این نگارگر گفت: سخن گفتن از چنین استادی برای شاگرد دشوار است، چراکه هر چه باید گفت، در آثار او نهفته است. ما در محضر استاد تنها طراحی نمی‌آموختیم، بلکه درس سلوک و معرفت می‌گرفتیم.

او افزود: استاد همیشه می‌فرمودند «پاک‌کن نباید سر کلاس باشد»؛ یعنی نباید از خطا ترسید، چون هر خط، بخشی از کشف خویشتن است. ما می‌آموختیم که سیاهی را پاک نکنیم، بلکه از آن معنا استخراج کنیم. این ساده‌ترین اما عمیق‌ترین درس او بود.

رجبی با اشاره به جهان‌بینی ایرانی و معنوی فرشچیان اظهار کرد: فرشچیان از دل فرهنگ ایران برخاست، اما آثارش جهانی‌اند. او هنرمندی بود که با ریشه در عرفان اسلامی، تصویری از هماهنگی انسان و هستی را به نمایش گذاشت. آثار او نشان می‌دهد که هنر، راهی است از واقعیت به سوی حقیقت.

او ادامه داد: استاد می‌فرمودند: «هنرمند در هر اثر هنری می‌میرد و دوباره زنده می‌شود.» خلق اثر، نوعی فنا در معناست؛ هنرمند آنچه در درون دارد می‌سوزاند تا نوری در بیرون بیافریند.

این پژوهشگر هنر همچنین گفت: آثار استاد فرشچیان، احیاگر سنت‌های اصیل نگارگری ایرانی و در عین حال متناسب با زمانه معاصر است. او هم فرزند فرهنگ خویش بود و هم فرزند زمانه‌اش. زیبایی در آثار او مظهر اسم «لطف» الهی است؛ و هر که به تماشای آنها بنشیند، آرامش و تذکر را در دل خود احساس می‌کند.

رجبی در پایان سخنان خود تأکید کرد: استاد فرشچیان به ما آموخت که هنر، مسیر معرفت است و هنرمند، آیینه حقیقت. امیدواریم بتوانیم از گوهر پنهانی که در آثار او جاری است بهره‌مند شویم و فرهنگ و هنر ایرانی ـ اسلامی را زنده نگاه داریم.

خیال، سرچشمه آفرینش هنری است

در ادامه‌ مراسم، حسن شهرستانی، پژوهشگر دین و ادبیات فارسی و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر، با اشاره به پیوند میان عالم خیال و هنر گفت: میان دنیای محسوس و معقول، جهانی قرار دارد که خاص انسان است و آن عالم خیال است. هرگاه اراده می‌کنیم، تصویر پدربزرگ در ذهن‌مان نقش می‌بندد؛ این همان نیروی خیال است که ذهن را گسترش می‌دهد و هنر، جلوه‌گاه همین گستردگی است. هر که عالم خیالش توسعه‌یافته‌تر باشد، هنرمندتر است.

او افزود: هنر و ادبیات فارسی در هم تنیده‌اند. همان‌گونه که مینیاتور ایرانی از شعر فارسی جدا نیست، نقوش و اشکال استاد فرشچیان نیز ما را وارد جهان حماسی و عرفانی می‌کند. هنر هر قومی تجلی اندیشه، خیال و عاطفه‌ آن ملت است؛ در لفظ می‌شود شعر، در صوت موسیقی و در فضا معماری.

شهرستانی ادامه داد: هیچ پدیده‌ای بدون علت نیست، اما هنرمند به‌دنبال علت نیکوست؛ او در هر چیز، زیبایی را جست‌وجو می‌کند. هنرمند اگر علت نیکویی نیابد، خود آن را می‌آفریند. نگاه هنرمندانه نگاهی متفاوت است، نگاهی که حتی در چوب فرونرفته در آب هم، استعاره‌ای از اخلاق و زیبایی می‌یابد.

او با اشاره به نقش عشق در آفرینش هنری گفت: عشق، جوهر همه‌ هنرهاست. امیرالمؤمنین(ع) فرمودند که اصل همه‌چیز عشق است. هنرمند، چه شاعر باشد، چه نقاش و چه موسیقیدان، از این سرچشمه سیراب می‌شود.

شهرستانی با تأکید بر جامعیت نگاه هنرمندان بزرگ ایران افزود: نقاش ایرانی نمی‌تواند بی‌خبر از شاهنامه و ادبیات فارسی باشد. هنرمندان جاودان، کسانی‌اند که این عناصر را در نگاه‌شان جمع کرده‌اند؛ همان‌گونه که سعدی و حافظ در شعر، علت نیکو را یافته و از آن آفرینش کرده‌اند.

او سپس با اشاره به آثار محمود فرشچیان گفت: آثار ماندگار استاد، به‌ویژه تابلو «عصر عاشورا»، نشان می‌دهد که هنرمند چگونه از کنایه و اشاره، درد را آشکار می‌سازد بی‌آنکه به روزمرگی گرفتار شود. همان صحنه‌ای که در شعر نیر تبریزی آمده، استاد در تصویر آفریده است؛ یکی در زبان شعر و دیگری در زبان رنگ.

شهرستانی سخنانش را چنین جمع‌بندی کرد و گفت: هنرمند واقعی، عالم و مؤمن است؛ زیرا آرامش و ایمان، سرچشمه‌ آفرینش هنری است. خوشنویس باید مؤمن باشد، همان‌گونه که شاعر یا موسیقیدان برای خلق اثر والا به آرامش درونی نیاز دارد.

معنویت، اساس هنر است

در بخش بعدی، مجید کیانی، عضو پیوسته فرهنگستان هنر، در سخنان خود با اشاره به پیوند میان معنویت و هنر گفت: در همه‌ هنرها، معنویت نقش نخست را دارد. آثار فرشچیان را که می‌نگرم، پیش از هر چیز موسیقی می‌بینم؛ زیرا او همه‌ هنرها را در پیوندی معنوی به هم رسانده است.

او با اشاره به سنت استاد شاگردی در هنر ایران افزود: در رساله‌های کهن، برای شاگرد و استاد آدابی برشمرده شده که هنوز زنده است. همان‌گونه که در «مرصادالعباد» یا آثار شیخ صدوق آمده، نخستین شرط برای استاد، آگاهی و ایمان است؛ بدعت در هنر جایی ندارد. هنر اصیل از معنویت زاده می‌شود نه از تقلید و صنعت صرف.

کیانی ادامه داد: هنر واقعی آموختنی صرف نیست، بلکه آمدنی است. استاد باید بتواند در شاگرد، این میل قلبی را بیدار کند. و هنرمند باید شجاعت داشته باشد تا از ملامت‌ها نهراسد و مسیر فرهنگی و اصیل خود را حفظ کند.

وسواس فرشچیان در جزئیات ستودنی بود

در ادامه‌ نشست، عباس بهزادی ـ رئیس کارگاه ساخت ضریح حرم حضرت عبدالعظیم حسنی ـ درباره‌ همکاری نزدیک خود با فرشچیان توضیح داد و گفت: طراحی ضریح حضرت عبدالعظیم، حدود چهار سال به طول انجامید. فرشچیان در تمام مراحل کار حضور معنوی داشت و حتی کوچک‌ترین جزئیات را شخصاً پیگیری می‌کرد. ایشان معتقد بود که ضریح، طلا و نقره نیست؛ بلکه جاذبه‌ای است میان انسان و خدا، وسیله‌ای برای ارتباط عاشقانه‌ مردم با پروردگار.

او با اشاره به ویژگی‌های فنی اثر افزود: برای نخستین‌بار، در سقف ضریح از فلز فدیوم استفاده شد که با تلاش استادکاران اصفهانی ساخته شد. خود استاد فرشچیان در اصلاحات نهایی طرح، وسواس عجیبی داشت؛ کوچک‌ترین ایراد را می‌دید و با حوصله اصلاح می‌کرد.

بهزادی در بخش دیگری از سخنانش خاطره‌ای نقل کرد و گفت: روزی استاد از من پرسیدند که چرا در تابلی «عرش بر زمین» پرچم کنار گودال این‌گونه کشیده شده است. پس از توضیح من، استاد با هیجان گفتند: «راست می‌گویی، باید اصلاح شود.» و بلافاصله دست به کار شدند تا اثر را کامل کنند.

او در پایان با تأکید بر تأثیر عمیق فرشچیان بر همکارانش افزود: فرشچیان نه‌تنها هنرمند، که آموزگار عشق و دقت بود. او می‌آموخت که از هیچ انتقادی نرنجیم و پیوسته در مسیر کمال گام برداریم. ضریح حضرت عبدالعظیم، میراثی از ایمان، دانش و ذوق ایرانی است که روح استاد در آن جاری است.

سپس نمایشگاه اختصاصی از طرح‌های محمود فرشچیان از ضریح‌های بقاع متبرکه افتتاح شد.

گزارش تصویری را در اینجا ببینید.

انتهای پیام