بي‌فرهنگي در پايتخت فرهنگي ايران؟! دوره‌اي از معماري ايراني در حال حذف شدن است
اصرار سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس بر حفظ باغ تاريخي «مينو» علاوه بر ويژگي‌هاي معماري و باغ‌سازي آن، به‌دليل تعلق بناي داخل باغ به فردي است كه خدمات ارزشمندي به شهر شيراز كرده است.
محمدرضا آتش‌خانه ـ كارشناس دفتر فني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري فارس ـ با تاكيد بر اين مطلب، افزود: «محمد نمازي» در بناي وسط باغ مينو زندگي مي‌كرد؛ او به‌جز داشتن موقوفه‌هاي درماني متعدد مانند درمانگاه نمازي كه اثري ثبتي و جزو نخستين درمانگاه‌هاي مدرن كشور است، يكي از افرادي است كه سبب شد تا سازمان انتقال خون در ايران تاسيس شود؛ البته خود او به‌دليل تزريق خون آلوده، بيمار شده بود. يكي ديگر از بزرگ‌ترين خدمات نمازي، راه‌اندازي نخستين سيستم لوله‌كشي آب‌تصفيه شده در ايران است كه هنوز قسمت‌هايي از اين شبكه وجود دارد و چند سال پيش از انقلاب، تنها شبكه‌ي آب شهري شيراز، موقوفه‌ي نمازي بود. به‌همين دليل، حتا اگر خانه‌ي او در باغ مينو، يك چهارديواري ساده هم بود چون به چنين فردي تعلق داشت بايد آن‌را حفظ مي‌كرديم.
با توجه به اين‌كه باغ مينو مربوط به دوره‌ي پهلوي اول و از نظر خصوصيت‌هاي معماري جزو نخستين محوطه‌هايي است كه به‌صورت باغ در اين دوره، طراحي شده است، آتش‌خانه درباره‌ي آن به خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، توضيح داد: بعضي از بخش‌هاي دولتي، بين دوره‌ي تاريخي و دوره‌ي پهلوي فرق مي‌گذارند و معتقدند كه دوره‌ي پهلوي جزو دوره‌هاي تاريخي محسوب نمي‌شود؛ در صورتي كه دوره‌هاي تاريخي به‌دنبال هم هستند و نمي‌توان گفت يك دوره وجود ندارد. از نظر معماري نيز ساخت اين باغ به زماني برمي‌گردد كه تغيير خاصي در معماري ايران به‌وجود آمده بود. همچنين نمي‌توان تصميم گرفت كه كدام بخش از باغ ارزش تاريخي ندارد.
وي درباره‌ي وضعيت باغ و عمارت داخل آن، گفت: كوشك وسط باغ، حوضي دارد كه قستمي از محوطه را مي‌پوشاند. طراحي باغ به گونه‌اي است كه با ورود از در اصلي با فضاسازي خاص معمار به بنا مي‌رسيم. با وجود آن‌كه معمار تحت‌تاثير معماران اروپايي بوده است، تمام خصوصيت‌هاي ايراني در باغ و ساختمان ديده مي‌شود. در بنا، فضاهاي اندروني و بيروني، نه به سبك دوران قاجار، بلكه به شكلي جديد ساخته شده است.
وي با بيان اين‌كه «ابوالقاسم مهندسي» معمار باغ مينو بوده و بناهاي او جزو شاخص‌هاي معاري شيراز است، افزود: باغ عفيف‌آباد و گاراژ ايران‌پيما از جمله‌ي ديگر آثار اين معمار است كه مي‌توان تك‌تك آنها را به‌عنوان شاخص‌هاي فرهنگي و تاريخي در فهرست آثار ملي ثبت كرد.
وي با تاكيد بر اين‌كه ارزش‌هاي كوشك از خود باغ مينو جدا نيست، تصريح كرد: باغ در دوره‌هاي مختلف، دست‌خوش اتفاق‌هاي متعددي شده است؛ پس از انقلاب، باغ مصادره شد و در اختيار بنياد شهيد قرار گرفت. مدتي هم به‌عنوان مهمان‌سرا و اداره مورد استفاده قرار گرفت. بعدها به‌دليل، كمبود فضاي آموزشي در جريان تاسيس مدرسه‌هاي شاهد كه طرح آن از سوي بنياد شهيد اجرا مي‌شد، در بخشي از باغ، مدرسه‌سازي شد.
چند سال پيش، تعدادي از اموال مصادره‌اي در زمان انقلاب را بررسي و املاكي مانند باغ مينو را به صاحبان‌شان پس دادند. ورثه‌ي مرحوم محمد نمازي بعد از تحويل گرفتن باغ، يكي از مدرسه‌هاي داخل آن‌را تخريب كردند و حتا مدتي به ترميم بنا پرداختند تا دوباره در آنجا زندگي كنند؛ ولي به هر دليل، تصميم مي‌گيرند آن ملك را بفروشند.
در اين مقطع، ميراث فرهنگي آن ملك را با عنوان «باغ مينو» باتوجه به شاخص‌هاي معماري آن به‌صورت اضطراري در فهرست آثار ملي ثبت كرد كه اين ثبت، بنا و باغ را شامل مي‌شود. به اين ترتيب، از ساخت‌وساز در باغ جلوگيري شد.
وي تصريح كرد: بحث ساخت‌وساز كلي در باغ مينو مطرح بود كه هنوز هم درگير اين مساله هستيم؛ البته كساني كه آن‌را خريده‌اند كاري از پيش نبرده‌اند و سازمان ميراث فرهنگي جلوي كار آنها را گرفته است.
اين كارشناس معتقد است كه يك دوره از معماري ايراني در حال حذف شدن است و تا چند سال آينده، ديگر اثري از بناهاي ساخته شده در سيستم شهرسازي 50 سال گذشته پيدا نمي‌شود. اين مشكلي است كه در تهران هم با آن مواجه هستيم و مي‌بينيم كه ساختمان شهرداري قديم را خراب كردند و الان چيزي از آن باقي نمانده است و يا پس از تخريب سبزه‌ميدان، شهرداري به اين فكر افتاده است كه زمين‌هاي فروخته شده را دوباره بخرد و سبزه‌ميدان را احيا كند.
به گفته‌ي آتش‌خانه، شهرداري در بسياري از موارد، دليل مي‌آورد كه از تاريخي بودن اثري اطلاع نداشته و به همين‌جهت، مجوز تخريب صادر كرده است. از سوي ديگر، شوراي امنيت ملي دستورالعملي دارد كه براساس آن، همه‌ي دستگاه‌هاي اجرايي براي صدور هر مجوزي در هر كجاي كشور بايد از سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استعلام كنند كه آيا با اثري تاريخي روبه‌رو هستند يا خير كه متاسفانه اين دستورالعمل اجرا نمي‌شود.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات