مسؤول گروه تاريخ پايگاه پژوهشي ميراث فرهنگي شهر تاريخي يزد گفت: قنات‌ها نمود كاملي از تلاش و هنر ايرانيان قديم براي دستيابي به آب به‌شمار مي‌روند و در دوران گذشته، آب مورد نياز در بسياري از دشت‌ها و مناطق خشكي مانند كوير يزد از اين طريق تامين مي‌شده است. فاطمه دانش‌يزدي در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ايران‌شناسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در يزد، اظهار داشت: حفر قنات و نگهداري آن به‌عنوان يك امر حياتي براي بشر مورد توجه بوده و به‌عنوان يك ابتكار شگفت‌انگيز در مدت زمان بيش از چند هزار سال بر سرنوشت كشاورزي و آبياري فلات ايران، در شكوفايي فرهنگ و تمدن ايراني تاثيري ماندگار داشته است. وي افزود: يزد در حاشيه‌ي كوير قرار گرفته و از نظر اقليمي جزو نواحي خشك ايران به‌شمار مي‌رود و ميزان بارندگي ساليانه آن حدود 70 تا 100 ميلي‌متر بيشتر نيست؛ اما عمده‌ترين منابع آب يزد از چشمه‌سارها يعني قنوات كوهستاني جنوب و جنوب شرقي يزد است. در اصل، از دو نقطه‌ي سلسله‌جبال شيركوه سرچشمه مي‌گيرد كه يكي را آب تفت و ديگري را آب مذوار مي‌ناميدند. او بيان كرد: به نقل از منابع مكتوب و آنچه در وقف‌نامه‌ي سيدركن‌الدين جامع‌الخيرات، متوفي سال 732 هجري قمري آورده شده، قنات وقف‌آباد در روستاي فراشاه از دهات قهستان يزد قرار دارد كه ازسوي ابوالعلاء ابن ابي نصر عقيل به قاضي سيدركن‌الدين منتقل شده است. اين كارشناس تاريخ ادامه داد: اين قنات كه از مظهر قنات تفت و نصيري سيراب مي‌شود، وارد نهرهايي مي‌شود كه به‌طور سراشيب از منبع به مظهر مي‌رسند و سپس وارد شهر يزد مي‌شوند. به گفته‌ي دانش‌يزدي، اين قنات ابتدا از دروازه‌ي مهريجرد كه يكي از دروازه‌هاي شهر يزد است به دارالشفا صاحبي محله‌ي دارالشفا كنوني پشت مسجد جامع و از آنجا از راه بازار بزرگ به‌سمت مسجد جامع جاري مي‌شود. وي اظهار داشت: در مسير بازار براي پخت و پز و ديگر نيازها از آب آن استفاده مي‌كنند و در راه مسجد جامع جديد و عتيق همه‌ي مدارس از جمله مدرسه‌ي وردانروز در بازار دلالان قرار داشته كه در قرن ششم هجري قمري ساخته شده است، مدرسه‌ي مجدالدين حسن، مدرسه‌ي ركنيه، بقاع و خانه‌ها از آن مشروب مي‌شوند. از آنجا به راهي كه به آن سراي اتابكي مي‌گويند، به خانه‌ي معروف به سراي جمال‌الدوله مي‌رسد، تا از آن آب، آسياب جديد كه در آن خانه ايجاد شده است، بگردد و در نهايت، به قنات مذويرآباد مي‌ريزد. او توضيح داد: سه‌هزار و 745 سهم از مجموع 6760 يا (16986جره) سهم اصل قنات وقف‌آباد براي صرف باغ‌ها، اراضي، خانه‌ها و كاروانسراهاست و قاضي سيدركن‌الدين با توجه به اين‌كه آب اين قنات را براي آشاميدن مسلمانان وقف كرد، اما مجري و كيفيت مصرف حاصلات از آن، مطابق تعيين واقف و آنچه او صلاح بداند، عمل شود. همچنين او به متولي مدرسه‌ي ركنيه اجازه داد، زماني كه مقدار آب قنات وقف‌آباد كم نشود، آب قنات رييس‌الديني را كه يك سهم از هشت سهم اصل اين قنات متعلق به خود قاضي سيدركن‌الدين بوده است، در آن جاري سازد. دانش‌يزدي به نقل از احمد کاتب ـ مولف تاريخ جديد يزد ـ گفت: سيدرکن‌الدين پس از بازگشت از سفر حج به ديدار استاد قرآن خود ـ محمد بن يعقوب ـ مي‌رود و مي‌بيند كه با چه مشقت پله‌هاي پاياب را طي مي‌كند، تا از آب قنات زارچ استفاده كند. بنابراين با حميت بسيار سعي مي‌كند، آب قنات فراشاه را در خانه‌ي استادش جاري سازد. مسؤول گروه تاريخ پايگاه پژوهشي ميراث فرهنگي شهر تاريخي يزد افزود: آب قنات وقف‌آباد ازسوي جنوب غربي يزد به سمت اين شهر جريان دارد و براي شرب و مازاد آن در بخش کشاورزي قابل استفاده است و نيز جريان رودهاي فصلي سطحي شيرکوه هنگام بهار با آب قنات آميخته و وارد يزد مي‌شود. وي همچنين بيان كرد: آسياب‌هاي آبي بسياري نيز در مسير آب اين قنات قرار داشته‌اند و از آب آن استفاده مي‌کردند. بيشتر محله‌هاي يزد، کوچه، باغات، مزارع، مدارس و مساجد و از جمله مسجد جامع و اماکن عمومي از آب اين قنات استفاده مي‌كردند. دانش‌يزدي با اشاره به اين‌كه حاکمان يزد در هر زمان توجه خاصي به قنات وقف‌آباد داشتند و دايم آن‌را در زمان‌هاي مختلف تاريخي تمديد مي‌كردند، ادامه داد: وقف‌نامه‌ي نخستين قنات وقف‌آباد به وقف‌نامه‌ي سيدرکن‌الدين قاضي مربوط است که شرح کامل آن در کتاب جامع‌الخيرات آمده است. مسؤول گروه تاريخ پايگاه پژوهشي ميراث فرهنگي شهر تاريخي يزد اضافه كرد: دو وقف‌نامه‌ي ديگر که متن يکي از آن دو به‌دستور آجودان‌باشي در قرن سيزدهم هجري قمري و ديگري در قرن چهاردهم به نگارش درآمده‌اند، نيز از جمله وقف‌نامه‌هاي اين قنات هستند. انتهاي پيام