عضو هيأت علمي دانشگاه تهران گفت: سند چشم‌انداز 20 ساله‌ي صنعت گردشگري از دو جنبه قابل بررسي است؛ يكي بحث شرايط عيني و ذهني است كه براي تحقق يك برنامه‌ي بلند‌مدت مناسب است و ديگر آن‌كه از نظر سطح‌بندي زماني قابل بررسي است. اين سند يك برنامه‌ي بلندمدت تلقي مي‌شود و زماني كه مي‌خواهيم، برنامه‌ريزي بلندمدت طراحي كنيم، بايد مؤلفه‌هاي اثرگذار در برنامه‌ريزي را تفكيك، تجزيه و تحليل كنيم، ميزان اثر‌گذاري آن‌ها را بسنجيم و از روند تغييرات مثبت يا منفي هركدام از اين مؤلفه‌ها آگاهي داشته باشيم.

محمدتقي رهنمايي در گفت‌وگو با خبرنگار بخش گردشگري خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، بيان كرد: طراحي يك برنامه‌ي بلندمدت به اطلاعات واقعي نياز دارد. برنامه‌ي بلند‌مدت را براساس آزمون و خطا نمي‌توان برنامه‌ريزي كرد. براي مثال نمي‌توان گفت كه امسال برنامه‌ريزي مي‌كنيم و اقدامات متناسب با آن‌را انجام مي‌دهيم و اگر ثمربخش نبود، سال آينده برنامه‌ريزي را تغيير مي‌دهيم و مسير را اصلاح مي‌كنيم.

او افزود: برنامه‌ي بلند‌مدت، افق‌هايي را دربر مي‌گيرد تا بر اين اساس، به اهداف خود برسد و بايد بردارها، بخش‌ها و محورهاي آن‌را يك‌به‌يك ارزيابي كرد.

اين مدرس دانشگاه ادامه داد: پس از انقلاب، در ايران شرايط عيني و ذهني متفاوتي داشتيم. زماني كه برنامه‌ي پنجم عمراني را طراحي، تثبيت و اعلام كردند، هنوز نوسانات قيمت نفت تأثير خود را نشان نداده بود. هم‌چنين بحران انرژي 1973 اثرهاي خود را بروز نداده بود. بنابراين در بستر اين شرايط، برنامه‌اي تعريف شد كه در آن اصلا درآمدهاي نفتي تا سقف 22 ميليون دلار غيرقابل تصور بود.

وي يادآور شد: به‌دنبال بحران انرژي در سال 1973 ميلادي، وقتي قيمت نفت افزايش پيدا كرد و پس از آن يك‌باره درآمدهاي ايران از محل فروش نفت به ارقام نجومي رسيد، كل ساختار و چارچوب اين برنامه‌ي عمراني به هم خورد. به همين دليل، در سال‌هاي بعد از انقلاب دو برنامه داريم كه يكي برنامه‌ي پنجم عمراني و ديگري برنامه‌ي پنجم عمراني تجديد نظر شده است.

رهنمايي اظهار داشت: مكانيزم اين فراز‌ و فرود را امروز هم مي‌توان ديد؛ تا يك سال پيش، هيچ‌كسي تصور نمي‌كرد كه قيمت نفت به بشكه‌اي 120 دلار برسد. در زمان بحران انرژي نيز كسي باور نمي‌كرد كه قيمت نفت از 8/1 دلار به 18 دلار برسد. بنابراين زماني كه آن شرايط عيني و ذهني اثر‌گذار در يك برنامه‌ي ميان‌مدت پنج ساله از طريق عامل نفت تحت تأثيرات وسيعي قرار مي‌گيرد، طبيعي است كه ما بايد منتظر آن باشيم كه در برنامه‌ريزي بلندمدت 20 ساله اين نوسان قيمت نفت كه به‌معناي به‌هم خوردن يك طرف معادله امكانات مالي است، اثرهاي بسياري داشته باشد. بنابراين از همين‌جا يكي از اصلي‌ترين نقاط حساس سند چشم‌انداز 20 ساله به‌شكل ضروري بايد مورد تجديد نظر قرار گيرد.

وي در ادامه بيان كرد: به‌دليل آن‌كه اصل بر اين است كه براي تحقق اين برنامه‌ي 20 ساله‌ بايد امكانات، ظرفيت‌ها و توانايي‌هاي ملي را به خدمت بگيريم، يكي از اصلي‌ترين اين منابع درآمدهاي انرژي هستند كه سبب مي‌شوند، در برنامه‌ي 20 ساله ضرورتي براي تجديد نظر به‌وجود آيد.

عضو هيأت علمي دانشگاه تهران به خبرنگار ايسنا گفت: آمارهاي شفاهي كه از طريق تلويزيون و راديو و نشست‌هاي خبري توسط مسؤولان اعلام مي‌شوند، به هيچ وجه مستند و قابل استفاده نيستند. وقتي در تلويزيون اعلام مي‌شود كه 70 ميليون نفر سفر در نوروز داشته‌ايم، اصلا امكان آن وجود ندارد كه در اين زمان محدود، چنين سرشماري صورت گرفته باشد. آمار وقتي سنديت پيدا مي‌كند كه دوره‌ي آماري كامل شده باشد. اين دوره‌ي آماري ماهانه، فصلي، نيم‌سالانه و سالانه مي‌تواند باشد.

رهنمايي ادامه داد: طبق يك روند گردشي براساس ملاك‌هاي زماني، مي‌توانيم بگوييم كه ما امسال چنين آماري داشته‌ايم و در مقطعي آن‌را با سال پيش مقايسه مي‌كنيم و آن‌وقت در مقايسه‌ي اين سال‌ها با يكديگر روند تغييرات را نشان دهيم.

وي بيان كرد: اين‌كه از طريق تلفن از مسؤولان استان‌ها بپرسيم كه شما چه‌قدر مسافر داشتيد و هركسي اعداد ميليوني بدهد و آن ارقام را با يكديگر جمع كنيم و اعداد خيلي دقيق با رقم يكان به‌دست آوريم، نشان مي‌دهد كه اين آمار ساختگي است و نمونه‌ي اين ارقام در مصاحبه‌هاي آمار گردشگران نوروزي قابل مشاهده بود.

او اظهار داشت: گاهي چون آن مسؤول از ضريب صحت آمار خود مطمئن نيست و مي‌داند كه آمار اشكال دارد، از تمهيداتي استفاده مي‌كند كه آن‌را مخدوش‌تر مي‌كند. استفاده‌ كردن از اعداد اعشاري يا تا رقم يكان، هميشه نشانه‌ي آمارهايي است كه به آن‌ها نمي‌توان اطمينان كرد.

وي افزود: گاهي اين اعداد از مسؤولاني كه مي‌خواهند يك بيلان كاري ارايه كنند، قابل پذيرش است؛ اما به‌عنوان يك سند كه مبناي تصميم‌گيري شود، پذيرفته نيست، يعني به‌عنوان يك عملكرد سياسي ـ اداري هيچ ايرادي ندارد كه شما آماري را ارايه دهيد، اما به‌عنوان يك سند براي تصميم‌گيري و برنامه‌ريزي چنين برنامه‌اي قابل قبول نيست.

رهنمايي بيان كرد: آنچه در افق سند چشم‌انداز 20 ساله در بخش گردشگري ديده‌شده يك آمار آرماني است؛ وقتي مي‌گويند ما مي‌خواهيم 20 ميليون نفر گردشگر داشته باشيم، اين 20 ميليون رقم بالايي نيست و نه اين‌كه براي ايران يك رقم آرمان‌گرايانه باشد، بلكه ايران ظرفيت‌هاي بسيار بالاتري دارد؛ اما همين 20 ميليون نفر را بايد بررسي كرد كه براي رسيدن به آمار آن چه تمهيداتي نياز داريم و بعد، اين تمهيدات را چگونه از بالقوه به بالفعل تبديل كنيم.

اين كارشناس صنعت گردشگري گفت: بايد بررسي كنيم كه چه امكانات، محدوديت‌ها، فرصت‌ها و تهديد‌هاي وجود دارند. كدام تهديد را به فرصت مي‌توان تبديل كرد، كدام فرصت را به امكانات مي‌توان تبديل كرد، كدام محدوديت را مي‌توان تعديل يا به نقطه‌ي قوت تبديل كرد؟

وي ادامه داد: ما اصلا تاكنون چيزي را در چارچوب تفكر سيستماتيك كه اين بحث را بتواند هدايت كنيد، نديده‌ايم؛ برنامه‌ريزي در حقيقت، يعني هدايت خردمندانه‌ي يك سلسله‌ تصميم‌ها، بنابراين اصل نخست برنامه‌ريزي برخورداري از پشتوانه‌ي عقلي است، يعني تابع احساسات و تمايلات و عواطف نيست.

او توضيح داد: وقتي سند چشم‌انداز 20 ساله، پشتوانه‌ي عقلي و كارشناسي لازم را دارد، يعني آن‌كه نيروي كارشناس لازم است و وقتي كه نيروي كارشناس در يك زمينه وجود نداشته باشد، اينجا فردي كه متخصص نيست، اين حرف‌ها را ملاك قرار مي‌دهد و مي‌بيند كه اين تصورات، امكانات و رهيافت‌هايش با همديگر هم‌خواني و سازگاري ندارند. اين مانند آن است كه برنامه‌ريزي كنيد كه از تهران به چابهار برويد، ولي اتومبيلي كه در اختيار داريد، يك موتور نيم‌سوز داشته باشد. من فكر مي‌كنم كه تصورات در سند چشم‌انداز گردشگري از پشتوانه‌ي علمي لازم برخوردار نبوده‌اند.

رهنمايي اظهار كرد: چون اعداد و ارقامي كه در آمارها ذكر شده‌اند، در برخي مواقع بر آن‌ها تأكيد مي‌شود و مديران رده‌بالا براي آن‌كه اين اعداد را در كنار هم بتوانند بچينند و با سند چشم‌انداز 20 ساله در يك پيكره قرار دهند، نياز دارند كه درباره‌ي آمار و ارقام مستندسازي شود؛ اما پشتوانه‌ي علمي، فرصت و دقت‌ كافي براي آن‌كه برنامه‌ي سند چشم‌انداز 20 ساله مستندسازي ‌شود، وجود نداشته است و در زمينه‌ي گردشگري نيز اين ارقام و آمار مستند‌سازي نشده‌اند.

عضو هيأت علمي دانشگاه تهران اضافه كرد: هنوز كسي نمي‌داند كه رقم 20 ميليون گردشگر در افق برنامه‌ بر مبناي چه عدد پايه‌اي طراحي شده است. نرخ رشدي كه محاسبه شده بر مبناي كدام بازار تقاضا سنجيده شده است. هم‌چنين فراهم آمدن چه امكاناتي براي تكميل صنعت گردشگري پيش‌بيني شده است تا اين امكانات به‌صورت خودكار بدون نياز به تبليغات بسيار زياد گردشگر جذب كنند؟ درحالي‌كه درباره‌ي هيچ‌يك از آن‌ها آمار درستي داده نشده است.

انتهاي پيام