باستان‌شناسان با هدف بررسي دين ايرانيان در دوره‌اي از تاريخ، تپه‌ي نوشيجان ملاير در استان همدان را كاوش كردند. سرپرست هيأت بررسي و كاوش باستان‌شناسي تپه‌ي نوشيجان ملاير در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، بيان كرد: در طرح بررسي اين تپه كه از اواخر تيرماه آغاز شد، ابتدا قصد انجام كاوش نداشتيم، ولي پس از مدتي مجبور به كاوش شديم. علي هژبري درباره‌ي پيشينه‌ي كاوش‌هاي انجام‌شده در اين محوطه‌ي تاريخي، توضيح داد: از سال 1346 تا 1356، پنج فصل كاوش باستان‌شناسي توسط هيأت انگليسي به سرپرستي استروناخ در تپه‌ي نوشيجان ملاير انجام شدند.نتيجه‌ي اين كاوش‌ها به كشف بناي مهمي از دوره‌ي ماد منجر شد. هم‌چنين در اين تپه، سه لايه‌ي باستاني شناسايي شدند كه از بالا به پايين شامل لايه‌اي از يك دهكده‌ي اشكاني، يك لايه از دوره‌ي هخامنشي و لايه‌ي آخر، يك لايه از دوره‌ي ماد است كه از دوره‌ي ماد بناهاي خشتي عظيم منحصربه‌فردي وجود دارند. وي با اشاره به اين‌كه اين بناهاي خشتي تنها نمونه‌ي سالم بناهاي مادي در كشورند، درباره‌ي بررسي و كاوش اين فصل، اظهار داشت: امسال در ابتدا طرح بازنگري، بازپيرايي و بازخواني كاوش‌هاي پيشين را ارائه كردم، زيرا درباره‌ي كاربري سازه، ايده‌هايي داشتم و تصور مي‌كنم، اين بنا يك معبد مهر (ميتراييسم) است. در اين راستا، شواهد گوياي باستان‌شناسي و تاريخي فراواني به‌دست آمدند كه نشان مي‌دهند، در دوره‌ي ماد، دين ايرانيان همان دين مهر است كه كوروش بزرگ به آن ايمان داشت. به گفته‌ي اين باستان‌شناس، داريوش و پسرش خشايارشاه در مخالفت با اين دين اقدام كرده‌اند و در كتيبه‌ي خشايارشاه در تخت جمشيد (پارسه) آمده است كه هر معبدي به‌جز معابد مربوط به اهورامزدا بايد تعطيل و تخريب شود و اين عمل با پر شدن معبد نوشيجان انجام شد. هژبري در اين‌باره بيان كرد: فضاي داخلي معبد مركزي نوشيجان كه ارتفاع آن اكنون به حدود 10 متر مي‌رسد، با سنگ‌هايي پر شده است. شواهد نشان مي‌دهند، اين سنگ‌ها جداگانه و با احترام چيده شده‌اند. هم‌چنين فضاي بيروني بنا با حدود چهارميليون خشت پر شده و بنا به‌نحوي از نظرها پنهان شده است تا تخريب نشود. وي ادامه داد: اين اتفاق بيانگر اين است كه براي چنين كاري وقت، پول و افراد زيادي درگير بوده‌اند. البته ايمان قوي مردم آن زمان را نشان مي‌دهد كه حاضر به تخريب معبد خود نبوده‌اند. در نتيجه به‌نظر نمي‌رسد، با چنين ايمان قوي، آن‌ها دين خود را فراموش كنند و دين جديدي را كه داريوش معرفي كرد، بپذيرند. او با اشاره به تدبير روحانيون آن زمان كه اقدامات آن‌ها سبب شد، در اواخر دوره‌ي هخامنشي در كتيبه‌هاي اردشير دوم و سوم كنار نام اهورامزدا، باز هم نام مهر و آناهيتا ديده شود، گفت: در دوره‌ي اشكاني، دين بيش‌تر پادشاه‌ها، دين مهر است. اين مسأله از اين نظر اهميت دارد كه اشكاني‌ها دين مهر را به رومي‌ها منتقل كردند، به‌طوري كه اكنون بيش از 20 معبد مهري در سراسر اروپا وجود دارند. هژبري با تأكيد بر اين‌كه امسال در اين محوطه، دين ايرانيان در دوره‌ي تاريخي بر پايه‌ي شواهد باستاني بررسي شد، درباره‌ي اين‌كه چرا معابد مهري به‌شكل غار هستند، توضيح داد: در دوره‌ي ماد، با تعطيل شدن معبد مهري نوشيجان، دين مهر به‌عنوان يك دين غيررسمي تحت تعقيب قرار گرفت و مؤمنان با پر شدن معابد، به مكان‌هاي پنهان و دور از چشم عوامل حكومتي رفتند. در نهايت، معابدي هم كه در اروپا ساخته شدند، براساس همين اتفاق به‌شكل غار بودند. انتهاي پيام