«شهر سوخته» به‌عنوان «نخستین الگو برای سایت‌های تاریخی در ایران» به ثبت جهانی رسید.

به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، محوطه‌ی تاریخی «شهر سوخته» ساعتی پیش در سی‌وهشتمین اجلاس جهانی یونسکو که در دوحه‌ی قطر در حال برگزاری است‌، با نظر موافق نمایندگان عضو و دفاع 16 نماینده از کشورهای حاضر در این اجلاس، در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری محمدحسن طالبیان که اکنون در محل برگزاری اجلاس یونسکو در دوحه‌ی قطر حضور دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، جزییات بیشتری را درباره‌ی معیارهای یونسکو برای ثبت جهانی محوطه‌ی تاریخی «شهر سوخته» مطرح کرد.

او گفت: «شهر سوخته» یک الگوی شهرسازی و معماری هزاره‌ی سوم به‌عنوان شهری است که خلاقیت بشری با یک برنامه‌ریزی منحصربه‌فرد دارد. این الگو به‌عنوان یکی از معیارهای اصلی از طرف یونسکو برای ثبت محوطه‌های تاریخی مد نظر بود که «شهر سوخته» واقع در استان سیستان و بلوچستان، این معیار یونسکو را داشت.

طالبیان درباره‌ی دیگر معیار یونسکو برای ثبت محوطه‌های تاریخی که «شهر سوخته» نیز از آن برخوردار بود، توضیح داد: براساس این معیار، محوطه باید در تبادل ارتباطات فرهنگی بین دوره‌های مختلف تاریخی و حوزه‌های جغرافیایی، اهمیت داشته باشد.

مسوول تدوین پرونده‌های ثبت جهانی در ادامه، با اشاره به دیگر معیار یونسکو برای ثبت جهانی محوطه‌ها، تأکید کرد: محوطه‌ی تاریخی «شهر سوخته» از نظر جریان تجاری، یک شاهد بسیار عالی از تمدن‌های بشری است که به بلوغ و شکوفایی رسیده‌اند. هرچند اکنون در این محوطه، چنین چیزی را نداریم. در واقع، این محوطه در یک دوره‌ی طلایی، نقش مهمی را ایفا کرده است.

به گزارش ایسنا، براساس تحقیقاتی که تا کنون درباره‌ی «شهر سوخته» انجام شده است، این منطقه محل استقرار پیشرفته‌ترین شهر جهان در شش‌هزار سال پیش بوده، منطقه‌ای مسکونی که برای نخستین‌بار «کلنل بیت» (یکی از مأموران نظامی بریتانیا در دوره‌ی قاجار) در خاطراتش آن را «شهر سوخته» نامید.

این محوطه شامل بقایای دولت - شهری باستانی در ایران است که در ۵۶ کیلومتری زابل و در حاشیه‌ی جاده‌ی زابل - زاهدان در شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. شهری که روی آبرفت‌های رودخانه‌ی هیرمند به سمت دریاچه‌ی هامون و در ساحل آن رودخانه بنا شد و قدمت آن با دوره‌ی برنز در تمدن جیرفت یکسان دانسته می‌شود، یعنی چیزی بیش از شش‌هزار سال.

برای دیدن 152 هکتار زمین این شهر تاریخی که بخش‌هایی از آن تا کنون بررسی باستان‌شناسی شده، به زمان زیادی نیاز است. هرچند این محوطه‌ی تاریخی وسعت زیادی دارد، اما به‌دلیل پستی و بلندی‌های زیادش،‌ با ایستادن روی یک تپه‌ی کوچک هم می‌توان بقایای شش‌هزار سال تاریخ را دید.

این شهری دوبار، یکی در ابتدای مسیر رشد و دیگری در لحظه‌ی انهدام کامل، به آتش کشیده شد. حتی با وجود این اتفاقات نیز شاید به تعداد انگشت‌شماری شهر پیش از آن وجود داشته که از نظر امکانات و اصول شهرنشینی، با این شهر تاریخی قابل مقایسه باشند.

به گزارش ایسنا، امروز «شهر سوخته» به‌عنوان هفدهمین اثر جهانی ایران در فهرست یونسکو به ثبت رسید. در سال‌های گذشته، سه مجموعه‌ی تاریخی «چغازنبیل» (دوراونتاش) در خوزستان، «تخت جمشید» (پارسه، پرسپولیس) در فارس و میدان «نقش جهان» در اصفهان به‌عنوان نخستین آثار جهانی ایران در تاریخ 19 اردیبهشت‌ماه 1358 ثبت جهانی شدند.

پس از ثبت این آثار، ایران به‌مدت حدود 24 سال اثری را در فهرست جهانی ثبت نکرد تا این‌که در سال 1382، مجموعه‌ی تاریخی «تخت سلیمان» به‌عنوان چهارمین اثر تاریخی کشور جهانی شد.

سپس در تیرماه 1383 «پاسارگاد» و «منظر تاریخی و فرهنگی بم»، در تیرماه 1384 «گنبد سلطانیه» و در تیرماه 1385 «مجموعه‌ی تاریخی بیستون» به جمع آثار ایران در فهرست میراث جهانی اضافه شدند.

در سال 1386 هم ایران پرونده‌ی «قره‌کلیسا» را برای ثبت در فهرست میراث جهانی معرفی کرد که به‌دلیل تغییر و تحولات صورت‌گرفته در سازمان میراث فرهنگی و ارائه‌ی دیرهنگام پرونده، قره‌کلیسا از سوی کارشناسان یونسکو نمره‌ی قبولی نگرفت و ایران یک سهمیه‌ی خود را برای ثبت جهانی از دست داد.

در تیرماه 1387‌، پرونده‌ای با عنوان مجموعه‌ی کلیساهای آذربایجان به یونسکو فرستاده شد و نهمین اثر جهانی ایران با نام مجموعه «کلیساهای ارامنه» شامل سه کلیسای اصلی و چند بنای اطراف آن، همراه دهکده‌ها و قبرستان ثبت جهانی شد. پس از آن و در سال 1388 «سازه‌های آبی تاریخی شوشتر» که شامل 14 اثر بود، دهمین اثر جهانی ایران نام گرفت.

سال 1389 نیز ایران برای نخستین‌بار توانست از دیگر ظرفیت‌های یونسکو استفاده کند و به ثبت جهانی دو اثر تاریخی «بازار تبریز» و مجموعه‌ی «بقعه‌ی شیخ صفی‌الدین اردبیلی» به‌صورت همزمان موفق شد. دو سال گذشته نیز که اجلاس کمیته‌ی میراث جهانی در پاریس برگزار شد، ایران یک پرونده تاریخی و یک پرونده‌ی طبیعی را برای ثبت معرفی کرده بود و موفق شد سیزدهمین اثر جهانی خود را با نام «باغ‌های ایرانی» در بخش تاریخی ثبت کند.

در سی‌وششمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که سال گذشته در سن‌پترزبورگ برگزار شد، ایران موفق شد در 10 تیرماه، دو اثر «مسجدجامع اصفهان» و «برج گنبد قابوس» را در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت برساند.

در سی‌وهفتمین اجلاس یونسکو که در کامبوج در آسیای شرقی برگزار شد، ایران علاوه بر خارج کردن «منظر فرهنگی تاریخی ارگ بم» از فهرست میراث در خطر جهانی، «مجموعه‌ی فرهنگی تاریخی کاخ گلستان» را به‌عنوان شانزدهمین اثر جهانی و نخستین اثر جهانی پایتخت در این فهرست ثبت کرد.

انتهای پیام