به گزارش ایسنا، اخیرا معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سه فهرست را بنا به تاکید همیشگی سید عباس صالحی - وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی - برای مشخص شدن میزان حمایت‌های مالی معاونت و انجمن هنرهای نمایشی در سامانه شفاف‌سازی این وزارتخانه قرار داد.

البته شاید بهتر بود برای کم‌ شدن حرف و حدیث‌ها، در همان روز انتشار اطلاع‌رسانی از طریق روابط عمومی معاونت هنری یا اداره کل هنرهای نمایشی هم صورت می‌گرفت تا این تصور پیش نیاید که هدف از انتشار این گزارش‌ها زیرسوال بردن مدیریت قبلی است بویژه آنکه این کار طبق روال اداری از سوی معاونت هنری انجام شده است، نه اداره کل هنرهای نمایشی. ضمن اینکه معمولا گزارش‌های سالانه در پایان هر سال یا نهایتا ماه‌های ابتدایی سال بعد باید منتشر شود؛ اتفاقی که با وجود پیگیری‌های رسانه‌ای هیچ گاه در سال‌های ۹۷ و ۹۸ در تئاتر رخ نداد و حالا که حمایت‌های سال گذشته اعلام شده، خوب است که گزارش‌های پیشین هم منتشر شود.

اما از این‌ها گذشته، در میان سه فهرست مورد اشاره، یکی به طور مشخص درباره آثار حمایت شده از سوی انجمن هنرهای نمایشی در سال ۹۸ یا به عبارتی دیگر همان گزارش عملکرد شورای حمایت اداره کل هنرهای نمایشی است و دو فهرست دیگر هم مربوط به حمایت‌ از فعالیت‌های استانی معاونت هنری در دو سال گذشته است که توسط انجمن هنرهای نمایشی، انجمن موسیقی ایران، بنیاد مد و لباس، انجمن توسعه هنرهای تجسمی و ... انجام شده است.

انتشار گزارش حمایت از فعالیت‌های استانی معاونت هنری در سال ۹۷ این احتمال را به همراه دارد که برای عملکرد سال ۹۷ شورای حمایت اداره کل هنرهای نمایشی نیز گزارشی مجزا در سامانه بارگذاری شود، چرا که با وجود همه نقدها و گله‌هایی که گزارش سال ۹۸ به وجود آورد و عده‌ای حتی آن را بهانه‌ای برای به جان هم افتادن گروه‌های تئاتری دانستند، ولی کمتر کسی را در بین اظهارنظرکننده‌ها می‌شد یافت که از کلیت این اقدام دفاع نکرده باشد. 

در این یک هفته علاوه بر آنچه در فضای مجازی و نظر برخی تئاتری‌ها بازتاب داده شد، تماس‌های مکرری هم با ایسنا گرفته و نکاتی درباره فهرست حمایت‌های انجمن هنرهای نمایشی مطرح شد که بسیاری از آن‌ها اگرچه برای گروه‌ها می‌تواند قابلیت پیگیری اداری داشته باشد، اما به نظر می‌رسد این ضرروت را ایجاب می‌کند که آنچه منتشر شده باید تکمیل شود تا ارقام اعلام شده بهتر قابل ارزیابی باشند.

براین اساس در این گزارش به بعضی نکاتی که در این تماس‌ها و پیگیری‌ها بیشتر نمود داشته، اشاره می‌شود.

اول. مهم‌ترین نکته‌ای که در جدول حمایت‌های مالی انجمن هنرهای نمایشی به چشم می‌خورد این است که هیچ اشاره‌ای به تعداد اجرا، تعداد تماشاگر و میزان فروش هر نمایش نشده است. نبود چنین اطلاعاتی سبب شده «اسم»‌ها بیشتر از هر چیزی پررنگ شوند و این جمله به کرّات شنیده یا خوانده شود که "فلان کارگردان فقط بخاطر اسمش توانسته پول بیشتری بگیرد" و هیچ ملاک و معیاری برای اینکه مشخص شود رقم حمایتی برای تولید چه نمایشی، با چه تعداد نفراتی و با چه میزان بازخورد و کیفیتی خرج شده است، وجود ندارد. البته اگر روند اعلام فروش نمایش‌های اجرا شده در سالن‌های دولتی در دوره قبلی مدیریت اداره کل هنرهای نمایشی و بویژه در تئاتر شهر متوقف نمی‌شد دست‌کم با استناد به آن‌ها امکان مقایسه و بررسی وجود داشت. براین اساس این جدول خود به تنهایی می‌تواند دلیلی باشد براینکه از این پس آمار فروش و تماشاگر تماشاخانه‌ها منتشر شود تا همانند آنچه در سینما اتفاق می‌افتد جزئیات بیشتری از وضعیت اجراها در اختیار اهالی تئاتر قرار گیرد. 

دوم. در جدول ستونی هست با عنوان "توضیحات" که از ۲۵۸ ردیف، فقط برای چند مورد محدود توضیح در آن درج شده است، درحالی که به نظر می‌رسد با توجه به ناقص بودن اطلاعات، برای خیلی دیگر از کارها باید توضیح‌هایی ارائه می‌شد. از جمله اینکه براساس گفته‌ی یکی از دست‌اندرکاران یکی از نمایش‌های پرمخاطب تئاتر شهر، رقم حمایتی پرداخت شده به آن نمایش حتما باید با این توضیح همراه می‌بود که ۲۰ درصد پول گیشه به انجمن هنرهای نمایشی برگشته و در نتیجه رقم حمایت شده‌ی انجمن از آن نمایش خاص به یک سوم رقم حمایتی اعلام شده می‌رسد. این گروه شاکی است از اینکه اگر قرار بر شفاف‌سازی بوده چرا فقط پول پرداختی اعلام شده و آن چیزی که به انجمن داده شده محاسبه نشده است؟

سوم. اگر آمار فروش نمایش‌ها درج شده بود، پس از کسر ۲۰ درصد پول گیشه رقم دقیقی که به هر گروه رسیده بود مشخص می‌شد چرا که از فروش نمایش‌های تماشاخانه‌های دولتی یعنی تئاتر شهر، تماشاخانه سنگلج و تالار هنر ۲۰ درصد گیشه باید به انجمن هنرهای نمایشی برگردد که البته طبق پیگیری ایسنا، این ۲۰ درصد - طبق مصوبه‌ای در چند سال قبل - از تالار هنر که مخصوص نمایش‌های کودک است برای حمایت بیشتر از این آثار کسر نمی‌شود.

چهارم. جدول منتشر شده با این تاکید همراه بوده که مربوط به نمایش‌های سال ۹۸ است ولی نام برخی آثاری که در سال ۹۷ روی صحنه رفته‌اند، پرسش‌هایی را ایجاد کرده که آن هم بدون توضیح است. هرچند پیگیری‌ها نشان می‌دهد که مصوبه‌های حمایتی این نمایش‌ها مرتبط با سال ۹۸ بوده که این هم باز در جای خود ابهام دارد.

پنجم. جدا از برخی کمک‌ هزینه‌های پر حرف و حدیث، در این جدول کمترین و بیشترین کمک هزینه هم خیلی به چشم می‌آید. کمترین رقم‌های حمایتی انجمن در سال ۹۸ براساس جدول، برای نمایش‌های خیابانی است که بیشترشان به یک میلیون تومان هم نمی‌رسند و تناسب این کمک‌ هزینه با نمایشنامه‌خوانی‌هایی که در تئاتر شهر اجرا شده و رقم دست‌کم ۱۱ میلیونی گرفته‌اند قابل تامل است. بجز این، کمترین حمایت‌ها شامل رقم‌های سه میلیون تومانی بوده که بخش زیادی از آن‌ها به نمایش‌های تالار مولوی یعنی گروه‌های دانشجویی مربوط است و اینجاست که باید پرسید نقش کانون تئاتر دانشگاهیِ تاسیس شده در اداره کل هنرهای نمایشی چه بوده تا در مقابل کارهای پر اسم و رسم اما کم مخاطب، مظلوم واقع نشوند؟ البته این انتظار وجود دارد که برای همین کانون تئاتر دانشگاهی و سایر کانون‌ها هم گزارش عملکردی با جزئیات و خرج‌های انجام شده منتشر شود.

ششم. در مقابلِ کمترین کمک‌هزینه‌هایی که پرداخت شده، بیشترین رقم حمایتی هم به دلیل تفاوت فاحش قابل توجه است؛ یعنی آنجایی که نمایشی از مشهد فقط برای 10 شب اجرا (طبق خبرهای منتشر شده) به تهران و پردیس تئاتر تهران - زیر مجموعه سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران - می‌آید و ۲۲۰ میلیون تومان از انجمن هنرهای نمایشی کمک هزینه می‌گیرد. در بخش توضیحات این نمایش (باغ خونی) که مثل باقی نمایش‌ها مشخص نیست چقدر مخاطب داشته و حتی اطلاعات دقیقی هم از آن در سایت پردیس تئاتر تهران در دسترس نیست، قید شده که این نمایش با حمایت موسسه «خاتم الاوصیا» اجرا شده است؛ موسسه‌ای که وقتی نام آن را جستجو می‌کنید جز به "قرارگاه" و "مدرسه عالی" نمی‌رسید! این در حالی است که نمایش در اجرای شهر مشهد خود با حمایت انجمن هنرهای نمایشی کشور و جمعیت هلال احمر خراسان رضوی روی صحنه رفته بود.

 نمایش «باغ خونی» پیش از اجرای سال ۹۸ در تهران، مورد حمایت مدیر سابق انجمن قرار گرفته بود، همانطور که برای جایزه بزرگ سرو هم به مدیریت حمید نیلی جایزه گرفت. نیلی آذرماه سال ۹۷ (دو ماه پیش از شروع جشنواره فجر) در گفت‌وگویی به نقل از خبرگزاری تقریب از حمایت برای اجرای این نمایش در "مشهد"، "تهران" و نیز حضور در "جشنواره تئاتر فجر" گفته و تاکید کرده بود: قرار است در راستای تمرکززدایی از مرکز، پروژه نمایشی «باغ خونی» درباره فاجعه گوهرشاد مشهد از ششم دی ماه (۱۳۹۷) به صحنه تئاتر شهر مشهد برسد و پس از اجرا در مشهد، در تهران و به احتمال زیاد در جشنواره فجر نیز به صحنه می‌آید.

او با بیان اینکه قرار بر این است که حمایت‌های انجمن در زمینه پیگیری آداب و رسوم و حوزه تاریخ شهرها نیز صورت بگیرد،‌ گفته بود: این پروژه قرار است در سطح ملی انجام شود و خود انجمن هنرهای نمایشی ایران هم آن را پیگیری می‌کند. بنابراین فعالیت‌های انجمن قرار است از حمایت‌های مالی صِرف خارج و به فضای محتوایی وارد شود و برای این گروه‌ها به فراخور، بودجه هم مشخص می‌شود و ما هم به عنوان مجری طرح فعال خواهیم بود.   

به این ترتیب یکی دیگر از نقص‌های این جدول همین است که اولا مشخص نیست موسسه خاتم الاوصیا متعلق به چه مرکز یا دستگاه یا چه شخصی است و انجمن هنرهای نمایشی که بر حمایت آن از چنین پروژه‌هایی در سطح ملی تاکید شده چقدر خرج کرده است؟ دیگر آنکه چه نمایش‌هایی این گونه و براساس هدفِ تاکید شده، حمایت شده‌اند؟ ضمن اینکه با توجه به اجرای اول این نمایش در سال ۹۷ احتمالا باید در فهرست حمایت‌های آن سال نیز اسم این نمایش تکرار شود.  

هفتم. اگر از جدول فهرست آثار حمایت شده تهران از سوی انجمن هنرای نمایشی بگذریم به دو جدول فهرست حمایت از فعالیت‌های استانی و رقم‌های پرداختی انجمن به استان‌های کشور در دو سال گذشته می‌رسیم که آن هم در کلی‌گویی دست کمی از جدول قبلی ندارد. در رقم‌های حمایتی از استان‌ها هیچ توضیحی مبنی براینکه تعداد گروه‌های نمایشی آن استان، نمایش‌های اجرا شده یا رویدادهای نمایشی چقدر بوده ارائه نشده است، به همین دلیل این اختلاف نظر پیش آمده که آیا هر کدام از این استان‌ها صرفا برای اجرای تئاتر اینقدر پول گرفته‌اند؟ یا این حمایت‌ها صرف برگزاری رویدادهایی مثل جشنواره‌های استانی، جشنواره‌های خیابانی مریوان، فتح خرمشهر و کودک همدان شده است؟

هشتم. از آنجا که در این بخش میزان حمایت‌ها در دو سال ۹۷ و ۹۸ منتشر شده است، اطلاعات بهتری برای مقایسه وجود دارد از جمله اینکه در اولین سال مدیریت شهرام کرمی در اداره کل هنرهای نمایشی کمک‌های بیشتری به استان‌ها شده به طوری که نزدیک به ۱۰ استان رقم‌های بالای یک میلیارد ریال دریافت کرده‌اند مثل آذربایجان شرقی، بوشهر، خراسان جنوبی و رضوی، خوزستان، سیستان و بلوچستان، کردستان، مازندران و یزد. در حالی که تمام این استان‌ها بجز کردستان و همدان در سال بعد یعنی ۹۸ رقم بسیار کمتری گرفته‌اند که آن هم احتمالا به طور طبیعی بخاطر شرایط بودجه‌ای دولت بوده و به همین دلیل بیشتر آن‌ها حدود ۲۵۰ میلیون ریال بیشتر نگرفته‌اند، ولی جالب اینجاست که در همین شرایط، حمایت صورت گرفته از کردستان و همدان افزایش پیدا کرده و مثلا همدان از ۹ میلیارد و ۶۸۲ میلیون ریال در سال ۹۷ به ۱۳ میلیارد و ۵۳۳ میلیون ریال در سال ۹۸ رسیده است.

البته به نظر می‌رسد این کمک مالی بیشتر برای برگزاری جشنواره تئاتر کودک همدان باشد که چرایی برگزاری و کیفیت آن بارها مورد بحث و انتقاد بوده و پرداختن به آن خارج از موضوع این گزارش است، اما اگر بطور کلی حمایت از جشنواره‌ها در اولویت بوده باشد، توجیه رقم پرداختی به بعضی استان‌ها مشخص می‌شود بویژه آنکه مدیر کل پیشین هنرهای نمایشی پیش‌تر در گفت‌وگویی با ایسنا حمایت زیاد از حد این اداره را از جشنواره‌ای مثل فتح خرمشهر  به دلیل حمایت نکردن استان تایید کرده بود.

با این حال به دلیل همان ارائه نشدن جزئیات و انتشار گزارشی که بیشتر انگار رفع تکلیف بوده، این سوال پیش می‌آید که پول‌های خرج شده از بودجه ناچیز تئاتر برای چه اموری در استان‌ها صرف شده است؟ آیا به طور مثال کمک هفت میلیارد و ۷۵۵ میلیون ریالی به خوزستان بیشتر به جشنواره فتح خرمشهر به دبیری حمیدرضا آذرنگ اختصاص دارد که بارها پیش از جشنواره از کمبود حمایت گله کرده بود؟ خروجی هر کدام از این جشنواره‌ها چه بوده و آیا جزئیات آن‌ها نیز منتشر می‌شود؟

نهم. حال که حرف از بودجه اندک تئاتر شد شاید بد نباشد اشاره‌ای هم به جدول بودجه کرد که هر سال وقتی از سوی رییس جمهور به مجلس تقدیم می‌شود آنچه برای تئاتر پیش‌بینی شده مورد توجه قرار می‌گیرد. در جدول بودجه سال ۹۸ علاوه بر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و صدور مجوز، موارد حمایتی دیگری هم در حوزه هنرهای نمایشی ذکر شده بودند و حالا که در سال آخر دولت دوازدهم هستیم این سوال‌ها مطرح هستند که بر طبق آنچه در بودجه تنظیم شده بود، چقدر برای شرکت در جشنواره‌ها و همایش‌های بین المللی خرج شده است و چه کسانی مشمول این حمایت شده‌اند؟ چقدر به بنیاد رودکی کمک شده است؟ چقدر از پول تئاتر برای حمایت از خانه تئاتر صرف شده است؟ و ....

در آخر تاکید می‌شود این گزارش که در ادامه پیگیری‌های سال‌های اخیر ایسنا برای شفاف‌سازی تنظیم شد، تنها نگاهی گذرا و پرسشگرانه دارد بر آنچه تاکنون در حوزه تئاتر عملی شده است. ضمن اینکه با توجه به گفت‌وگو با برخی اهالی تئاتر باید دید که شفافیت در فعالیت‌ها با انتشار گزارش جشنواره‌های سال قبل از جمله فجر که در شرایط خاصی هم برگزار شد و نیز کارهای انجام شده‌ی اداره کل هنرهای نمایشی در این ۶ ماه کرونایی سال ۹۹ ادامه می‌یابد یا خیر؟

انتهای پیام