سیاوُش آریا، کُنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی درباره این محوطه به ایسنا گفت: در بازدید میدانی که ماه گذشته از روستای هدف گردشگری «دِهمورد» داشتم، در بیرون روستا و در نزدیکی و حاشیۀ دریاچۀ فراملی (بین‌المللی) بَختِگان که چندی است کامل خشکیده است با محوطه‌ای بسیار بزرگ در چندین کیلومتر روبه‌رو شدم. محوطه‌ای که پُر بود از سفال‌های شاخص تاریخی (ساسانی) و هر گامی که بر می‌داشتم زیر پاهایم، خرده سفال‌ها خِش خِش می‌کرد. به گونۀ پیمایشی حدود یکی دو کیلومتر از مسیر را در سمت راست و چپ (که شوربختانه به وسیله یک جاده خاکی از هم جدا شده بود) گذر کردم و تنها چیزی که می‌دیدم بخشی از تاریخ و هویت ایران و رازهای سر به مُهری، در دل زمین نهفته و روشن بود که ناشناخته است. همچنین بخش‌های کوچکی از رَد دیواره‌ای یا همان معماری و سازه در محوطه آشکار و دیده می‌شد.
او افزود: اما آنچه مایۀ نگرانی و غم‌اَنگیز بود دست‌درازی و ساخت‌وسازهای گسترده‌ای بود که روی محوطه و عَرصۀ آن و حریم درجه یک چُنین منطقۀ بسیار ارزشمندی صورت گرفته است. از ساخت مرغداری و شرکت تعاونی گرفته که درست روی محوطه و عَرصۀ آن برپا شده تا کارخانۀ فولادی که در حریم درجه یک آن و حدود ۳ کیلومتری محوطۀ تاریخی و در حال ساخت است.
این کنشگر میراث فرهنگی یادآور شد: برابر قانون هر نهاد، اُرگان، موسسه و بهره‌بردار و بخش خصوصی که می‌خواهد ساخت‌وسازی در هر مکانی انجام دهد باید در گام نخست استعلام از سازمان حفاظت از محیط زیست و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گرفته و در صورت پاسخ مثبت این دو ادارۀ کل، می‌تواند دست به ساخت و ساز بزند و این قانون از سال ۱۳۸۳ خورشیدی به وسیلۀ نهاد بالا دستی به استانداری‌ها اعلام شده و از سوی استانداری‌ها به همۀ نهادها، ارگان، موسسه و اداره‌های مربوطه بخشنامه شده است. اما شوربختانه در همۀ این سال‌ها قانون نادیده گرفته شده و به اجرا در نیامده یا اگر هم استعلامی گرفته شده، موردی و اَندک بوده است. از سویی، قانون روشن و شفاف است و همه در برابر آن یکسان بوده و باید آن را ارج نهاده و پاس دارند. هم اینک روشن نیست چگونه این حجم بزرگ از ساخت و سازها در منطقه صورت گرفته است. هر چند خوشبختانه، همۀ ساخت و سازها در آغاز کار است و می‌توان از دنبالۀ کار پیشگیری کرد.
آریا اضافه کرد: منطقۀ مورد گفت‌وگو در یک کیلومتری جنوب روستای هدف گردشگری «دِهمورد» است، در جایی که روستاییان آن را با نام منطقۀ «لَردی» می‌شناسند و جا دارد هرچه زودتر ادارۀ کل میراث فرهنگی استان فارس و پژوهشکدۀ باستان‌شناسی کشور به موضوع ورود کرده و از دست‌درازی‌های بیشتر پیشگیری کرده و ساخت و سازها به بیرون عَرصه و حریم منتقل شود تا یادمان‌های ارزشمند تاریخی که دستاورد دسترنج نیاکان پاک‌سرشت ما است حفظ و نگهداری شده و به آیندگان که صاحبان اصلی این سرزمین هستند، سپرده شود.
این پژوهشگر میراث فرهنگی ادامه داد: من پس از بازدید میدانی و ثبت نگاره‌ها (تصاویر) با مسئول ثبت میراث فرهنگی استان وارد گفت‌وگو شدم و روشن شد که محوطه به ثبت ملی نرسیده است. اما با پیگیری‌های بیشتر من، دریافتم که یک گروه از باستان‌شناسان در بررسی‌های باستان‌شناختی حاشیۀ دریاچۀ فراملی بَختگان در چندین سال پیش از این محوطه هم بازدید کرده و به همراه دیگر محوطه‌های بررسی شده در آن پروژه، گزارشی را به پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور فرستاده‌اند. اما این محوطۀ بسیار بزرگ و ارزشمند نیازمند بررسی علمی‌تر و گَمانه‌زنی باستان‌شناسی است تا بتوان آن را نجات‌بخشی کرد.
او سپس گفت: من برای آنکه مطمئن شوم که در تاریخ‌گذاری سفال‌ها اشتباه نکرده‌ام، نگاره‌های سفال‌ها را برای دکتر رضا نوروزی، باستان‌شناس بومی استان و هَموند (عضو) هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور فرستادم و ایشان سفال‌های شاخص ساسانی را تأیید کرده و حتا یک تکه سفال را از آنِ دورۀ هخامنشی دانستند. با این همه، آنچه از شواهد سطحی و بازدید میدانی برمی‌آید محوطۀ باستانی مورد گفت‌وگو از آنِ دورۀ ساسانیان است و اَنبوهی از سفال‌های شاخص این دوره را در دل خود دارد.
آریا اظهار کرد: از ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس و پژوهشگاه باستان‌شناسی کشور خواستارم هرچه زودتر به موضوع ورود کرده و نخست از ساخت‌وسازها و دست‌درازی های بیشتر پیشگیری کنند و پس از آن به فوریت گروهی از باستان‌شناسان با تجربه و کارآزموده را برای بررسی بیشتر و علمی‌تر و حتا گَمانه‌زنی باستان‌شناسی به منطقه بفرستند تا بتوان یکی از محوطه‌های ساسانی کشور را در گام نخست شناسایی و پس از آن نجات‌بخشی و به ثبت ملی رسانده تا برای آیندگان به یادگار بماند. یادمان باشد تمدن‌ها در کنار رودها و دریاچه‌ها شکل گرفته و بی‌گمان پرداختن به چُنین محوطه‌هایی رازهای سر به مُهر آن را آشکار و مایۀ شگفتی جامعۀ علمی و باستان‌شناسی کشور خواهد شد.
انتهای پیام
نظرات