به گزارش ایسنا، نشست «شب خیمه‌شب‌بازی» شامگاه دوشنبه ۲۶ آبان ۱۴۰۴ در سالن استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

در این نشست، علی دهباشی، سردبیر مجله بخارا، برنامه را آغاز و یا سخنرانان پوپک عظیم‌پور (پژوهشگر و مدرس نمایش عروسکی)، علی شمس (نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان) و پوریا نوری (مستندساز و کارگردان)، برنامه ادامه پیدا کرد.

این نشست با هدف معرفی و بررسی هنر سنتی خیمه‌شب‌بازی برگزار شد؛ هنری که از گونه‌های قدیمی نمایش عروسکی ایران است و شخصیت اصلی آن «مبارک» است و علاوه بر سرگرمی، کارکرد آموزشی و نقد اجتماعی نیز دارد.

پوپک عظیم‌پور (پژوهشگر و مدرس نمایش عروسکی) بر اهمیت حفظ و احیای هنر خیمه‌شب‌بازی در فرهنگ ایرانی تأکید کرد و گفت این هنر می‌تواند پیام‌های اخلاقی و اجتماعی را به نسل‌های جوان منتقل کند.

او همچنین به نقش این نمایش در پیش‌زمینه‌سازی برای شکل‌گیری طنز و تیپ‌سازی در تئاتر مدرن ایرانی اشاره کرد و افزود:“خیمه‌شب‌بازی به گونه‌ای بازگشت به مسئله هستی و ارتباط میان عالم و آدم است؛ این مسئله‌ای تمثیلی و تجلی‌گونه است، همچون نسبت آدم با عالم؛ عروسک آینه‌ی آدم است و آدم آیینه‌ی خالق، خالق منشا انسان و انسان منشا عروسک.”

علی شمس (نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان) درباره تاریخ و تبارشناسی خیمه‌شب‌بازی سخن گفت و از کمبود مستندات پیش از دوره صفویه ابراز تأسف کرد.

او شب‌بازی، تعزیه و سیاه‌بازی را نمونه‌هایی از نمایش‌های آیینی دانست و توضیح داد که شخصیت‌هایی چون مبارک چگونه با طنز و جنون به نقد اجتماعی و اخلاقی می‌پردازند و مخاطب را به تفکر درباره رفتارهای نادرست جامعه ترغیب می‌کنند.

پوریا نوری (مستندساز و کارگردان) به تجربه خود با خانواده‌های خیمه‌شب‌باز، از جمله سیاوش ستاری و نسل‌های بعدی آن‌ها اشاره کرد.

او توضیح داد که ستاری، هنرمند و مدرس خیمه‌شب‌بازی، قصد داشت اولین تماشاخانه سیار ایران را راه‌اندازی کند تا این هنر را در نقاط مختلف کشور به نمایش بگذارد و آن را به نسل‌های جدید منتقل کند.

نوری همچنین نحوه آموزش و تمرین نسل معاصر، از جمله دختر ستاری، ساینا، را شرح داد و گفت که فیلم مستند «لعبت‌باز» چهار سال فیلمبرداری شده و روایت‌های معاصر خیمه‌شب‌بازی را ثبت می‌کند.

در طول نشست، مباحثی درباره اهمیت نقش «مبارک» و «مرشد» در این نمایش‌ها، کاربرد طنز برای نقد اجتماعی، و همچنین ارتباط هنر خیمه‌شب‌بازی با مفاهیم عرفانی و اخلاقی مطرح شد. شرکت‌کنندگان با مشاهده اپیزودهای کوتاه خیمه‌شب‌بازی و همراهی موسیقی سنتی، با پیچیدگی‌ها و جذابیت‌های این هنر مردمی آشنا شدند.

خیمه‌شب‌بازی یکی از قدیمی‌ترین گونه‌های نمایش عروسکی ایران است که عروسک‌های نخ‌دار (لُعبت‌ها) با نقش اصلی مبارک در آن حرکت می‌کنند. این نمایش در قهوه‌خانه‌ها، میدان‌ها و جشن‌ها اجرا می‌شد و با موسیقی و حضور لعبت‌باز همراه بود. این هنر نه تنها سرگرم‌کننده بود، بلکه به آموزش اخلاق و فرهنگ اجتماعی نیز می‌پرداخت و بسیاری از فرم‌های طنز و تیپ‌سازی در تئاتر امروز ایران ریشه در آن دارد. نسل‌هایی مانند خانواده ستاری تلاش کرده‌اند این میراث را حفظ و به نسل‌های جدید منتقل کنند.

فیلم مستند «لعبت‌باز» به کارگردانی پوریا نوری هم در جریان برنامه به نمایش درآمد.

                                                                             فیلم‌ها فاطمه خانی

انتهای پیام