پنج سال پیش، «دفتر حفاظت از بافت تاریخی تهران» در خانه‌ی تاریخی «امام جمعه» در خیابان ناصرخسرو واقع در بافت تاریخی عودلاجان افتتاح شد، تا مکانی برای حفاظت از بافت تاریخی تهران باشد؛ اما به‌نظر می‌رسد، این دفتر خودش در بخش‌هایی به حفاظت نیاز دارد.
به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در اواسط کوچه‌ی «امام جمعه» در خیابان ناصرخسرو، دری آهنی و قهوه‌یی‌رنگ با تابلوی کاشی‌شده‌ی «دفتر حفاظت از بافت تاریخی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران» کاربری این خانه را از دیگر خانه‌های اطراف که بیشتر انبار یا دفتر کار هستند، متمایز کرده است.
هرچند مدتی است که این خانه علاوه بر «دفتر بافت تاریخی تهران» مکان استقرار نیروهای یگان حفاظت استان تهران و «مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی و گردشگی استان تهران» نیز شده، اما همه‌ی این بخش‌ها در طبقه‌ی نخست خانه جمع شده‌اند و طبقه‌ی دوم خالی است و فقط در مواردی که تورهای گردشگری با مجوز اداره کل میراث فرهنگی استان تهران اجازه‌ی ورود به خانه را داشته باشند، قفل اتاق‌های طبقه‌ی دوم باز می‌شود.
ورودی خانه با یک راهروی خشتی، گردشگران را راهنمایی می‌کند و با گذشتن از باقی‌مانده‌ی دیواری که انگار از ابتدا محافظ ورودی خانه بوده است، حیاط پیدا می‌شود.
بخش جنوبی خانه‌ی «امام جمعه» که بادگیر و حوضخانه داشته، در سال‌های گذشته، تخریب و به مدرسه تبدیل شده و این روزها، ارتفاع مدرسه نیز مشکلی برای این بنای تاریخی ایجاد کرده است.
حیاط خانه هرچند نسبت به حدود دو سال پیش که درها، پنجره‌ها و کاشی‌ها در آنجا روی هم ریخته شده بودند، وضعیت بهتری دارد، اما هنوز برخی صندوق‌های پر از کاشی و آجر، در طاقچه‌ی حیاط قرار دارند و میز چوبی باقی‌مانده از دوره‌ی قاجار که «مأذنه» نامیده می‌شود و هنگام اذان گفتن، موذن بالای آن می‌رفت، هنوز در ایوان ابتدایی خانه دیده می‌شود. همچنین در سال‌های نخست پس ساخته شدن این خانه، در جلوی عمارت، ایوانی با دو ستون بلند قرار داشت.
این بنا از جمله بناهای مسکونی اعیانی است که دو بخش اندرونی و بیرونی دارد؛ بخش اندرونی آن که برای سکونت افراد خانه و خدمه بوده، تخریب و به مدرسه تبدیل شده و بخش بیرونی که محلی برای پذیرایی از مهمانان امام جمعه بوده، باقی مانده است.
طبقه‌ی اول خانه‌ی «امام جمعه» یا همان «دفتر بافت تاریخی تهران» به‌دلیل استفاده‌ای که از آن می‌شود، سامان‌دهی شده و حتی سه ارسی تاریخی که گفته می‌شود، مرحوم دکتر باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی از بنایی در حال تخریب به این خانه منتقل کرده است تا در امان بمانند، در دو طرف ورودی شاه‌نشین قرار دارند. راهروی طبقه‌ی دوم هم با مرمت و باقی گذاشتن شواهدی از معماری گذشته، سامان‌دهی و مرتب شده است، دو اتاق قرارگرفته در طبقه‌ی دوم نیز در ظاهر، مشکلی ندارند. به‌علاوه، چهار قاب نقاشی که احتمالا حاوی تصاویری از زنان بوده‌اند، در دو طرف اتاق شاه‌نشین طبقه‌ی دوم را تزیین کرده‌اند.
ارسی‌های میان دو شاه‌نشین حالتی خمیده پیدا کرده‌اند و هر قدم که در این طبقه برداشته می‌شود، ترس از فرو رفتن زمین بیشتر می‌شود. از سوی دیگر، روی قرنیزهای شاه‌نشین با وسایل نوک‌تیز، نوشته‌هایی حکاکی شده که به این بخش آسیب زده است.
گفته می‌شود، پس از پایان هشت سال دفاع مقدس، یک دوره‌ی مرمتی در این بنای تاریخی انجام شد، اما کار مرمت، ناقص ماند؛ البته برخی ادامه نیافتن مرمت این بنا را به نبودن اعتبار مربوط می‌دانند.
خانه‌ی «امام جمعه» باقی‌مانده از نیمه‌ی دوم قرن سیزدهم هجری قمری است. این بنا، نخست خانه‌ی «میرزا آقاخان نوری» صدراعظم ناصرالدین شاه بود. بعدها امام جمعه‌ی تهران آن را خرید و در آن ساکن شد. حاج «سیدابوالقاسم امام جمعه» پسر ارشد «سیدزین الدین امام جمعه» و نوه‌ی دختری «معیرالممالک» (نظام الدوله) بود که پس از فوت پدر، امامت جمعه و تولیت مسجد امام را برعهده گرفت و چندی بعد با دختر مظفرالدین شاه، «شکوه الدوله» (زن سابق موقرالسلطنه) ازدواج کرد. «حاج ابوالقاسم امام جمعه» از اواخر حکومت محمدشاه قاجار تا چندی بعد از مشروطه، عهده‌دار منصب امامت جماعت تهران بود.
این خانه‌ی تاریخی که از آن پس به نام خانه‌ی «امام جمعه» شناخته می‌شود، با مساحتی حدود ۸۷۹ مترمربع در دو طبقه ساخته شده است. طبقه‌ی نخست، حوضخانه و طبقه‌ی دوم شامل تالار تابستانی و زمستانی است.
این خانه مانند بسیاری از خانه‌های اعیانی سنتی ایرانی تزیینات مفصلی دارد و با نقاشی، گچ بری و آیینه‌کاری تزیین شده است. در تزیینات این فضا از تصاویر زنان با پوشش غربی و تلفیق طرح‌های غربی گچ‌بری در کنار هر آیینه استفاده شده است. پیشانی شیروانی خانه از آرامگاه کوروش الهام گرفته شده است که نمونه‌ی آن در دیوانخانه‌ی کریمخان نیز وجود دارد.
خانه‌ی «امام جمعه» پیش از انقلاب در اختیار وزارت فرهنگ و هنر بود و اکنون در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است. در این خانه، پس از طی شدن مراحل انتقال مالکیت بنا به وزارت فرهنگ و هنر، از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۰ نخستین دوره‌ی تعمیرات توسط سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی ایران انجام و از آن به‌عنوان مرکزی برای آشنایی دانشجویان رشته‌های معماری و هنر با ویژگی‌های معماری سنتی استفاده شد.
مرمت این خانه در سال ۱۳۵۱ به پایان رسید؛ اما در سال‌های بعد براثر حوادث بسیاری، از جمله ساخت پارکینگ طبقاتی در کنار خانه، انفجار بمب در میدان امام (ره) و اصابت راکت به آن و اصابت موشک رژیم بعثی در فاصله‌ی ۲۵ متری خانه، خسارت‌های جبران‌ناپذیری به بنا وارد شد.
انتهای پیام
نظرات