به گزارش ایسنا، پروفسور «پی‌یر بریان»، استاد برجسته مطالعات هخامنشی در جهان در نشستی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران با عنوان "مطالعات هخامنشی: کارنامه و چشم‌انداز" برگزار شد، با بیان این که بخش قابل توجهی از کتاب‌هایش درباره اطلاعات مختلفی از دوره هخامنشی است که از مطالعه الواح هخامنشی به دست آمده‌اند، اظهار کرد: باید نسبت به ساختار امپراتوری هخامنشیان تغییر دیدگاه دهیم. قبلا گفته می شد ایرانی‌ها در آن زمان دولت ساختارمند نداشتند و فئودالی اداره می شدند اما امروزه به خوبی می دانیم که پارسیان به مدت چندین قرن با عیلامی‌ها، بابلی‌ها و آشوری ها ارتباط داشتند، این به ما می‌فهماند امپراتوری زمان کوروش بسیار پیچیده بوده است.

او با تاکید بر این‌که سند نوشتاری به خودی خود با شما حرف نمی‌زند، بلکه فقط به سوالاتی پاسخ می‌دهد که از او می‌پرسید، افزود: بنابراین اگر مدرکی دارید که از مدت‌ها قبل می‌شناسید، آن به شما جواب می‌دهد.

وی پیشرفت‌های امروز در زمینه مطالعات هخامنشی را مدیون مطالعات گذشته و مجدد اسناد قدیمی‌تر دانست و ادامه داد: با دیدن هر سند، سوالاتی درباره آن دوره مطرح و اطلاعات جدیدتری به دست می‌آمد.

بریان تحقیقات اخیر در مورد مطالعه الواح باستانی را نشان‌دهنده ساختار اصلی حکومت هخامنشیان، بر پایه پارسی کهن در مرکز و به زبان حکومت‌های محلی در مناطق تحت حاکمیت خود دانست و افزود:این امپراتوری نزدیک به دو قرن و نیم طول کشیده و آنها در این مدت توانستند در یک ساختار بزرگ خود را تا مدیترانه و نیل برسانند. در واقع ثابت شده که انها از بابلی ها و آشوری ها پیشرفته تر بودند.

همه راه‌ها به راه شاهی ختم نمی‌شد

او به تالیف مقاله‌ای از مسافرت‌های انجام شده در آن زمان توسط خودش اشاره می‌کند و می‌گوید: آن مقاله از مطالعه لوح‌ها بدست آمده است. در واقع همه راه‌ها برخلاف آن‌چه گفته می‌شود به راه شاهی ختم نمی‌شده و از مصر تا آسیای صغیر، جاده و ایستگاه داشتند که همه این مناطق را پوشش می‌داده است.

این مورخ فرانسوی با اشاره به این‌که هخامنشیان به نحو پیشرفته‌ای شبکه راه‌ها و مسافرتی خود را کنترل می‌کردند، افزود: مطالعات اخیر الواحی است که پیش از این مطالعه نشده است. در واقع الواح نشان می‌دهد سفرها با مجوز انجام می‌شده و صدها نفر در این ساختار اداری مسافرتی فعالیت داشتند و ایستگاه‌های مختلفی در بین راه وجود داشته و مغازه‌هایی که به مسافران سرویس ارائه می‌داده و در پایان سال خدمات مغازه‌ها ارزیابی می‌شده و ساتراپ‌ها مسئول پرکردن مغازه‌ها از اجناس بوده‌اند به گونه‌ای که هیچ‌گاه خالی از اجناس نباشند.

وی با طرح این پرسش که آیا این الواح فقط به منطقه فارس کنونی محدود می شوند؟ خود پاسخ داد که «خیر به مناطق دیگر هم مربوط می شوند. الواح جدیدی از شوش و بارچیان، فلسطین و مصر پیدا کردیم که نشان دهنده سطح بالای امپراتوری هخامنشی بوده است.»

این استاد مطالعات هخامنشی با اشاره به این که اسناد به دست آمده و مهرهای گلی برگرفته از الواح پیدا شده و پوست‌ها در مناطقی از مصر تا آسیای صغیر را نشان می‌دهد، ادامه داد: سیستم اداری پهناور هخامنشیان به صورت چندزبانه در مناطق مختلف اداره می‌شده و اسناد و حکم‌های حکومتی در هر منطقه به زبان منطقه‌ای آرشیو و به زبان پارسی کهن و عیلامی و زبان‌های دیگر ترجمه می‌شده است.

وی افزود: نامه‌ای که یکی از ساتراپ ها به یکی از حاکمان بالادستش در سال ۳۴۸ نوشته نشان می دهد برای ساختن یک دژ جدید امکاناتی مورد مطالبه بوده و برای این امر مکاتبه صورت گرفته و ان ساتراپ از آن حاکم منطقه ای هخامنش می خواهد اجازه دهد سربازها که عمدتا از کشاورزان بودند در فصل کشت پی کارشان بروند و بعد از آن برای سربازی برگردند.

این استاد فرانسوی مطالعات هخامنشی، در ادامه به کشف نامه‌ای اداری مربوط به زمان اسکندر اشاره می‌کند که نشان می‌دهد اسکندر راه حکومت داری را از هخامنشیان تقلید کرده است.

او سپس به پیدا شدن اسنادی در مصر باستان اشاره می‌کند که نامه های حکومتی هحامنشیان به ساتراپ ها و مسئول هایشان در مصر ارسال شده که آن زمان جزء امپراتوری پارس بوده و گستره این ساختار حکومتی تا دمشق و بابل و فراتر از آن‌ها می‌رفته است. در این نامه ها حتی علوفه مرکب و غذای سهمیه مسافران با یک نظم اداری عالی پیش بینی شده بوده است.

کشف سندی جدید از ورودی گمرک در دوره هخامنشیان

به گفته این مورخ فرانسوی، در سندی که به تازگی پیدا شده و منحصر به فردتر از اسناد قرون وسطا است، کارهای مربوط به ورودی یک گمرک در یکی از جزایر تحت حکومت هخامنشیان در زمان خشایارشاه سال ۴۷۵ میلادی را نشان می‌دهد.

او توضیح داد: این سند حاکی از این است که کشتی باری از کجا آمده، نام کاپیتان آن چیست. مبلغ تخلیه بار کشتی پرداخت شده و گزارش مشروحی از مواد و بارهای داخل کشتی است. این یک سند مهم و اطلاعات دست اول از ارتباطات تجاری و فعالیت‌های کشتیرانی هخامنشیان بوده است.

وی همچنین از در دست چاپ بودن اطلاعات یک سند دیگر در این زمینه خبر داد و گفت: آن سند، اسناد سرامیکی هستند که با نوعی جوهر روی آنها نوشته شده و به منطقه‌ای در شرق غزه مربوط می‌شوند.در این اسناد هم مشخص است که آنجا هم برای تحویل مواد غذایی و تجارت و ... چگونه کار می شده است.

بریان افزود: نتیجه مطالعه اسناد امروز ما که تا حدود زیادی مدیون اسناد قدیمی‌تر و مطالعه جدیدها و مطالعه مجدد قدیمی‌هاست، می‌گوید سند نوشتاری هم حتی به تنهایی با شما سخن نمی‌گوید و فقط به سوالاتی پاسخ می‌دهد که یک مورخ پرسیده است.

این استاد مطالعات هخامنشی با بیان این که مساله چندزبانگی در امپراتوری هخامنشی هم می‌تواند ما را در یک بن‌بست قرار دهد و از سوی دیگر یک نقطه قوت به شمار می‌آید، ادامه داد: این به آن معناست که متنی که به هرزبان خاصی در آن دوره نوشته شده در مناطق مختلف در آنها آن واژه‌های مخصوص پارسی حاکمیت اصلی هخامنشیان و نفوذ زبان فارسی را در آن دوره نشان می‌دهد.

او با  اشاره به این‌که پارسیان در آن دوره سیستم اداری خود را در همه مناطق تحت حاکمیتشان اجرا کردند و هرجا که وارد می‌شوند نحوه فکر محلی را از بین نمی‌بردند، ولی سیستم خود را هم به آنها انتقال می‌دادند، افزود: اینکه نقش برجسته داریوش و ملازمانش در تخت‌جمشید که به آنها توضیح می‌دهد با کمک اهورا مزدا چطور توانسته دشمنانش را از بین ببرد، چطور می‌تواند با داستان تعریفی هرودت مطابقت پیدا کند؟

وی معتقد است: زمان آن رسیده تا هرودت را کنار بگذاریم چون داریوش در این اتفاق واحد به سه زبان عیلامی، بابلی و پارسی کهن سخن می‌گوید و هر یک از این انواع مورد مطالعه قرار گرفته که تفاوت‌های کوچک جالبی هم دارند نکات مهمی را فاش می کند.

بریان با بیان این‌که فهم درست این سند از مطالعه متخصصان هر کدام از زبان‌هایی است که در این نقش برجسته‌های این تصویر داریوش به دست می‌آید که نتیجه‌ی آن‌ها به زودی منتشر می‌شود،  افزود: منابع مختلف باستان‌شناسی نگاه مثبتی روی تاریخ هخامنشی دارند و این تاریخ نه فقط در دانشگاه‌های ایران بلکه در دانشگاه‌های سراسر دنیا تدریس می‌شود.

چرا داریوش زیر سایه اسکندر است؟

او در پاسخ به این پرسش که چرا نام یکی از کتاب‌ها «داریوش زیر سایه اسکندر» است؟ اظهار کرد: در زبان روزمره وقتی می‌گوئیم کسی زیر سایه کس دیگری است ، یعنی آن شخص تحت تاثیر شدید فرد دیگری بوده است. در این کتاب می‌خواهم نشان دهم پس از مطالعات تاریخی خصوصیت داریوش به شیوه‌های مختلفی دیده می‌شود.

وی اضافه کرد: در این تصاویر تصمیمی مشخص و یکسان از داریوش داده شد، او شخصیت جاه‌طلبی نبوده است، در جنگ شجاع نبود. یک بخش از کتاب به ارائه‌ی تصویری از داریوش در شیراز اختصاص داده شد.

این متخصص مطالعات هخامنشی افزود: با کمک گرفتن از این منابع تلاش کردم بفهمم چطور یک محقق ِتاریخ می‌تواند حقیقت را بیرون بیاورد. بنابراین در کتاب «داریوش زیر سایه اسکندر» اتفاقات امپراتوری پارس و مقدونیه است، بنابراین نمی‌خواستیم داریوش را زیر یوغ اسکندر نشان دهیم، بلکه می‌خواستیم داریوش را از سایه اسکندر بیرون بکشیم.

چرا بعد از سقوط هخامنشیان از ساسانیان صحبتی نمی‌شود؟

این مورخ با اشاره به وجود نشانه‌هایی ازدوره هخامنشی در شاهنامه، اظهار کرد: سوال اصلی که امروز در مطالعات تاریخی و معماری ساسانی مطرح می‌شود، آیا ساسانیان خود را دنباله‌رو هخامنشی می‌دانند یا خیر تا یک امپراتوری مانند هخامنشی بسازند، اما از جامعه‌ی امپراتوری هخامنشی هیچ پاسخی دریافت نمی‌کنیم.

او با اشاره به وجود متون مختلفی که ساسانی‌ها از تخت‌جمشید بازدید کرده‌اند، افزود: هیچ‌کدام از متن‌ها این اطلاعات را نمی‌دهند که پرسپولیس را چه کسی ساخته است.

ما هنوز به مطالعات هخامنشی نیاز داریم

در این نشست، «غلامحسین کریمی دوستان» - رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران- نیز در سخنانی گفت: به گونه‌ای می‌توان این دانشکده را بعد از رشته های روانشناسی و جغرافیا از مهمترین دانشکده‌ها در دانشگاه و در بین رشته‌ها دانست و گفت: تمام رشته‌های مربوط به ادبیات به ایران و شناخت ایرانی ارتباط دارد، بنابراین می‌توان دانشکده ی ادبیات را دانشکده ایران شناسی نامید.

او افزود: برای من اهمیت دارد که در کشوری زندگی می‌کنیم که متن‌های آن هم روی سنگ‌ هایی با قدمت ۲۵۰۰ ساله حک شده‌اند. این اتفاق اگر در جهان بی نظیر نباشد کم‌نظیر است. روی این متن‌ها می‌توان از جنبه‌های مختلف پژوهش کرد. خانه‌ای که امروز از جنبه‌های مختلف با قدمت دو هزار ساله‌ی ان‌ها مواجهیم.

ژاله آموزگار - استاد دانشکده ادبیات - نیز در سخنانی در این نشست اظهار کرد: بدون کتاب‌های بریان، مطالعات هخامنشی پیش نمی رفت. ما هنوز به مطالعات نیازمندیم مشخصات تاریخ قدیم و به خصوص مطالعات هخامنشی را انجام می دهد.

به گفته‌ی وی، «پی‌یر بریان» تا کنون سه کتاب با نام‌های «تاریخ هخامنشی»، «امپراتوری مطالعات هخامنشی» و «داریوش در سایه اسکندر» تالیف و توسط ناهید فروغان به فارسی ترجمه شده است.

دنی هرمان - رئیس انجمن ایرانشناسی فرانسه - نیز در سخنانی گفت: امیدوارم پروژه های علمی بین ایران فرانسه ادامه داشته باشد و در همه زمینه ها با یکدیگر همکاری کنیم امیدوارم نشان دهیم که نحوه معرفی تاریخ چطور تحت تاثیر قرار داده می‌شود و از آن استفاده کنیم، تا یک منبع باشد.
 

او ادامه داد: ایران زمان هخامنشی و کشورهای حوزه مدیترانه حائز اهمیت‌اند. آقای بریان یک تاریخ شناس برجسته است که از سوالات او می‌توان به توانایی‌هایش پی برد که تلاش‌هایش تا امروز چقدر ارزش داشته است.

رئیس انجمن ایران شناسی فرانسه با بیان این‌کهیک تارخ‌نگار هیچ‌گاه منابع خود را رها نمی‌کند، اظهارکرد: باید اشاره کنیم که ما نمی‌توانیم یک محدوده کاری برای هر تاریخ‌نگار مشخص کنیم از سوی دیگر می بینیم محدودیت‌هایی در فرمول هایی که باعث از بین رفتن تاثیر بیشتر شدن این عوامل می‌شود وجود دارند.

به گفته‌ی وی، ایده‌هایی که بریان مطرح کرده مهم و درخشان و متفاوتند این ایده ها برای همه متخصصان اهمیت دارند.

در این نشست علمی که به دعوت و میزبانی دبیرخانه همایش‌ها و همکاری‌های علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و با همکاری بخش فرهنگی سفارت فرانسه در تهران و انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار شد، ناهید فروغیان - مترجم آثار بریان به فارسی، ژاله آموزگار و بسیاری از چهره‌های موفق و علمی در این زمینه، محققان تاریخ و زبانشناسی و دانشجویان اعضای انجمن ایران‌شناسی گرجستان، اعضای انجمن ایران شناسی ایران، محمد روشن، طهمورث ساجدی،  محمدرضا سحاب از موسسه سحاب،  آرزو رسولی دانشگاه بهشتی، رضا شعبانی، اعضای هیات علمی دانشکده ادبیات، دانشکده علوم اجتماعی، رشته ایران شناسی، تاریخ ایران باستان، فرهنگ و زبانهای باستانی، پژوهش هنر و مطالعات عالی هنر و دانشجویان تاریخ و ایران شناسی به دبیری جلسه علی شهیدی و دبیر دبیرخانه دائمی همایشها و همکاریهای علمی دانشکده ادبیات برگزار شد.

انتهای پیام