علی‌لاریجانی ـ رییس مجلس شورای اسلامی ـ روز ۲۶ مردادماه در نامه‌ای به حسن روحانی ـ رییس جمهور ـ قانون تشکیل وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را ابلاغ کرد؛ مصوبه‌ای که با واکنش دولت مواجه شد.

حسینعلی امیری ـ معاون پارلمانی رییس جمهور ـ پس از آن که شورای نگهبان تبدیل سازمان به وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را تایید کرد، واکنش نشان داد و گفت که دولت مخالف این مصوبه بوده و این طرح هم از مجلس بیرون آمده است. تا پیش از آن که رییس مجلس هم مصوبه را به دولت ابلاغ کند، زمزمه‌هایی شد مبنی بر این‌که ممکن است قانون تشکیل این وزارتخانه را به هیات عالی اختلاف قوا ارجاع دهند که اسدالله عباسی ـ سخنگوی هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی ـ در این‌باره گفت که «به نظرم اگر دولت این کار را نکند به صلاح او است. نباید در برابر عزم و اراده مجلس همه امور را به شورای عالی حل اختلاف قوا ارجاع کرد. ما منتظریم که رییس جمهور سریع‌تر برای تشکیل وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اقدام کند. »

این مقاومت‌ها و از طرفی اعمال فشارها برای تبدیل سریع‌تر، درباره احتمال ایجاد وزارتخانه‌ای با ساختار تشکیلاتی معیوب و ادامه همان روندی که هنگام ادغام سازمان‌های میراث فرهنگی و ایرانگردی و جهانگردی رخ داد، نگرانی‌هایی را به وجود آورده است.

 اردشیر اروجی که در کارنامه حرفه‌ای او بیش از سی‌و پنج سال سابقه برنامه‌ریزی و مدیریت فنی، فرهنگی و اقتصادی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دیده می‌شود و هم‌اکنون عضویت ایکوموس ایران (شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی) ‌ را دارد و در جریان جزئیات و پیگیر طرح‌ ادغام سازمان‌های میراث فرهنگی و ایرانگردی و جهانگردی و سپس تبدیل آن به وزارتخانه بوده است، در گفت‌وگو با ایسنا، به مرور سرگذشت این مصوبه پرداخت و به ایده‌های مطرح شده در پاسخ به این نگرانی‌ها اشاره کرد.

نظر او درباره تبدیل سریع سازمان به وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با ساختار و تشکیلات معیوب و کم بودجه، این است: توسعه اساسا تدریجی اتفاق می‌افتد و وقوع آن به هیچ وجه یکدفعه نیست. با این تعریف وقتی به تبدیل سازمان به وزارتخانه رأی مثبت داده شد، یعنی گام‌های مثبتی برداشته شده است، البته اگر اجازه دهند این مصوبه اجرا شود.

دولت نمی‌تواند با قانون وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مخالفت کنداروجی در پاسخ به مخالفت‌های دولت با این مصوبه مجلس گفت: دولت نمی‌تواند قانون ابلاغ شده را اجرا نکند. طبق قانون رییس‌جمهور از زمان ابلاغ مصوبه‌ی تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ۱۵ روز مهلت دارد آن را اجرا و وزیر منتخب را به مجلس معرفی کند.

این کارشناس برنامه‌ریزی فرهنگی و گردشگری با بیان این‌که از این دولت انتظار مخالفت با توسعه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را نداریم، اظهار کرد: یکی از شعارهای انتخاباتی‌ دولت در چهار سال نخست جذب ۱۰ میلیون گردشگر بود و حالا هم که همه به این نتیجه رسیده‌اند، یکی از سدهای توسعه گردشگری، ضعف ساختاری است.

او سپس به مرور سرگذشت این مصوبه پرداخت و گفت: فکر می‌کنم این طرح پس از هشت دوره بررسی در مجلس تصویب شد. آن زمان که در سازمان میراث فرهنگی زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (پیش از ادغام میراث فرهنگی و گردشگری) حضور داشتم، شورای برنامه‌ریزی فرهنگی برنامه پنج ساله سوم توسعه تشکیل شده بود که در آن عضو بودم. آن شورا موضوع ادغام میراث فرهنگی و گردشگری را بررسی می‌کرد، به این نتیجه رسیده بود که این دو سازمان با الحاق در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دو دلیل نتوانسته‌اند به وظایف خود عمل کنند؛ نخست آن‌که جایگاه تشکیلاتی‌شان تنزل پیدا کرده بود و دیگر آن‌که حجم وظایفشان افزایش یافته بود ولی ارتقاء تشکیلاتی پیدا نکرده بودند.

وی افزود: پیش از پیروزی انقلاب، وزارتخانه‌ای به نام «فرهنگ و هنر» وجود داشت که کار اصلی آن میراث فرهنگی در کنار هنر بود، بحث آن مطبوعات و کنترل مطبوعات یا ممیزی نبود. وزارتخانه دیگری هم بود به نام «اطلاعات و جهانگردی» که برخلاف نام‌اش به هیچ وجه سازمان امنیتی نبود، بلکه برنامه و هدف آن اطلاع‌رسانی درباره ایران بود. بعد از انقلاب با ادامه فعالیت وزارت فرهنگ و هنر به خاطر آن‌که برگزارکننده جشن‌های دو هزار و پانصد ساله بود، مخالفت شد. ضمن آن‌که ادامه‌ی این فعالیت با فضای آن دوره کشور تناسبی نداشت. از طرف دیگر وزارت اطلاعات و جهانگردی چون به بحث تفریحات دریایی می‌پرداخت، چهره‌ مناسبی در جامعه آن روز نداشت، بنابراین با ادامه کار آن نیز مخالفت شد.

اروجی اضافه کرد: وزارت فرهنگ و هنر را با وزارت اطلاعات و جهانگردی ادغام کردند و اسم آن را وزارت ارشاد ملی گذاشتند که بعد هم عنوان آن به ارشاد اسلامی تغییر کرد، اما آن دو وزارتخانه (فرهنگ و هنر و اطلاعات و جهانگردی) که مسبب تشکیل این وزارتخانه جدید شده بودند، در ساختار تشکیلاتی حکم طفیلی یا مهمان ناخوانده را پیدا کردند و به گوشه‌ای رانده شدند.

وی افزود: در چنین وضعی شورای برنامه‌ریزی فرهنگی برنامه سوم توسعه تصمیم گرفت این دو سازمان را که در سطح معاونت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بودند، در یکدیگر ادغام کند و یک وزارتخانه جدید تشکیل شود اما در طرحی که به سازمان برنامه و بودجه ارائه شد، عنوان کردند سازمانی واحد از ادغام میراث فرهنگی و ایرانگردی و جهانگردی زیر نظر ریاست جمهوری تشکیل خواهد شد به گونه‌ای که ارتقاء سطح تشکیلاتی رخ دهد.

نمایندگان مجلس نمی‌توانند از رییس این سازمان که معاون رییس‌جمهور است سوال یا او را استیضاح کنند، برای همین این سازمان همیشه محیط امنی بودهاین کارشناس برنامه ریزی فرهنگی و گردشگری ادامه داد: دولت آن لایحه را به مجلس داد. کمیسیون ویژه‌ای مرکب از کمیسیون‌های فرهنگی و اجتماعی مجلس تشکیل شد. به مدت یک سال تمام کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری هر هفته به این کمیسیون دعوت می‌شدند که نهایتا به این نتیجه رسیدند تشکیل چنین سازمانی اشتباه است و باید وزارتخانه شود، چون لایحه از طرف دولت به مجلس ارائه شده بود، قرار شد با رییس‌جمهور مذاکره شود که موضوع لایحه از ادغام دو معاونت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و تشکیل یک سازمان زیر نظر ریاست جمهوری به تشکیل وزارتخانه اصلاح شود. یکی از نمایندگان مجلس وقت با آقای خاتمی رییس‌جمهور اسبق صحبت کرد که او هم پذیرفت و لایحه اصلاح شد اما روز رأی‌گیری در صحن علنی مجلس، عده‌ای با ایجاد تشکیک در تصویب آن، زمان رأی‌گیری را یک روز به تاخیر انداختند که روز بعد هم لایحه وزارتخانه میراث فرهنگی و گردشگری رأی نیاورد. آن اتفاق اعتراض نمایندگان عضو کمیسیون ویژه را که یک سال برای لایحه وازتخانه تلاش کرده بودند، برانگیخت و در نهایت قرار شد همان طرح قبلی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در مجلس بررسی شود.

اروجی گفت: یک سال بعد از آن، ادغام و تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، برخی نمایندگان مجلس وقت اعلام کردند این سازمان کارآیی لازم را ندارد، بنابراین طرح وزارتخانه را آماده کردند که دوباره با آن مخالفت شد. این رویه سال‌ها ادامه پیدا کرد و فکر می‌کنم بالاخره در هشتمین دوره، طرح نمایندگان مجلس به تصویب رسید.

وی درباره برخی مقاومت‌هایی که برای اجرای مصوبه تبدیل سازمان به وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌شود، بیان کرد: در گذشته‌هایی، وقتی شخصی رأی نمایندگان مجلس را برای وزارتخانه به دست نمی‌آورد، از طرف دولت به عنوان رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انتخاب می‌شد.

او اضافه کرد: نمایندگان مجلس همواره از وضعیت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اطلاع داشته‌اند و چون رییس‌ این سازمان معاون رییس‌جمهور بوده نمایندگان مجلس نمی‌توانستند از ایشان سوال و یا استیضاح کنند و باید رییس‌جمهور را مورد پرسش قرار می‌دادند و چون این کار بار سیاسی داشت، نمایندگان مجلس هم وارد موضوعات این سازمان نمی‌شدند. در نتیجه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری محیط امنی شده بود. ما فقط درباره وضعیت حال حاضر این سازمان صحبت نمی‌کنیم، از همان ابتدا که این سازمان تشکیل شد چنین ایرادی به آن وارد بود.

مدیرکل سابق آمار و برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سپس به مزایای این تبدیل اشاره و اظهار کرد: نخستین مزیت، آن‌ است که برنامه‌های وزیر برای وزارتخانه باید بررسی شود و ۲۹۰ نماینده روی آن اظهارنظر کنند. شخص وزیر باید به تایید مجلس برسد و از این راه شایسته‌سالاری بهتری حاکم خواهد شد. درحال حاضر نظارت مجلس بر عملکرد وزارتخانه مستقیم نیست، ولی وقتی تبدیل اتفاق افتد نظارت مجلس مستقیم خواهد شد و درباره عملکرد وزیر، مجلس از قدرت سوال، استیضاح و برکناری برخوردار می‌شود. به خاطر دارم زمان آقای اسفندیار رحیم‌مشایی در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وقتی به ایشان می‌گفتیم طبق روال گذشته باید هر سه ماه در کمیسیون فرهنگی مجلس گزارش و توضیح بدهیم، ایشان می‌گفتند این سازمان پاسخگوی مجلس نیست، برای همین آن موقع رابطه با نمایندگان مجلس خیلی خوب نبود و یکی از اقدامات نمایندگان هم طرح وزارتخانه در مجلس بود.

اروجی با وجود آن‌که در مصوبه تبدیل سازمان به وزارتخانه تاکید شده هیچ بار مالی نباید به دولت تحمیل شود، اما معتقد است: جذب اعتبار این وزارتخانه بیشتر خواهد شد و وضع به همین منوال نخواهد ماند.

او ادامه داد: رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فقط در هیات دولت حضور دارد و به عنوان معاون رییس‌جمهور حق رأی ندارد، درحالی‌که وزیر حق رأی دارد و این امتیاز مهمی محسوب می‌شود و به نفع پروژه‌های میراث فرهنگی، صنابع دستی و گردشگری تمام خواهد شد. از طرفی مسؤولیت صیانت از میراث فرهنگی کشور مستقیم به عهده نمایندگان مجلس قرار می‌گیرد.

وی گفت: البته مخالفان این مصوبه، مساله سیاسی‌کاری نمایندگان مجلس را مطرح می‌کنند اما سوال این است مگر تا حالا کم در این سازمان سیاسی‌کاری شده است!؟ اگر چنین موضوعی باعث نگرانی و مخالفت شده باید به پاسخ این پرسش فکر کنیم که آیا خرد جمعی ۲۹۰ نفر بیشتر از یک نفر نیست؟ بنابراین در چنین فضا و زمانی که به توسعه نیاز داریم، تبدیل سازمان به وزارتخانه به نفع دولت خواهد بود، چون دستاورد این کار، ارزآوری و اشتغال‌زایی بیشتر است. مگر این‌ها از مشکلات اصلی دولت نسیتند، وقتی می‌توان با چنین تصمیمی گام‌های مهم و موثر برداشت، چرا باید مانع آن شویم.

مدیرکل سابق آمار و برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به تغییر رییس این سازمان به طور میانگین در هر یک و نیم سال طی  ۱۵ سال گذشته، گفت: این سازمان باید بر اساس برنامه راهبردی و جامع اداره شود، اما هر بار که این برنامه آماده شد رییس سازمان تغییر کرد و رییس جدید دستور داد برنامه جدید نوشته شود. فکر می‌کنم از زمانی که در این سازمان حضور داشتم تا حالا، ششمین برنامه راهبردی نوشته شده که کلی هم هزینه‌بر  بوده است.

این کارشناس برنامه‌ریزی فرهنگی و گردشگری درباره انتقال تشکیلات معیوب و عملکرد جزیره‌ای سه معاونت به بدنه وزارتخانه به دو نظر حاکم اشاره کرد و افزود: عده‌ای می‌گویند این وزارتخانه متشکل از سه سازمان باشد که مدیران هر یک معاونان وزیر باشند، یعنی همان تشکیلاتی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود داشت. بازگشت آن ساختار که مشکل را حل نمی‌کند. ضمن آن‌که بهره‌وری پایین خواهد بود و سه سازمان همچنان جزیره‌ای کار خواهند کرد. هزینه‌ها بالا می‌رود و هماهنگی‌ها ناقص می‌شود. نظر ما درباره این ایده منفی است.

او ایده گروه دوم را که با آن‌ها همسو است مطرح کرد و گفت: این گروه بر تعریف یونسکو متکی هستند: «جهانی فکر کنید محلی عمل کنید» ما باید در این وزارتخانه، جامع درباره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فکر کنیم، به طوری که سه موضوع را در بر گیرد. مثلا می‌خواهیم موزه احداث کنیم باید فکر کنیم تاثیر آن بر گردشگری و صنایع دستی چیست. یا قرار است یک سایت میراث فرهنگی را حفاظت و مرمت کنیم باید شرایط بازدید گردشگران از آن را هم درنظر بگیریم.

وی اضافه کرد: یک وزارتخانه با سه معاونت تخصصی و یک معاونت مالی و اداریِ پشتیبانی‌کننده که درحال حاضر نیز وجود دارد ساختار پیشنهادی گروه دوم است، ایده‌ای که نه تنها افزایش نیروی انسانی و فشار مالی را تحمیل نمی‌کند، بلکه هماهنگی‌ها، بیشتر  و جایگاه آن به خاطر اختیارات، بهتر می‌شود و اعتبارات و کارآیی آن افزایش خواهد یافت.

اروجی در این‌باره مصداقی آورد: بازدیدی از یک منطقه در هلند داشتم، مرکز شهر، تاریخی و درحال مرمت بود، خیابان‌ها و محوطه‌ها به حدی باریک و کوچک بود که ماشین آلات کوچکی را مخصوص این منطقه تولید کرده بودند و اتفاقا گردشگران می‌آمدند که این ماشین آلات کوچک را ببیند، از طرفی هم مرمت بناهای تاریخی را انجام می‌دادند و مدیریت ترافیکی هم داشتند. در واقع میراث فرهنگی و گردشگری به صنایع آن منطقه کمک کرده بود و همه‌ی آن‌ها در خدمت یکدیگر بودند.

انتهای پیام