روح‌الله اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص موضوع مذاکره ایران با آمریکا، اظهار کرد: در سفری که نخست‌وزیر ژاپن به ایران آمد، قصد داشت بین ایران و آمریکا میانجیگری کند. امنیت کشتیرانی بر سر تضاد منافعی که همیشه بین آمریکا و ایران وجود داشت به خطر افتاد و در چند ماه اخیر تشدید شد.

وی افزود: به دلیل تشدید تنش میان ایران و آمریکا به ویژه در منطقه خلیج فارس که بر اثر تشدید تحریم‌ها صورت پذیرفت و همچنین تهدید کشتی‌رانی که کشورهای زیادی از این مساله نگران بودند نخست وزیر ژاپن به ایران آمد تا در این ماجرا میانجیگری کند اما موفق نشد. تحلیلگران به وضعیتی رسیده بودند که تمام راه‌ها بسته شده بود. در همان سفر نخست‌وزیر ژاپن اعلام کرده بود که یکی از مشوق‌هایی که برای ایران گذاشته، دعوت ایران به نشست G7 است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: بعد فرانسه پیشگامی کرد، صحبت‌ها و رایزنی‌هایی بین ایران و آمریکا انجام داد و در همان صحبت‌ها رئیس‌جمهور فرانسه اعلام کرد که ما ایران را به نشست جی 7 دعوت می‌کنیم اما به دلیل سایه سنگین اختلافی که بین ایران و آمریکا وجود داشت چندان جدی گرفته نشد تا اینکه ظریف را دعوت کرد، وزیر امور خارجه به اجلاس گروه 7 وارد شد و مذاکراتی را انجام داد که این موضوع را از چند زاویه می‌توان بررسی کرد.

اسلامی با اشاره علت میانجی‌گری‌های فرانسه در مساله ایران و آمریکا بیان کرد: فرانسه بعد از خروج انگلستان از اتحادیه اروپا قصد دارد خود را رهبر این اتحادیه جا بزند، نشان دهد صاحب الگو و دیپلماسی پیشرفته است، می‌تواند در حل اختلافات بین‌المللی کمک کند، این کشور زمانی نقش پلیس بد را در برجام بازی می‌کرد اما اکنون می‌خواهد میانجی‌گری کند تا اوضاعش بهتر شود.

برای ترامپ مذاکرات حتی بسیار کوچک هم برای انتخابات بعدی مهم است

استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: وقتی در این وضعیت، آمریکا متوجه شد که ایران به هیچ عنوان در هیچ موضوعی کوتاه نمی‌آید و بر هم زدن برجام برایش سنگین تمام شده، اکنون به شیوه‌های مختلف میانجی کردن عمان، ژاپن، فرانسه و آلمان تلاش می‌کند ایران را به مذاکرات برگرداند. این برای رئیس‌جمهور آمریکا و برای انتخابات بعدی مهم است که بتواند حتی مذاکرات بسیار کوچکی را با ایران انجام دهد، یعنی یک برگ برنده در انتخابات دارد.

وی اضافه کرد: ایران به دلیل اینکه توان بسیار زیادی گذاشت، هزینه بسیار بالایی انجام داد و توانست برجام را امضا کند، توقع نداشت یک پیمان حقوقی به این راحتی به علت جابه‌جایی قدرت در آمریکا کنار گذاشته شود، بنابراین ایران از یک موضع بر حق و بی‌اعتماد وارد این فرایند شد اما پذیرفت و وزیر امور خارجه ایران و با رئیس‌جمهور فرانسه صحبت کرد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه ترامپ اعلام کرد ما میانجی‌گری و همه اختیارات خود را به فرانسه ندادیم، عنوان کرد: هدف ما همچنان مذاکره با ایران است و ایران هنوز موضع خود را اعلام نکرده، البته رئیس‌جمهور ایران بحثی را مطرح کرد مبنی بر اینکه برای منافع ملی ایران با هر کسی مذاکره می‌کنیم، به شرط اینکه منافع ما تامین شود. این فضایی را ایجاد کرد تا مذاکرات محدودی با میانجی‌گری فرانسه بین ایران و آمریکا شکل بگیرد.

اسلامی گفت: عرصه سیاست عرصه چندان ثابت، مشخص و قابل پیش‌بینی نیست. کشورها، دوستان و دشمنان دائم ندارند، بنابراین همیشه با یک بازی چند متغیره رو به‌رو هستند که هر لحظه ممکن است شرایطش به هم بریزد و هیچ‌گونه ثباتی در آن وجود ندارد. در این وضعیت کشورهایی پیروز می شوند که توانایی بازی در این میدان را دارند و می‌توانند با دو ابزار، منافع ملی خود را تامین کنند، یکی توان نظامی و دیگری توان دیپلماتیک.

استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: ایران در وضعیت‌های سختی از جمله تحریم‌ها، بی‌ثباتی اقتصادی و ... که در این چند سال اخیر برایش به وجود آمده، نشان داده می‌تواند از این دو ابزار به خوبی استفاده کند. دوباره که این وضعیت شکل گرفته، باید بحث بر سر این باشد که آیا ایران باید مذاکرات را با آمریکا انجام دهد یا نه.

ایران باید از نظر نخبگان برای نوشتن سناریو جهت چگونگی تعامل با آمریکا استفاده کند

وی بیان کرد: پیشنهاد من این است که ایران باید این موضوع را به شکل یک بازی مطرح کند و شورای عالی امنیت و وزارت امور خارجه از متخصصانی که در این زمینه در عرصه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل صاحب‌نظر هستند، استفاده کرده و به صورت نخبگانی از احتمالات پیش‌رو برآوردی کند و سناریوهایی را بنویسد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: باید سناریوهایی را بنویسیم از اینکه اگر با آمریکا رابطه برقرار کرده و گفت‌وگو کنیم چه منافعی کسب کرده و چه ضررهایی برای ما حاصل می‌شود. وضعیت فرسایشی که اکنون شکل گرفته، تهدیدها و فرصت‌هایی را برای ایران دارد و در این بین سناریوهای بسیار زیادی نوشته می‌شود که کم‌هزینه‌ترین سناریو برای ایران می‌تواند در دستور کار سیاست خارجه قرار گیرد.

اسلامی خاطرنشان کرد: ایران و آمریکا در برخی از موارد اشتراک دارند، به طور مثال ما در مواردی مانند اینکه ایران بمب اتم نداشته و اراده‌ای نیز برای ساخت آن ندارد؛ دقیقا خواسته‌ای که آن طرف دارد نیز همین است،  ایران می‌خواهد وزنی پیدا کند که بدون داشتن دشمنانی که تهدیدات امنیتی برایش ایجاد می‌کنند، در منطقه اثرگذار باشد.

 استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: ایران می‌خواهد از کشورهایی که در حال از بین رفتن یا در حال توسعه ضعیف، به کشوری توسعه‌یافته صعود کند و به اقتصاد و سیاست بین‌الملل وارد شود زیرا ایران به لحاظ نیروی انسانی، ذخایر و جغرافیا می‌تواند کشوری توسعه یافته در حد برزیل یا هند باشد. این خواسته‌هایی است که ایران می‌تواند روی آن توافق کند.

رابطه ناگهانی با آمریکا به نقع کشور نیست

وی اضافه کرد: از طرف دیگر ما می‌بینیم که ترامپ به شدت نیاز به این کار دارد و می‌خواهد تثبیت امنیت منطقه، رفت و آمد کشتی‌ها و جریان نفت را انجام دهد. در این وضعیت قطع رابطه، بازی باخت باخت است و برای این کشور و منافع ملی آن مناسب نیست، همچنین ایجاد ناگهانی رابطه مانند وضعیتی که با کره شمالی و لیبی در پیش گرفتند، برای کشور ما چندان مناسب نیست زیرا تمام برگ‌های برنده و نفوذ خود را در منطقه از دست می‌دهیم و مشاهده کردیم که آمریکا می‌تواند ایران را به خلع سلاح شدن و به سمت از بین بردن نیز پیش ببرد، بنابراین این دو گزینه زیاد مناسب نیست.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ایران می‌تواند در سناریویی اقداماتی انجام دهد و اعلام کند در بالاترین سطح یعنی در سطح وزارت امور خارجه یا پایین‌ترین سطح، مذاکرات را ادامه دهد، تصریح کرد: این مذاکرات باید با یک شرط برای ایران باشد مبنی بر اینکه آمریکا به برجام برگردد و اگر موفقیت‌آمیز بود، آن زمان سطح مذاکرات را به سطح بالاتری بیاورد و روی موارد دیگر به توافق برسد، البته مسلما خواست ایران خروج آمریکا از منطقه، برچیدن پایگاه‌های نظامی آمریکا از منطقه، وادار کردن اسرائیل به قطع سیاست‌های تجاوزگرانه‌ در منطقه و مهار گروه‌های تروریستی است.

خواست پیروزمندانه آمریکا بی‌ثباتی در ایران است

اسلامی بیان کرد: خواست پیروزمندانه آمریکا این است که بی‌ثباتی در ایران به وجود آورده، نظام سیاسی در ایران را سرنگون کند، تجزیه ایران را رقم بزند و مانع قدرت و بسط قدرت ایران در منطقه شود، این خواسته‌های بلندمدت و خواسته‌های دو کشور کاملا رو در روی یکدیگر قرار می‌گیرد و می‌تواند تضاد بسیار بالایی ایجاد کند اما در موارد کوچک و خواسته‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت می‌تواند مذاکرات محدودی در سطح پایین با آمریکا انجام دهد تا منافع ایران نیز تامین شود.

استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: بازی سیاست، بازی ساده‌ای نیست که از قبل بگوییم مذاکره صورت بگیرد یا نه. این بازی بسیار پیچیده با میلیون‌ها سناریو است که می‌تواند منافع کشور را تامین کند یا به ضرر منافع کشور باشد. شورای عالی امنیت باید گروه‌های نخبه و افرادی که در علوم سیاسی و روابط بین‌الملل صاحب‌نظر هستند را بخواهد و در سناریوهای محتمل در این قضیه به جمع‌بندی برسد، وضعیت موجود چندان مساعد نیست یعنی منافع ملی ایران تامین نمی‌شود، تحریم‌ها تشدید می‌شود و ممکن است زد و خوردهای نظامی و امنیتی در منطقه برای ما ایجاد شود، گروه‌های تروریستی علیه ما فعال شوند و وضعیت اقتصادی ما بدتر شود.

وی افزود: برقراری این رابطه هم نمی‌تواند منافع ملی ما را تامین کند و نشان‌دهنده این است که ما از همه ابزارهای قدرت خود دست کشیدیم، بنابراین باید در سطوح پایین تدابیری اندیشده شود و بعد از آن منظر وارد شویم و بتوانیم بازیگری کنیم، یعنی اگر ما بازی نکنیم، شکست می‌خوریم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: همیشه دولت‌ها برنامه‌هایی را طراحی کرده، سناریوهایی را می‌چینند و به سمت آن حرکت می‌کنند. طبیعی است گروه‌هایی که منافعشان در این راستا نباشد، اعتراضاتی را انجام می‌دهند. در ایران، آمریکا و همه کشورها این وضعیت جریان دارد و همیشه دولت‌ها مخالفان مربوط به خود را دارند، مناسب نیست که همه صداها از بین برود، درجه‌ای از مخالفت کاملا طبیعی است.

گروه‌های سیاسی در ایران به اندازه کافی با محیط بین‌الملل و دیپلماسی آشنایی ندارند

اسلامی اضافه کرد: در ایران و آمریکا این وضعیت وجود دارد، به خصوص اینکه در این دو کشور گروه‌هایی وجود دارند که طرفدار رساندن اوضاع به وضعیت جنگی امنیتی و شرایط بازی با حاصل جمع صفر هستند که این می‌تواند منافع ملی ایران را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. گروه‌های سیاسی در ایران ضعف عمده‌ای دارند و آن این است که به اندازه کافی با محیط بین‌‎الملل، دیپلماسی و سیاست خارجه آشنایی ندارند.

استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: گروه‌های سیاسی سازمان‌های بین‌الملل را به خوبی نمی‌شناسند، حقوق بین‌‎الملل را نمی‌دانند، با اصول دیپلماسی و فنون مربوط به سیاست خارجه آشنایی ندارند و معمولا از همین زاویه وارد نقد سیاست‌ها می‌شوند که این باعث می‌شود اظهارنظرهای بسیار ساده، جملات بسیار کلیشه‌ای و تفکراتی داشته باشند که به ضرر منافع ملی ایران است.

وی با بیان اینکه جریان راست و چپ در این 40 سال اخیر مواضع متعدد، متفاوت و گاه ضد هم و ضد بنیان‌گذاران خود اخذ کردند و تخصصی در این زمینه ندارند، عنوان کرد: در حالی که سیاست خارجه و دیپلماسی موضوعات علمی است که در دنیا اندیشکده‌ها، پژوهشکده‌ها و دانشگاه‌های مهم راجع به آن نظر می‌دهند، نظرسنجی‌ها را بررسی کرده و بعد به دولت خود پیشنهاد می‌کنند که باید این اقدامات را انجام دهند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: از این نمونه کارهای علمی و کارهایی که مبتنی بر آینده‌پژوهی و سناریونویسی باشد، در ایران بسیار کم است و اظهار نظرها کلیشه‌ای، ساده، تکراری و مبتنی بر این است که مذاکره صورت بگیرد یا نه، در حالی که اصلا موضوع مذاکره صورت گرفتن یا نگرفتن مطرح نیست، موضوع چگونه بازی کردن و جهت‌دهی به سیاست خارجی است که در آن قالب در محیط هرج و مرج، نابسامان و پیچیده، منافع ملی کشور را شکل دهیم و اهرم‌های نظامی و دیپلماتیک ایران را همچنان فعال نگه داریم.

اسلامی گفت: شرایط عادی نیست، شرایط که در آن به سر می‌بریم از فعال کردن گروه‌های تروریستی تا راه انداختن شورش‌های داخلی، سرنگونی نظام سیاسی، تجزیه ایران و ... در آن وجود دارد. اکنون تمام این موارد در آمریکا و کشورهایی که دشمن ایران هستند، دیده می‌شود، برای اینکه به خواسته خود برسند اما در ایران چندان جدی گرفته نمی‌شود و تنها می‌توانیم یک‌سری اظهار نظرهای ساده در این مورد مشاهده کنیم.

استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: سفر ظریف، سخنرانی اقای روحانی و تمام این موارد با هماهنگی بین نهادهای سیاسی در ایران اتفاق افتاده، تنها شکل بازی اهمیت بسیار مهمی دارد که چگونه می‌خواهد صورت گیرد. دولت نباید به تنهایی و با اقدام ناگهانی در این عرصه وارد شود، بهتر است اجماع نخبگانی روی این قضیه صورت گیرد و اجماع مردمی و افکار عمومی نیز لازم است.

وی خاطرنشان کرد: باید با مردم و شهروندان گفت‌‎وگو شده و نظر آن‎ها نیز پرسیده شود اما به دلیل حساسیت این موضوع و تخصصی و نخبگانی بودن آن، بهتر است نخبگان در این زمینه فراخوانده شوند و به توافق و اجماع دست یابیم تا بتوانیم بازی بسیار پیچیده‌ای را شکل دهیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ما مزیت‌های زیادی داریم، تصریح کرد: آمریکا به این منطقه تعلق ندارد، اینجا خانه ایران است، ایران توان نظامی بسیار بالایی دارد و همسایه‌های ایران قدرت این کشور را به رسمیت شناختند، ایران برگ‌‎های برنده بسیار بالایی دارد و می‌تواند این بازی را نیز به راحتی برنده شود و منافع کشور را حفظ کند.

انتهای پیام